AESTHETİC ELEMENTS İN THE NOVEL SERGÜZEŞT

Yıl 2020, Sayı: 23, 25 - 66, 01.06.2020

Yaşar Şimşek

Öz

Novel, an art of language/literature, is a genre that is based on narrative principle, which stands out with its aesthetic aspect. It is accepted that aesthetics and beauty are dominant elements in the writing of this genre. Serguzest, written by Samipaşazâde Sezai within the scope of a distinct artistic delicacy, is a work of art that stands out with its handling of captivity narrative’s realistic aspects of Tanzimat reform era literature and its arty narration. In this sense, aesthetic elements attract the attention in this novel which many critics describes as the transitional work from Romanticism to Realism of its era. The novel attracts notice with its aesthetic aspect especially in terms of handling the plot, characters, location, language, style, narrative forms and techniques. The author prioritized the aesthetic elements by including art forms like poetry, music and mainly painting within the frame of the touching and emotional romance that he added into the captivity narrative. At the same time, he portrayed nature, setting, things and objects by taking aesthetic criteria into consideration. In this study, the novel Serguzest is analyzed in the concept of its aesthetic elements. In the introduction part of the article, the concept of aesthetics is explained and the relation between the novel genre and aesthetics are mentioned. Afterwards, the aesthetic style in Tanzimat era novel, point of view are discussed and Samipaşazâde Sezai’s aesthetic delicacy and his approach to the beauty element are laid emphasis on. Later on, the novel is studied in the concept. Although the novel Serguzest is distinguished with its realistic side, It the author’s handling of the characters more with their sensuality; it is valuable in terms of his approach to location, nature, things his approach within an aesthetic integrity. Besides, the fact that the protagonist is a painter and the adoption of poetry and music in the narrative/transmission show that aesthetics and beauty are prioritized in this piece of work.

Anahtar Kelimeler

The Serguzest novel, aesthetic elements, art, beauty, painting

SERGÜZEŞT ROMANINDA ESTETİK UNSURLAR

Öz

Bir dil/edebiyat sanatı olan roman, estetik yönüyle öne çıkan anlatma esasına bağlı bir türdür. Bu türün yazımında estetik ve güzellik başat unsur olarak kabul edilir. Samipaşazâde Sezai’nin belirgin bir sanatsal duyarlılık çevresinde kaleme aldığı Sergüzeşt de Tanzimat dönemi Türk edebiyatında esaret temasını gerçekçi yönüyle işlemesiyle ve sanatkârane anlatımıyla öne çıkan bir eserdir. Bu anlamda çoğu eleştirmenin devrinin romantizmden realizme geçiş eseri olarak nitelediği romanda, estetik unsurlar göze çarpmaktadır. Roman, özellikle vakanın ele alınışı, kişiler, mekân, dil, üslup, anlatım biçimleri ve teknikleri açısından estetik yönüyle dikkati çekmektedir. Yazar, esaret temasına eklediği acıklı ve duygusal aşk macerası çevresinde başta resim olmak üzere şiir, müzik gibi sanatlara yer vererek estetik unsurları öncelemiştir. Aynı zamanda tabiat, dekor, eşya, nesne betimlemelerini de estetik ölçütleri göz önünde bulundurarak yapmıştır. Bu çalışmada Sergüzeşt romanı içerdiği estetik unsurlar bağlamında incelenmiştir. Yazının giriş kısmında estetik kavramı açıklanmış, roman türünün estetikle olan ilişkisine değinilmiştir. Ardından Tanzimat romanındaki estetik tavır, bakış açısı tartışılmış ve Samipaşazâde Sezai’nin estetik duyarlılığı ve güzellik unsuruna yaklaşımı üzerinde durulmuştur. Devamında roman kişiler, mekân, aşk, tabiat, güzel sanatlar, dil ve üslup gibi başlıklar altında içerdiği estetik öğeler bağlamında incelenmiştir. Sergüzeşt romanı her ne kadar gerçekçi tarafıyla öne çıksa da yazarın, kişileri daha çok duygusallıklarıyla ele alması; mekâna, tabiata, eşyaya estetik bir bütünlük içinde yaklaşması bakımından değerlidir. Ayrıca roman başkişisinin ressam oluşu, şiirin ve müziğin anlatımda/aktarımda benimsenmesi eserde estetiğin ve güzellik duygusunun öncelendiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Sergüzeşt romanı, estetik unsurlar, sanat, güzellik, resim

