MUSTAFA KUTLU’NUN TAHİR SAMİ BEY’İN ÖZEL HAYATI HİKÂYESİNİN METİNSEL ARKA PLANI

Yıl 2021, Sayı: 26, 91 - 122, 01.12.2021

Tuncay Bolat

Öz

Metinlerarasılık, her metnin kendinden önceki metinlerle ilişkili olduğu esasına dayanır. Gerçeğe duydukları güvensizlikle eski metinlere yönelen postmodern yazarlar, metin- lerasılığa büyük bir meşruiyet kazandırmıştır. Son dönem Türk hikâyeciliğinde kendine özgü bir yer edinmiş olan Mustafa Kutlu, postmodernizmin düşünsel yönüne karşıdır. Bununla birlikte o da postmodernizmin edebiyatın sınırlarını genişletmesinden fayda- lanmış; üstkurmaca ve metinlerarasılığı yoğun biçimde kullanmıştır. Metinlerarasılığa gelenek ve kendi edebî geçmişi ile bağ kurma anlamını yükleyen yazar, Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı adlı hikâyesini etkilendiği dört metne göndermeler ve anıştırmalar yaparak kurmuştur. Bu yazıda Kutlu’nun adı geçen hikâyesinin metinsel arka planı iki aşamada ele alınmaktadır. Söz konusu hikâye, üstkurmaca kullanımı ve anlatıcı söylemi açısın- dan Ahmet Mithat’ın Müşahedat romanı ve Sait Faik’in “Birahanedeki Adam” hikâyesi ile karşılaştırılmıştır. Ardından Tahir Sami Bey’in hayat hikâyesi ile Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü ve Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna romanları arasındaki benzerlikler irdelenmiştir. Bu karşılaştırmalı okuma ile Mustafa Kutlu’nun metinlerasılığa yüklediği işlev ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kutlu, hikâye, metinlerarasılık, üstkurmaca, postmodernizm

TEXTUAL BACKGROUND OF MUSTAFA KUTLU’S TAHİR SAMİ BEY’İN ÖZEL HAYATI

Öz

Intertextuality is based on the principle that each text is related to previous texts. Postmodern writers, who have turned to old texts with their distrust of reality, have given a great legitimacy to intertextuality. Mustafa Kutlu, who has a unique place in contemporary Turkish short story, is against the intellectual aspect of postmod- ernism; however, he also benefits from postmodernism’s influence on literature and uses metafiction and intertextuality extensively. Attributing the meaning of connecting with tradition and his own literary past to intertextuality, the author constructs his story, Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı, by making references and allu- sions to the four texts he is influenced by. In this study, the textual background of the aforementioned story of Kutlu is discussed in two stages. The short story in question is compared with Ahmet Mithat’s Müşahedat and Sait Faik’s “Birahaned- eki Adam” in terms of its use of metafiction and narrator discourse. Then, the similarities between Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı and Ahmet Hamdi Tanpınar’s Saatleri Ayarlama Enstitüsü and Sabahattin Ali’s Kürk Mantolu Madonna are examined. Through this comparative reading, this study attempts to reveal the function at- tributed to intertextuality by Mustafa Kutlu.

Anahtar Kelimeler

Abdülhamit Era Literature, poem, nature theme, the repeated word of “dağlara” (to the mountains).

