Toplum 5.0 ve E-Ticarete Yapay Zekâ Odağında Bakış: Tanımlar, İlişkiler ve Bileşenler

Yıl 2024, Cilt: 31 Sayı: 2, 295 - 324, 29.06.2024

Esra Koparan Onur Doğan

https://doi.org/10.18657/yonveek.1439862

Öz

Yapay zekâ sistemleri, son yıllarda insan hayatının hemen hemen her noktasına temas etmektedir. Bununla birlikte “Toplum-5.0” ve “E-Ticaret” kavramları da global sahnede yerlerini almaktadır. İlgili kavramlar ile sıkı sıkıya ilişkili olan yapay zekâ algoritmaları, hem Toplum-5.0 adıyla insan odaklı teknolojik toplum felsefesi hem de dijital temelli e-ticaret platformları için kilit rol oynamaktadır. Bu bağlamda, bu kavramların tanımlarının yapılması, bileşenlerinin ortaya konulması ve kavramlar arası ilişkinin belirlenmesi alanyazın açısından önemlidir.
Bu çalışmanın amacı; görece yeni olan bu kavramların uzmanlar gözünden tanımlarını yapmak, alt bileşenlerini ve ilgili oldukları kavramları ortaya koymak ve yapay zekâ, toplum-5.0 ve e-ticaret arasındaki ilişkinin hangi diğer bileşenler ile ilgili olduğunu belirlemektir. Buradan hareketle alanında uzman kişilerle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Nitel analiz yoluyla elde edilen bulgular, bir kavramsal çerçeve ile özetlenmiştir. Genel olarak, söz konusu kavramların giderek bilinir hale geldiği ancak Toplum-5.0 kavramının yeteri derecede olgunluğa ulaşmadığı ve üç olgunun birbiri ile sıkı bir ilişki içerisinde bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca; geleceğe dair beklentiler konusunda, uzmanların olumlu ve olumsuz bakış açılarıyla ikiye ayrıldığı fark edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zekâ, Etik, Toplum-5.0, E-ticaret

A Look at Society 5.0 and E-Commerce with a Focus on Artificial Intelligence: Definitions, Relationships and Components

Öz

Artificial intelligence systems have touched almost every aspect of human life in recent years. In addition, the concepts of "Society-5.0" and "E-Commerce" also take their place on the global stage. Artificial intelligence algorithms, which are closely related to the relevant concepts, play a key role in both the human-oriented technological society philosophy called Society-5.0 and digital-based e-commerce platforms. In this context, it is important for the literature to define these concepts, reveal their components and determine the relationship between concepts.
The purpose of this study is to define these relatively new concepts from the perspective of experts, to reveal their sub-components and the concepts they are related to, and to determine which other components are related to the relationship between artificial intelligence, society-5.0 and e-commerce. Based on this, interviews were held with experts in the field. The findings obtained through qualitative analysis were summarized with a conceptual framework. In general, it has been determined that the concepts in question have become increasingly known, but the concept of Society-5.0 has not reached sufficient maturity and the three phenomena are closely related to each other. Moreover; It has been noticed that experts are divided into two with positive and negative perspectives regarding future expectations.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence, Ethics, Society-5.0, E-Commerce

