ANAYASAL İKTİSADİ REJİM VE TEORİK TEMELLERİ

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 2, 1747 - 1761, 15.10.2021

Rabia Beyza İnan

Öz

Anayasal iktisat, siyasi iktidarın anayasaya konacak ekonomik hükümlerle sınırlandırılması gerekliliğini ifade eder. Bunun teorik temellerini ise neoliberal söylemin bir varyantı olan genel olarak kamu tercihi teorisi ve onun varsayımları oluşturmaktadır. “Metodolojik bireycilik”, “bireysel rasyonellik” “maximand (homo economicus)” ve “politik mübadele” ilkeleri anılan teorinin varsayımları olarak durmaktadır. Öncelikle anayasal iktisadın beslendiği kanallar olduğundan bu varsayımların içeriği incelenmiştir. Fakat anılan inceleme kapitalizmin neoliberal dönemini başlatan eğilimlerden bağımsız gerçekleştirilmemiştir. Nitekim birikimi mümkün kılan koşulların yeniden yaratılması süreci devletin işlevleri ve hareket alanını da yeniden tanımlamıştır. Anılan bağlamda gerçekleştirilen tahlilin ardından anayasal iktisadın teorik öncüllerinde ifade edildiği gibi demokrasi ile bağlantısı olup olmadığı tartışılmıştır. Çalışmanın amacını da oluşturan bu hususa anayasal iktisadi rejime yöneltilen eleştirilerle sonuç kısmında yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm, Bireycilik, Kamu Tercihi Teorisi, Demokrasi, Anayasal İktisat

CONSTITUTIONAL ECONOMIC REGIME AND THEORETICAL BASIS

Öz

Constitutional economics implies the necessity of restricting political power by economic provisions to be put into the constitution. The theoretical basis of this are the theory of public choice in general, which is a variant of neoliberal discourse, and its assumptions. The principles of "methodological individualism", "individual rationality" "maximand (homo economicus)" and "political exchange" stand as the assumptions of the aforementioned theory. First of all, the content of these assumptions has been examined since they are the channels through which constitutional economics is fed. However, the aforementioned analysis was not carried out independently of the trends that initiated the neoliberal era of capitalism. As a matter of fact, the process of recreating the conditions that make accumulation possible has redefined the functions and the field of action of the state. After the analysis carried out in the aforementioned context, it was discussed whether constitutional economics has a connection with democracy as expressed in its theoretical premises. This issue, which also constitutes the purpose of the study, is included in the conclusion part with the criticisms directed to the constitutional economic regime.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalism, Individualism, Public Choice Theory, Democracy, Constitutional Economics