Kaynakça

• Abasıyanık, Sait Faik (2009). Bütün Eserleri. İstanbul: Yapı Kredi. Ahmet Mithat Efendi (2000). Müşahedat. Ankara: Türk Dil Kurumu. Aktulum, Kubilay (1999). Metinlerası İlişkiler. Ankara: Öteki.
• Ali, Sabahattin (2013). Bütün Eserleri. İstanbul: Yapı Kredi.
• Andı, M. Fatih (2008). “Metinlerarası İlişkiler Açısından Mustafa Kutlu’nun Bu Böyledir İsimli Eseri”, Hikâyenin Bugünü Bugünün Hikâyesi 80 Sonrası Türk Hikâyesi Sempozyumu. İstanbul: Ümraniye Belediyesi. 71-82.
• Aslan, Bahtiyar (2012). “Mustafa Kutlu Hikâyelerinde Yazar-Anlatıcı ve Okuyucu Diyalogunun İşlevlerinden Biri: Yazarın Kendi Okuyucusunu Yaratması”, Aynanın Sırrı: Mustafa Kutlu Sempozyum Bildirileri. İstanbul: Küçükçekmece Belediyesi. 214-225.
• Ayverdi, İlhan (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. C.2. İstanbul: Kubbealtı.
• Baştürk, Mehmet (2010). “‘Yagmur Beklerken’ Adlı Roman İle ‘Tufandan Önce’ Adlı Uzun Hikâye Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 23: 69-96.
• Bolat, Tuncay (2021). Romanın Kendini Keşfi: Türk Romanında Üstkurmaca (1980-2000). İstanbul: İz.
• Cevdet Kudret (1998). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I. İstanbul: İnkılâp.
• Çetindaş, Dilek (2015). “Resme Âşık Olma Motifinin Modern Türk Romanındaki Dönüşüm ve İzleri”, International Journal of Language Academy. 3: 124-141.
• Dere, Mustafa (2016). “Mustafa Kutlu’nun Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı Hikâyesi Üzerine Bir İçerik İncelemesi”, Dede Korkut. 10: 14-28.
• Dilber, Kadir Can (2009). “Metnin Metni: Tahir Sami Bey’in ‘Özel’ Hayatı”, Dergâh. 238: 8-11.
• Ecevit, Yıldız (2001). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim.
• Enser, Ramazan (2015). “Kısa Bir Hikâyenin Uzun Hikâyesi: Mustafa Kutlu’nun “Kötü Bülbül” Hikâyesinin Metinlerarasılık Yöntemine Göre İncelenmesi”, TÜRÜK. 5: 279-293.
• Erksan, Metin (1973). Sevmek Zamanı / Senaryo. İstanbul: Hareket.
• Gariper, Cafer (2015). “Sabahattin Ali’nin Kağnı Hikâyesiyle Nâzım Hikmet’in Kuvayı Milliye Destanında Kağnı Öğesi Etrafında Kimi Metinlerarasılıklar”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. 14: 81–90.
• Gariper, Cafer (2018), “Kürk Mantolu Madonna Romanının Kişiler Dünyası”, Romanda Kişiler Dünyası. Ankara: Akçağ. 217-231.
• Gökçek, Fazıl (2012). “Mustafa Kutlu’nun Hikâyelerinde Anlatının Oyunlaştırılması”, Aynanın Sırrı: Mustafa Kutlu Sempozyum Bildirileri. İstanbul: Küçükçekmece Belediyesi. 54-65. K. Barbarosoğlu, Fatma (2001). “Röportaj”, Mustafa Kutlu Kitabı. K. Aykut- N. Özcan (Haz.), İstanbul: Nehir. 22-32.
• Karahan, Ali (2012). “İlimden Aşka, Bilmeden Bulmaya: Mustafa Kutlu’nun “Her Ne Var Âlemde” Hikâyesinde Metinlerarasılık”, ETÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 12: 105-116.
• Koçak Işık, Ayşe (2019). Mustafa Kutlu’nun Hikâyelerinde Kentli İnsan Olmak. İstanbul: Dergâh.
• Koçak, Mesut (2015). “Mustafa Kutlu’nun Anadolu Yakası Adlı Eseri Üzerine Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Bir İnceleme”, FSM İlmî Araştırmalar. 5: 361-379.
• Kutlu, Mustafa (1968). Sait Faik’in Hikâye Dünyası. İstanbul: Hareket.
• Kutlu, Mustafa (1982). Sabahattin Ali. İstanbul: Dergâh.
• Kutlu, Mustafa (1983). “Tanpınar’ın Yalan Dünyası (Saatleri Ayarlama Enstitüsü)”, Yönelişler. 22: 1-7.
• Kutlu, Mustafa (2009). Tahir Sami Bey’in Özel Hayatı. İstanbul: Dergâh.
• Kutlu, Mustafa (2011). Kapıları Açmak. İstanbul: Dergâh.
• Kutlu, Mustafa (2018). Sevincini Bulmak. İstanbul: Dergâh.
• Lucy, Niall (2003). Postmodern Edebiyat Kuramı. Aslıhan Aksoy (Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Noyan, Sema (2020), “‘Huzur’dan ‘Sevincini Bulmak’a Değişen ve Devam Eden Değerler: Dil, Din, Aşk Ve İstanbul”.
• Uluslararası Göbekli Tepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Kongresi Kongre Tam Metin Kitabı. H. Çiftçi- Z. Alimgerey (Ed.), Şanlıurfa: İktisadi Kalkınma ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü. 258-292.
• Özcan, Nusret (2001). “Orhan Okay’ın Kutlu Hakkında Sorulara Cevapları”, Mustafa Kutlu Kitabı. K. Aykut- N. Özcan (Haz.), İstanbul: Nehir. 33-48.
• Qasımova, Lale (2011). “Metinlerarası İlişkiler Açısından Mustafa Kutlu’nun Beşlemesi”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED]. 46: 61-86.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2003). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2016). Saatleri Ayarlama Enstitüsü. İstanbul: Dergâh.
• Tekin, Mehmet (2012). “Mustafa Kutlu’nun Bir Karakter Tasarımı: Tahir Sami Bey”, Aynanın Sırrı: Mustafa Kutlu Sempozyum Bildirileri. İstanbul: Küçükçekmece Belediyesi. 234-247.
• Tunç, Gökhan (2008). “Müşâhedât Postmodern Bir Roman mıdır?”, TÜBAR. 24: 239-250.