Kaynakça

• Antakyalıoğlu, Zekiye (2013). Roman Kuramına Giriş. İstanbul: Ayrıntı.
• Bakırcıoğlu, N. Ziya (1999). Başlangıcından Günümüze Türk Romanı. İstanbul: Ötüken.
• Booth, Wayne C. (2012). Kurmacanın Retoriği. Bülent O. Doğan (çev.). İstanbul: Metis.
• Bozkurt, Nejat (1995). Sanat ve Estetik Kuramları. İstanbul: Sarmal.
• Çetin, Nurullah (2003). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Akçağ.
• Çoruk, Ali (2007). “Oryantalizmin Sergüzeşt’i”. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 36: 79-100.
• Dino, Güzin (1954). “Samipaşazâde Sezai Bey’in ‘Sergüzeşt’ İsimli Romanında Gerçekçiliğin Payı”. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 2: 39-152.
• Eagleton, Terry (2010). Estetiğin İdeolojisi. Bülent Gözkân vd. (çev.). İstanbul: Doruk.
• Edman, Irwin (1997). Sanat ve İnsan. Turhan Oğuzkan (çev.). İstanbul: İnkılâp ve Aka.
• Engin, Ertan (2018). “Etik ile Estetik Arasında Türk Edebiyatçısı yahut Bir Mürşit Olarak Romancı”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 17: 47-56.
• Enginün, İnci (2009). Yeni Türk Edebiyatı -Tanzimat’tan Cumhuriyet’e 1839-1923-. İstanbul: Dergâh.
• Feridun, Hikmet (1932). Bugün de Diyorlar ki. İstanbul: Remzi.
• Finn, Robert P. (1984). Türk Romanı (İlk Dönem 1872-1900). Tomris Uyar (çev.). İstanbul: Bilgi.
• Güneş, Z. (2010). “Sami Paşazâde Sezai’nin Sergüzeşt Adlı Romanında Dil ve Anlatım”. Türk Dili, 701: 1094-1110.
• Heidegger, Martin (2010). Sanat Eserinin Kökeni. Fatih Tepebaşılı (çev.). İstanbul: De Ki.
• Kanter, Beyhan (2010). “Eylül Romanında Estetize Edilmiş Kimlikler”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 28: 231-243.
• Kaplan, Mehmet (1976). “Sergüzeşt Romanı”. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları 1 içinde. İstanbul: Dergâh.
• Kerman, Zeynep (1981). Sâmipaşazâde Sezâi'nin Hikâye-Hatıra-Mektup ve Edebî Makaleleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Kerman, Zeynep (1986). Sami Paşazâde Sezai. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kerman, Zeynep (1998a). “Sergüzeşt Romanında Mekân”. Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri içinde. Ankara: Akçağ. 46-51.
• Kerman, Zeynep (1998b). “Sami Paşazâde Sezai’nin Roman ve Hikâyelerinde Kuş Motifi”. Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri içinde. Ankara: Akçağ. 52-66.
• Nerimanoğlu, Kâmil Veli (2017). “Dil ve Estetik”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 12: 156-184.
• Önertoy, Olcay (1995). Halit Ziya Uşaklıgil Romancılığı ve Romanımızdaki Yeri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Sağlık, Şaban (2010). Popüler Roman, Estetik Roman. Ankara: Akçağ.
• Sami Paşazâde Sezai (1997). Sergüzeşt. M. Emin Ağar (haz.). İstanbul: Enderun.
• Uçan, M. Hilmi (2006). “Edebiyat Eğitimi Estetik Bir Hazzın Edinimi Okumanın Alışkanlığa Dönüştürülmesi ve Yazınsal Kuramlar”. Millî Eğitim Dergisi, 169: 25–40.
• Ulutaş, Nurullah (2014). “Esaretin Aşka Dönüşen Hikâyesi: Sergüzeşt”. Mavi Yeşil, 85: 23-25.
• Uşaklıgil, Halit Ziya (2017). Kırk Yıl. İstanbul: Özgür.
• Tansel, Fevziye Abdullah (1958). “Sami Paşazâde Sezai”. Türkiyat Mecmuası, 13: 1-30.
• Tarkovski, A. (2008). Mühürlenmiş Zaman. Füsun Ant (çev.). İstanbul: Agora.
• TDK (Komisyon) (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Tevfik Fikret (2000). “Sami Paşa-zâde Sezâî Bey”. Dil ve Edebiyat Yazıları içinde. İsmail Parlatır (Yay. Haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Tuğcu, Emine (2018). “Bir Osmanlı ve Bir Çerkes: Sergüzeşt Romanında Özgürlüğün Bedeli”. Bilig, 86: 45-64.
• Tunalı, İsmail (1998). Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Welek, R.; Warren, A. (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri. Ahmet Edip Uysal (çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Ziss, A. (2009). Estetik, Gerçekliği Sanatsal Özümsemenin Biçimi. Yakup Şahan (çev.). İstanbul: Hayalbaz Kitap.