“İMGELEMİN ANTROPOLOJİK YAPILARI” VE FOLKLOR: GILBERT DURAND'IN ARKETİPSEL SINIFLANDIRMA MODELİNE GİRİŞ

Yıl 2018, Sayı: 19, 1 - 16, 20.06.2018

Kubilay Aktulum

Öz

Belli bir sınır içerisinde kavranmak istendiğinde, her simge ya da imgenin belli bir toplumun dünyayı kavrama, sunma, temsil etme biçimine gönderme yaptığını söyleyebiliriz. İmge ve simge, söz konusu edilen toplumun her türden sanatsal, kurgusal, metinleştirilmiş folklorik ürünleri aracılığıyla, özel olarak toplumu temsil edenlerin yanında, genel olarak insan düşüncesinin işleyişini kavramaya olanak sağlar. Bu da imgenin özel ve geneli kapsayan simgesel yapısının temel özelliklerinden birisinin çoklubelirlenim olduğunu söylemeye götürür. İmge, tek bir şeye gönderme özelliğiyle, bireysel belirlenimleri yanına kültürel belirlenimler eklenerek evrensel bir değer kazanabilmektedir. Bir simge değeri taşıdığından, her imgenin rastgele anlamlar yüklenmek yerine anlamı bağlamsal kullanımlarla güncellenmektedir; bu yolla kökensel anlamının değişik dönemlerde sürdürülmesine olanak sağlanır. İmgelerin yoğun olduğu mitlerin doğasında bulduğumuz, “kılık değiştirerek yinelenebilirlik” özelliği metinlerarası bir okumanın önünü aralar. Gilbert Durand’ın imgelemi çözümleme modeli bir toplumun, toplumu oluşturan bireylerin düşünme, inanma, yaşama biçimlerini kavramada temel bir kavramsal alan ve model sunma arayışıdır. Bu nedenle araştırmacı, antropoloji, toplumbilim, psikanaliz ve psikoloji başta olmak üzere, değişik uğraş alanlarının verilerini toplumların inanma biçimleri, temsilleri, folklorları vb. aracılığıyla, değişik imge, simge ve arketipler üzerinden tanımlayıp sınıflandırır. Yaklaşımından, G. Durand’ın salt belli bir toplumsal grup üzerinde odaklanmadan, eski olduğu kadar yeni kültürel ve düşünme biçimlerini, uygarlıkları karşılaştırmalı bir perspektifte ele aldığı kolaylıkla anlaşılacaktır. Temel amacı değişik kültürlerin, toplumların, bireylerin yarattıkları imgelem biçimleri arasındaki benzerlikleri ve ayrımları ortaya koymaktır. Bunun için, imgelerin/simgelerin “aydınlık ve karanlık düzen/yapı” başlığı altında sınıflandırmasını yaparak işleyişlerini ve işlevlerini kavramaya uğraşır. Bu çalışmada, önce söz konusu iki düzenin oluşum koşullarını doğru kavrayabilmek adına, yaklaşımın temel güdüleri ve buna bağlı olarak kimi kavramların neler oldukları üzerinde duracağız. Konuya bir giriş niteliğindeki bu bölümde amacımız yaklaşımın bilgikuramsal (epistemolojik) çerçevesini belirlemektir.

Anahtar Kelimeler

Gilbert Durand, imgelem, imge, simge, arketip, arketipleştirme

Kaynakça

• Aktulum, K. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Bachelard, G. (1943). L’Air et les Songes, Paris: José Corti.
• Bachelard, G. (2006). Su ve Düşler. (Çev.) O. Kunal, İstanbul: Yapı Kredi.
• Bachelard, G. (1948). La Terre et les rêveries de la volonté, Paris: José Corti.
• Bachelard, G. (1995). Ateşin Psikanalizi. (Çev.) A. Yiğit, İstanbul: Bağlam.
• Bachelard, G. (20013). Mekânın Poetikası. (Çev.) A. Tümertekin, İstanbul: İthaki
• Bachelard, G. (2012). Düşlemenin Poetikası. (Çev.) A.Tümertekin, İstanbul: İthaki
• Betcherev, W. (1913). La Psychologie objective, Paris: Alcan
• Chelebourg, C. (2000). L’imaginaire littéraire, Paris: Nathan Université
• Dumézil, G. (1949). L’Héritage indo-européen à Rome, Paris: Gallimard
• Dumézil, Georges (1941). Jupiter, Mars, Quirinus I ve II, Essai sur la conception indo-européenne de la société et sur les origines de Rome, Paris: Gallimard
• Durand, Gilbert (1984). Les Structures Anthropologiques de l’Imaginaire, Paris: Bordas
• Durand, Yves (2005). Une Technique d’étude de l’imaginaire: l’AT.9, Paris: Paris: l’Harmattan
• Eliade, Mircae (2001). Mitlerin Özellikleri. (Çev.) S. Rifat, İstanbul: Alfa Yayınları
• Eliade, Mircae, (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi I,II, III, çev. A. Berktay, İstanbul: Kabalcı 
• Eliade, Mircae (1952). Images et Symboles, Paris: Gallimard.
• Eliade, Mircae (1994). Ebedi Dönüş Mitosu. (Çev.) Ü. Altuğ, Ankara: İmge.
• Jung, Carl Gustav (2013). Dört Arketip, çev. Z.A. Yılmazer, Metin, İstanbul: Metis.
• Jung, Carl Gustav (1932). Métamorphoses et symboles de la libido, Paris: Montaigne.
• Jung, Carl Gustav (1950). Les Types psychologiques, Genève: Georg.
• Jung, Carl Gustav (2009). İnsan ve Sembolleri. (Çev.) A. N. Babaoğlu, İstanbul: Okyanus Us.
• Kula, Onur Bilge (2012). Dil Felsefesi Edebiyat Kuramı I, II, İstanbul: İş Bankası.
• Leroi-Gourhan, André (1943). Evolution et Technique I: l’Homme et la Matière, Paris: A. Michel.
• Leroi-Gourhan, André (1945). Evolution et Technique II: Milieu et Technique, Paris: A. Michel.
• Leroi-Gourhan, André (1964). Le Geste et la Parole: Technique et Langage, A. Michel.
• Oğuz M. Öcal ve diğerleri, (2006). Halkbilimde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1, Ankara: Geleneksel.
• Piaget, Jean (1992). La Formation du Symbole chez l’enfant, Neuchatel et Paris: Delachaux et Niestlé.
• Piaget, Jean (1990). La Formation du réel chez l’enfant, Neuchatel et Paris: Delachaux et Niestlé.
• Piganiol, André (1917). Essai sur les origines de Rome, Paris: Boccard.
• Senemoğlu, Nuray (2013). Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Kuramdan Uygulamaya, Ankara: Yargı.
• Saussure, Ferdinand de (2001). Genel Dilbilim Dersleri, çev. B. Vardar, İstanbul: Multilingual.
• Thomas, Joël (1998). Introduction aux méthodologies de l’imaginaire, Paris: Ellipses.
• Xiberras, Martine (2002). Pratique de l’imaginaire, Québéc: Les presses de l’Université Laval.