MODERNLİĞİN NOSTALJİCİ TUTUMU: YAHYA KEMAL ŞİİRİ

Yıl 2021, Sayı: 26, 149 - 176, 01.12.2021

Eylem Dereli Saltık

Öz

Değişime, dönüşüme, olumlu-olumsuz birçok gelişmeye sahne olan, başlangıç nok- tasından sürekli ve hızla uzaklaşan zaman insana yön veren önemli bir olgudur. İnsan zamanın akışını ortaya çıkan değişimlerle anladıkça onun akıcılığını, hızını sorgulamaya başlar. Zaman-değişim-hız ilişkisini yaş aldıkça fark eden kişi, psikolojik olarak ya za- manın sonu olan ölümü düşünmemeyi ve ondan kaçmayı ya da zamanı ve zamanın bir parçası olan deneyimi sürekli kılmak için geçmiş-şimdi-gelecek bütünlüğü içinde yaşamayı tercih eder. Yahya Kemal yaşamı boyunca ikinciyi tercih etmiş ve tercihini eserleri ile ortaya koymuştur. Nostaljinin Yahya Kemal’in zaman algısını ve yaşam ile uyumunu bozmadığını söylemek mümkündür. O geçmişi şimdiye ve geleceğe taşıyabi- len, kolektif belleğin oluşmasını, süreklilik kazanmasını sağlayan, zaman ve mekânı bir- leştirerek tekamülü yakalamaya çalışan bir nostaljiktir. Nostalji onun şiirini hem tematik hem estetik hem de ileti yönünden var eden belirleyicilerden biridir. Nostalji duygusu, nostaljinin alımlı nesnesi ve Yahya Kemal’in nostaljici tutumu eserlerinin ortaya çıkı- şında doğrudan etkilidir. Bu makalede Yahya Kemal’in nostaljik bakışının şiirlerini nasıl etkilediği irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yahya Kemal, şiir, nostalji, kişisel ve kültürel nostalji.

NOSTALGIC MANNER OF MODERNISM: POETRY OF YAHYA KEMAL

Öz

Time, which witnesses change, transformation, a lot positive and negative de- velopment; gets away from the starting point in a continuous and fast way is an important phenomenon that leads humanity. People start to question the speed and flow of time after understanding it through the changes that have been expe- rienced. Individual, who realizes the relationship between time-change and speed as he/she gets older, prefers either ignoring or not thinking about the death which is the end of time, or he/she prefers to live in the integrity of past-now and future to make time and experience, which is a part of time, continuous. Yahya Kemal preferred the second one throughout his life and he presented his preference in his works. It is possible to say that nostalgia did not ruin Yahya Kemal’s perception of time and his harmony with life. He was a nostalgic person who could transfer the past to the present and the future, ensured the formation of the collective memory and made it gain its continuity, and tried to catch the evolution by com- bining time and space. Nostalgia was one of the determinants that creates his poetry both in terms of theme and aesthetics and in terms of message. The sense of nostalgia, the attractive object of nostalgia and nostalgic attitude of Yahya Ke- mal were directly influential in the emergence of his works. In this study, how his nostalgic manner affected his poetry is going to be analyzed.

Anahtar Kelimeler

Yahya Kemal, poetry, nostalgia, personal and cultural nostalgia.

