NEVROTİK ÖZNENİN KAYIP NESNESİ: “VAPUR”

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 28, 175 - 200, 01.12.2022

Birsel Sağıroğlu

Öz

Leylâ Erbil öykücülüğünün daha çok yapı, izlek, mitolojik unsurlar ya da edebiyat sosyolojisi bağlamında değerlendirildiği, psikanalitik çalışmalarda ise Sigmund Freud’un kuramı dikkate alınarak karakter incelemesi yapıldığı tespit edilmiştir. Çalışmada, Freud’un insan psikolojisinin bilinçaltı tarafından yönetildiği varsayımı dikkate alınmış, öyküde kendi hayatının öznesi olamayan ya da kendini ortaya koyamayan karakterlerin varoluşsal sorunları bilinçaltıyla ilişkilendirilmiştir. Bu çalışmada, diğerlerinden farklı olarak, Erbil’in Gecede kitabında yer alan “Vapur” başlıklı öyküsü Lacan teorisinden hareketle incelenmiştir. Makalede; Lacan’ın kapitone noktası, Büyük Öteki, nevrotik özne ve küçük öteki kavramlarından yararlanılarak psikanalitik-biçimsel bir çözümleme yapmak hedeflenmiştir. Lacan’ın özne teorisine göre; dilsel iktidar alanı temsil eden Büyük Öteki’nde bir arzu nesnesi (küçük öteki) yaratarak yanılsamalı da olsa bütünlüklü görünüme ulaşmayı ister. Büyük Öteki gösteren işbirliğine dayanan bir yapıdır ve bu yapının anlamı sabitleme özelliği (kapitone noktası) vardır. Özne bunun dışına çıktığında ya da dış gerçekliği askıya aldığında var olanla/sabit sistemle özdeşleşemez. Bunun sonucunda ya bütünüyle Büyük Öteki’nin dışında yer alabilir dolayısıyla varlığı sonlandırabilir ya da yeni ötekiler/ küçük ötekiler yaratarak bu tamlık hissini sürdürmeye devam edebilir. Çalışmada, “başkasının arzusunu arzulayan” ve kayıp nesneye ulaşamayan nevrotik anlatıcı yakın okumayla ve bahsi geçen kavramlardan hareketle irdelenmiştir. Öyküde, arzu nesnesine dönüşen vapur, kaybolduktan sonra özne-anlatıcıda tatmini mümkün olmayan Lacancı özne sürecini görünür kılar. Yaşanan hayal kırıklığı simgesel düzenle özdeşleşemeyen öznede nevroza dönüşür. Eksikle temellendirilmiş ve yanılsamaya neden olan sembolik düzende özne, anlamı anneyle dolayısıyla doğal ve ilksel olandan sonra bir kez daha kaybeder.

Anahtar Kelimeler

“Vapur”, kapitone noktası, Büyük Öteki, küçük öteki, nevrotik özne

THE LOST OBJECT OF THE NEUROTIC SUBJECT: “VAPUR”

Öz

It has been determined that he story telling of Leylâ Erbil is mostly evaluated in the context of structure, theme, mythological elements, or literary sociology, and in psychoanalytic studies, character analysis is made by taking into account Sigmund Freud’s theory. In the study, Freud’s assumption that human psychology is governed by the subconscious was considered, and the existential problems of the characters who could not be the subject of their own life or could not reveal themselves in the story were associated with the subconscious.
In this study, unlike the others, Erbil’s story titled “Vapur” in “Gecede”, was analyzed based on the theory of Jaques Lacan . In the article, It is aimed to make a psychoanalytic-formal analysis by making use of Lacan’s quilting point, Big Other, neurotic subject and small other concepts. According to the theory, the subject; it wants to reach a holistic view, albeitan illusory one, by creating an object of desire (small other) in the Big Other, which represents the linguistic power field. The Big Other signifier is a collaborative structure, meaning that this structure has the property of fixation (quiltingpoint). When the subject goes out of this or suspends external reality, it cannot identify with the existing/fixed system. As a result, it can either completely stand outside of theBig Other and thus cease to exist, or it can continue to maintain this sense of completeness by creating new others/little others. In the study, the neurotic narrator, who “desires for someone else’s desire” and cannot reach the lost object, is examined with closure adding and based on the afore mentioned con- cepts. Int, he story, the steamer, which turns into an object of desire, makes the subject-narrator unsatisfied process of subjectivation visible after its appearance. Disappointment turns into neurosis in the subject who cannot identify with the symbolic order. The subject loses meaning once again in the symbolic order that is incompletely grounded and causesillusion.