Kaynakça

• Bağlar, N. A. (2020). Artificial Intelligence For Social Good: From A Global Perspective To A Regional One. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Celep, N. D. (22 Mayıs 2020). “Toplum-5.0: İnsan Merkezli Toplum”. Türkiye Eğitim Derneği: https://tedmem.org/mem-notlari/degerlendirme/toplum-5-0-insan-merkezli-toplum, (25.01.2022).
• Coeteco. (16 Mart 2016). “Toplum-5.0 Nedir? Ne Tür Bir Teknolojiye İhtiyacımız Var? Ne Değişecek?”. Coeteco: https://coeteco.jp/articles/10778 , (16.01.2022).
• Deloitte. (2018). State of AI in the Enterprise, 2nd Edition. Deloitte Raporu (s.19), Deloitte. İngiltere.
• Dollin, T. (24 Kasım 2019). “Defining Artificial Intelligence: Say “Hello!””. NiceinContact: https://www.niceincontact.com/blog/defining-artificial-intelligence-say-hello, (01.12.2021).
• E-Ticaret Bilgi Platformu. (2020). “E-Ticarete Giriş”. E-Ticaret Bilgi Platformu: https://www.eticaret.gov.tr/cevrimiciegitim/e-ticaret-temel-kavramlar-13, (04.03.2022).
• Euronews in English. (2017). “Cebit: Japan's Vision of Society 5.0”. youtube: https://www.youtube.com/watch?v=o2VOb0JKIrc, (15.01.2022).
• Gülşen, İ. (2019). İşletmelerde Yapay Zekâ Uygulamaları ve Faydaları: Perakende Sektöründe Bir Derleme. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi. 11(2): 407-436.
• IBM. (3 Haziran 2020). “Artificial Intelligence (AI)”. IBM: https://www.ibm.com/cloud/learn/what-is-artificial-intelligence, (08.09.2021).
• Japan Cabinet Office. (2017). “Society 5.0”. Cabinet Office: https://www8.cao.go.jp/cstp/english/society5_0/index.html, (15.01.2022).
• Kaplan, J. (2016). Artificial Intelligence: What Everyone Needs To Know. (ss.5-6) New York: Oxford University Press.
• Karabulut, C. (2019). Türkiye'de 2000 Yılı Sonrası E-Ticaretin Gelişimi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Kitzinger, J. (1995). Qualitative research: Introducing focus groups. Bmj, 311(7000), 299-302
• Makaritou, P. (2019). The Socioeconomic Disruption Of Artificial Intelligence In The Fourth Industrial Revolution. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi.
• Norvig, P. ve Russell, S. J. (1995). Artificial Intelligence - A Modern Approach. New Jersey: Prentice Hall.
• Seijidottokomu. (30 Ağustos 2020). “Toplum-5.0 Nedir? Japonya'da Meydana Gelecek Dört Önemli Değişikliğin Kısa Bir Açıklaması”. Seijidottokomu: https://say-g.com/society5-0-1222, (16.01.2022).
• Stanford University. (2023). Artificial Intelligence Index Report 2023 (ss.269-323). Stanford. Sterne, J. (2017). Artificial Intelligence For Marketing: Practical Applications. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• Süer, E. (2021). “E-Ticarette Yapay Zekâ”. Birfatura: https://birfatura.com/e-ticarette-yapay-zeka/, (26.03.2022).
• Ticimax. (2020). “E-ticaretin Gelişim Süreci Hakkında Kapsamlı Rehber”. Ticimax: https://www.ticimax.com/blog/e-ticaretin-gelisim-sureci-hakkinda-kapsamli-rehber, (20.03.2022).
• Tübisad. (Haziran, 2021). Ekonominin Dönüştürücü Gücü : E-ticaret Etki Analizi. Tübisad Raporu (ss.3-21). Tübisad. İstanbul.
• Türkiye'nin endüstri 4.0 Platformu. (2020). “Endüstri 4.0'dan Toplum-5.0'a”. Türkiye'nin endüstri 4.0 Platformu: https://www.endustri40.com/endustri-4-0dan-toplum-5-0a/, (10.01.2022).
• Tüsiad ve Deloitte. (Şubat, 2022). E-ticaretin Öne Çıkan Başarısı, Tüketici Davranışlarında Değişim ve Dijitalleşme. Tüsiad ve Deloitte Raporu (ss.9-126). Tüsiad ve Deloitte. İstanbul.
• Yumuşak, İ. G. (2003). Elektronik Ticaretin Gelişmekte Olan Ülkelere Etkileri ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme. Bildiriler Kitabı. Ankara: ODTÜ Ankara V. Uluslararası İktisat Kongresi.