BİR ARINMA BİÇİMİ OLARAK KENDİ ESERİNİ YOK ETMEK: "MAİ VE SİYAH" VE "USTA İLE MARGARİTA

Yıl 2017, Sayı: 17, 1 - 19, 30.06.2017

Emel Aras

Öz

Edebiyatımızın önde gelen isimlerinden Halit Ziya
Uşaklıgil’in “Mai ve Siyah” adlı eseri ana karakter Ahmet Cemil üzerinden
çizilen yazar profiline odaklanır. Rus yazar Mihail Bulgakov ise daha karmaşık
bir kurgu yapısıyla “Usta ile Margarita” adlı eserinde “Usta” olarak
nitelendirdiği ana karakterin yazar profili ve çevresini değerlendirir. Her iki
eserde de ana karakterler yayımlatamadıkları eserlerini yakarak yok etme yoluna
giderler. Bu durumun temel nedeni kendileri açısından hayatın gidişatının değişeceğine
yönelik dürtüleridir. Kendi eserini yok ederek bir çeşit arınma yaşayan
karakterler, geçmişlerinden ve geçmişlerinin getirdiği sıkıntılardan kurtularak
hayattaki konumlarının değişeceğini düşünürler. Buradan hareketle, her iki
eserin ana karakterinin niçin böyle bir yolu seçmiş olabileceği üzerine
odaklanan çalışmamız, yazarlık kurumunun toplumla ve özellikle hâkim edebi
gelenek ile kurduğu/kuramadığı ilişkiler üzerinden ilerleyecek; gerçeklik
algısının yazar ve çevresi açısından taşıdığı anlamlar üzerinde duracaktır.
Özellikle edebi geleneğin, yazarlık kurumu üzerindeki etkisi çalışmamızın odak
noktasını oluşturacaktır. Sanatsal üretimi gölgeleyen baskı ortamının ortaya
çıkış süreçlerindeki benzerlik ve farklılıklara dikkat çekilecektir.

“Katharsis/Arınma” kavramının ele alınan eserler
düşünüldüğünde oturduğu bağlamın değerlendirileceği bu çalışmada, iki ayrı
ülkede, iki ayrı edebi geleneğin gölgesi altında görülen benzer durumların
yazar ve entelektüel çevre üzerine odaklanması önemlidir. Eleştirel düzey
noktasında farklılıklar görülse de özellikle, sanatçı hassasiyeti noktasında
yaşanan ikilikler her iki eserde de temel gerilim unsurunu oluşturmaktadır.

“Usta” karakteri “Ahmet Cemil” karakterinden daha çetin bir
ortamda eser vermek durumunda kalmış olmasına rağmen; her iki karakterin
mizaçları da benzerlik göstermektedir. Bu bağlamda, karakterlerin kendi üretim
süreçlerinde yaşadıkları ve yaşananların onları benzer bir sonuca götürmesi
çalışmamızın odak noktasını oluşturacaktır. Yazarların kendi üretimlerinden
vazgeçerek, eserlerini yakmaları teması üzerine kurulacak olan çalışmamız,
yazarlık kurumunun iflası noktasına gelinen süreç üzerinden ilerleyecektir.

Anahtar Kelimeler

Mai ve Siyah, Usta İle Margarita, Yazarlık, Edebi Gelenek, Arınma

Kaynakça

• Althusser, Louis. (2014). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Alp Tümertekin (Çev.). İstanbul: İthaki.
• Antakyalıoğlu, Zekiye. (2013). Roman Kuramına Giriş (1. baskı). İstanbul: Ayrıntı.
• Aristoteles. (2010). Poetika. İsmail Tunalı(Çev.). İstanbul: Remzi.
• Aytaç, Gürsel. (2003). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say.
• Bulgakov, Mihail. (2012). Usta ile Margarita. Aydın Emeç (Çev.). İstanbul: Can.
• Fischer, Ernst. (2010). Sanatın Gerekliliği. Cevat Çapan(Çev.). İstanbul: Payel.
• Habermas, Jürgen. (2001). İdeoloji Olarak Teknik ve Bilim. Mustafa Tüzel (Çev.).İstanbul: Yapı Kredi.
• Nietzsche, Friedrich. (2011). Müziğin Ruhundan Tragedyanın Doğuşu. İsmail Zeki Eyuboğlu (Çev.). İstanbul: Say.
• Sontag, Susan. (2013). Sanatçı: Örnek Bir Çilekeş. Y. Salman, M. Gürsoy Sökmen(Haz.). İstanbul: Metis.
• Uşaklıgil, Halit. (2015). Mai ve Siyah. İstanbul: Özgür.