Anahtar Kelimeler

“Vapur”, quilting point, Big Other, small other, neurotic subject

Kaynakça

• Badiou, Alain. “Hakikat: Zorlama ve Adlandırılamayan”. Monokl Lacan Seçkisi. Çeviren İsmail Yılmaz, 2009, ss. 695-706.
• Balkaya, Dursun. Özerk Dil Dizgesinden Lacan’ın Simgesel Düzenine: Bir Yapıtta Lacancı İzler Sürmek. Çizgi Kitabevi, 2013.
• Başer, Nami. Lacan: Psikanalizin Etiği, Transfer, Arzu ve Yorumu, Daha, Semptom. Say Yayınları, 2022.
• Çelebi, Volkan. “Lacan ve Levinas’ta Başka”, Monokl Lacan Seçkisi. 2009, ss. 234-250.
• Çelik, Mizgin. Leylâ Erbil’in Öykü ve Romanlarının Psikanalitik Açıdan incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Batman Üniversitesi FEF, 2022.
• Çilsalar, Eda Nilay. Leylâ Erbil’in Eserlerinde Mitolojik Unsurlar. Yüksek Lisans Tezi. Kastamonu Üniversitesi FEF, 2021.
• Erbil, Leylâ. Gecede. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Freud, Sigmund. Uygarlığın Huzursuzluğu. Çeviren Haluk Barışçan, Metis Yayınları, 2021.
• Jirgens, Karl Edward. “Lacan Biyografisi (1901-1981).” Monokl Lacan Seçkisi. Çeviren Mert Kireççi, 2009, ss. 26-48.
• Keskin, Yeşim. “Öznenin Serüveni, Bedenin Trajedisi: Ichspaltung.” Monokl Lacan Seçkisi. 2009, ss. 399-410.
• Labie, E. Felicia. “Konuşan Şey: Prosopopoeis, Ölüm İtkisi ve Dönüş.”, Monokl Lacan Seçkisi. Çeviren Özlem Önder, 2009, ss. 75-88.
• Lacan, Jaques. Fallusun Anlamı. Çeviren Saffet Murat Tura, Alfa Yayınları, 1994.
• Lacan, Jaques. Psikanalizin Temel İlkeleri. Çeviren Mutluhan İzmir, Çolpan Kitap, 1996.
• Lacan, Jaques. Televizyon. Çeviren Ahmet Soysal, Monokl Yayınları, 2017a.
• Lacan, Jaques. Benim Öğrettiklerim. Çeviren Ahmet Soysal, Monokl Yayınları, 2017b.
• Lacan, Jaques. Yine/Hâlâ. Çeviren Savaş Kılıç, Metis Yayınları, 2019.
• Nasio, J. D. “JaquesLacan Kuramının Genel Kavramları.” Monokl Lacan Seçkisi. Çeviren Atakan Karakış, 2009, ss. 48-54.
• Saygılı, Seda Hikmet. Leylâ Erbil Öykücülüğü. Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi FEF, 2016.
• Şahin, Elmas. Leylâ Erbil’in Eserlerine Feminist Bir Yaklaşım. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi FEF, 2009.
• Roudinesco, Elisabeth. Her Şeye ve Herkese Karşı Lacan. Çeviren Nami Başer, Metis Yayınları, 2021.
• Zizek, Slavoj. İdeolojinin Yüce Nesnesi. Çeviren Tuncay Birkan, Metis Yayınları, 2019.
• Zizek, Slavoj. Yamuk Bakmak. Çeviren Tuncay Birkan, Metis Yayınları, 2022.