Kaynakça

• Aktaş, Şerif (2006). “Milli Edebiyat Dönemi(1911-1923)”, Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Kültür Bakanlığı. 3:187-272.
• Ayvazoğlu, Beşir (1996). Yahya Kemal Eve Dönen Adam. İstanbul: Ötüken.
• Balcı, Yunus (2008). “Yahya Kemal’in Şiirinde Anakroninin Diyalektiği”, Yahya Kemal Beyatlı, Ölümünün 50. Yılı. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• BERİŞ, Hamit Emrah (2010). “Nostalji, Muhafazakârlık ve Türkiye”, Muhafazakâr Düşünce. 7:24-25:47-74.
• Beyatlı, Yahya Kemal (1963). Rübailer, Hayyam Rübailerini Türkçe Söyleyiş. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Beyatlı, Yahya Kemal (1991). Tarih Musâhabeleri. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Beyatlı, Yahya Kemal (1992). Aziz İstanbul. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Beyatlı, Yahya Kemal (1995). Kendi Gök Kubbemiz. Ankara: Milli Eğitim.
• Beyatlı, Yahya Kemal (1997). Edebiyata Dair. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Beyatlı, Yahya Kemal(2017). Çocukluğum, Gençliğim, Siyâsî ve Edebî Hâtıralarım. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Cassin, Barbara (2018). Nostalji, İnsan Ne Zaman Evindedir?. İstanbul: Kolektif.
• Cross, Gary (2018). Tüketilen Nostalji, Hızlı Kapitalizm Çağında Hatıralar. Eren Turan (Çev.). İstanbul: The Kitap.
• Jay, Martin (2012). Deneyim Şarkıları. İstanbul: Metis.
• Kahraman, Hasan Bülent (2014). Türkiye’de Yazınsal Bilincin Oluşumu. İstanbul: Kapı.
• Köse, H.; Aydın, H.(2020). “Medyatik Popüler Kültürde Nostalji: Kültürel Doyum Üzerine Bir İnceleme”, Folk/Ed. Dergisi. 26(4):757-779.
• Mannheim, Karl (2002). İdeoloji ve Ütopya. Mehmet Okyayuz (Çev.). Ankara: Epos.
• Nisbet, Robert (2011). Muhafazârlık. Kudret Bülbül, M. Fatih Serenli (Çev.). Ankara: Kadim.
• Öztok, Özlem (2020). Ahmet Mithat Efendi’nin Romanlarında Doğu Nostaljisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Samsakçı, Mehmet (2017). “Ne Müsâvâtı Ne Hürriyeti Ver” Yahya Kemal ve İktidar, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 57:57: 213-236.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1996). Yaşadığım Gibi. İstanbul: Dergâh. Tanpınar, Ahmet Hamdi (2002). Mücevherlerin Sırrı. İstanbul: Yapı Kredi.
• Teber, Serol (2002). Tevfik Fikret’in Melankolik Dünyası, Aşiyan’daki Kâhin. İstanbul: Okuyanus.
• Tercüman, Çilem (2008). “Yahya Kemal’de Kadın”. Yahya Kemal Beyatlı, Ölümünün 50. Yılı. Ankara: Kültür Bakanlığı. 272-293.
• Tunç, Mustafa Şekip (1986). Yaratıcı Tekamül. Ankara: Milli Eğitim.
• Turgut, Hasan (2019). “Janus’un İki Yüzü: Yahya Kemal”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. 11-21: 223-241.
• Ümer, Engin (2019). “Nostalji Perdesi ve Geçmişi İcat Etmek”, Sinefilozofi Dergisi. 2019 Özel Sayısı: 586-604.
• Veysel Şahin (2016). “Yahya Kemal Şiirinin Simge Kurgusu ve Görüntü Düzeyleri”, Littera Turca, Journal of Turkish Language and Literature. 2:4:101-116.
• Yalçın, Fatih (2013) “Modern Bir Muhafazakâr: Yahya Kemal”, Muhafazakâr Düşünce. 10: 37: 47-66.
• Yetiş, Kazım (2006). Yahya Kemal I Hayatı. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Baker, Stacey Menzel; Kennedy, Patricia F. (1994). “Death By Nostalgia: a Diagnosis of Context-Specific Cases”, European Advances in Consumer Research. 21: 169-174. https://www.acrwebsite.org/ volumes/7580. (Erişim tarihi: 12.05.21) Cheung,Wing-Yeeetc.(2013).“BacktotheFuture:NostalgiaIncreases Optimism”, Personality and Social Psychology. 39: I.11: 1484-1496.https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0146167213499187. (Erişim tarihi: 15.05.21)
• Fritzsche, Peter (2001). “Specters of History: On Nostalgia, Exile, and Modernity”, American Historical Review. 106: 5: 1587-1618. https:// www.jstor.org/stable/2692740. (Erişim tarihi: 03.06.21)
• Holak, Susan etc. (2005). “Exploring Nostalgia in Russia: Testing the Index of Nostalgia Proneness”, European Advances in Consumer Research. 7: 195-200. https://www.acrwebsite.org/volumes/13747/ eacr/vol7/E-07. (Erişim tarihi:03.06.21)
• Routledge, Clay etc. (2011). “The past makes the present meaningful: Nostalgia as an existential resource. Journal of Personality and Social Psychology. 101: 638–652. (Çevrimiçi), https://psycnet.apa. org/doiLanding?doi=10.1037%2Fa0024292. (Erişim tarihi:12.05.21)
• Routledge, Clay etc. (2012). “The power of the past: Nostalgia as a meaning-making resource”, Memory.20:5:452-460. https:// scholar.google.com.tr/r?start=0&q=Routledge,+C,+Arndt,+J,+ Sedikides,+C,+Wildschut.&hl=tr&as_sdt=0,5&as_vis=1. (Erişim tarihi:03.06.21)
• Tannock, Stuart (1995). “Nostalgia Critique”, Culturel Studies. 9: 3: 453-464. https://www.researchgate.net/publication/233096760_ Nostalgia_Critiqu. (Erişim tarihi: 16.05.21)