Kaynakça

• Akalın, G. (1996). Ekonomik anayasa paneli. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, ss. 39-53.
• Akcagündüz, E. (2010). Kamu tercı̇hı̇ teorı̇sı̇ ve Türkı̇ye üzerı̇ne olan etkı̇sı̇ üzerı̇ne bı̇r ı̇nceleme. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), ss. 29-35.
• Aktan, C. C. (1990). Ekonomik anayasa. Ankara: İnceleme Yayınları.
• Aktan, C. C. (2008). Yeni iktisat okulları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Esping-Andersen (1996). The three worlds of welfare capitalism. Cambridge: Polity Press.
• Ataay, F. (2013). Liberal demokraside ekonomi-siyaset ayrılığı sorunu. Dipnot Dergisi, Sayı: 13-14, ss. 9-21.
• Aydın, M. K. (2003). Sermayenin küreselleşmesi. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Balseven, H. ve Önder, İ. (2009). Türkiye’de kamu kesiminde neoliberal dönüşüm. Küreselleşme, kriz ve Türkiye’de neoliberal dönüşüm. (Ed: N. Mütevellioğlu, S. Sönmez), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Başkaya, F. (1997). Kalkınma iktisadının yükselişi ve düşüşü. Ankara: İmge Yayınevi.
• Buchanan J. Tullock, G. (1962). The calculus of consent: Logical foundations of constitutional democracy. Ann Arbor: University of Michigan Press.
• Buchanan, J. M. (1987). Constitution of economic policy. The American Economic Review. 77(3), ss. 243-250.
• Caniklioğlu, M. (1996). Liberalizm 3. İstanbul BDS Yayınları. Caniklioğlu, M. (1998). Anayasa arayışları ve Türkiye. İstanbul: BDS Yayınları.
• Caniklioğlu, M. (2009). Liberal iktisadın anayasa tasarımına bir bakış ve anayasacılık açısından bir değerlendirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Bilge Umar’a Armağan 11(özel sayı), ss. 1493-1570.
• Çal, S. (2014). İdare hukukunda metalaş(tır)ma serüveni: 1980’lerden bugüne kamu hizmetinde başkalaşım ve idare hukukunun bu dönemeçteki kimlik sorunsalına bakışlar. Türkiye’nin hukuk sisteminde yapısal dönüşüm. (Ed: A. M. Özdemir, M. Ketizmen), Ankara: İmge Kitabevi, ss. 111-150.
• Demir, O. Öztürk, N. (1999). Anayasal iktisat çerçevesinde devletin sınırlandırılması. Orhan Oğuz’a Armağan. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayın no: 640, ss. 163-174.
• Demirer, G. N. ve diğerleri (1999). Neo-liberal saldırı kriz ve insanlık. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Den Hauwe, L. V. (1999). Public choice, consitutional political economy and law and economics. http://encyclo.findlaw.com/0610book.pdf (Erişim tarihi: 25.01.2021), ss. 603-659.
• Ekşi, Z. (2006). Kamusal tercih alanında kuramsal yaklaşımlar ve anayasal iktisat. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gökbunar, R. (1997). Kamu finansmanında demokratikleşme ve ekonomik anayasa önerisi. Dokuz Eylül Hukuk Fakültesi Dergisi, Şükrü Postacıoğlu’na Armağan, ss. 505-516.
• Gözler, K. (2000). Türk Anayasa Hukuku, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları.
• Güler B. A. (2003). Devlette Reform. Mimarlık Dergisi, Mart 2003 eki ayrı bası.
• Güvel, E. A. (1998). Demokrasi, piyasa ekonomisi ve liberal düşünce geleneği. Liberal Düşünce Dergisi 3(12), ss. 105-121.
• Güzelsarı, G. (2004). Kamu yönetimi disiplininde yeni kamu işletmeciliği ve yönetişim yaklaşımları. Kamu yönetimi: Gelişimi ve güncel sorunları. (Ed: M. K. Öktem, U. Ömürgönülşen), Ankara: İmaj Yayınevi.
• Ian Gough (2003). Refah Devleti. (çev: K. Güngör), New palgrave dictionary of economics. Vol: 4, pp. 895-897.
• Johnson, D. B. (1991). Public choice. California: Mayfield Publishing Company.
• Kara, U. (2014). Sosyal devletin yükselişi ve düşüşü. Adana: Karahan Kitabevi.
• Karcı, Ş. M. (2008). Yenı̇ kamu ı̇şletmecı̇lı̇ğı̇ yaklaşımının temel değerlerı̇ üzerı̇ne bı̇r ı̇nceleme. Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 16, ss. 40-64.
• Mandel, E. (2009). Sosyalim mi, neoliberalizm mi? Neoliberal iktisadın Marksist eleştirisi. İstanbul: Kalkedon Yayınları, ss. 217-231.
• Mueller, D. C. (2005). Constitutional political economy in the europian union. Public Choice, 124, ss. 57-73.
• Özdemir, A. M. Aykut, E. (2011). Liberalizm ve haklar. Kuramsal ve tarihsel boyutlarıyla hak mücadeleleri, (Ed: Y. Bürkev, M. Özuğurlu, Y. Özdek, E. V. Elgür), Ankara: Notabene Yayınları, ss. 297-310.
• Özdemir A. M. (2014a). Giriş ya da sonuç yerinde 1: Yeni teşebbüsleri beklerken. Türkiye’nin hukuk sisteminde yapısal dönüşüm. (Ed: A. M. Özdemir, M. Ketizmen), Ankara: İmge Kitabevi, ss. 15-44.
• Özdemir, A. M. (2014b). Temsil kurumu, cumhuriyet projeleri ve anayasa bağlamında başkanlık sistemi. Türkiye’nin hukuk sisteminde yapısal dönüşüm. (Ed: A. M. Özdemir, M. Ketizmen), Ankara: İmge Kitabevi, ss. 47-69.
• Öztürk, N. (2004). Anayasal iktisat çerçevesinde demokrasiyi yozlaştıran iktisadi etmenler. Amme İdaresi Dergisi, 37(3), ss. 17-35.
• Penington, M. (2014). Sağlam politik ekonomi. (Çev: A. Yayla), Ankara: Liberte Yayınları.
• Rowley, C. K. (1997). Introduction: The relevance of public choice for constitutional political economy. Public Choice, 90, ss. 1-10.
• Sakal, M. Şahin, E. A. (2009). Anayasal iktisat. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), ss. 69-112.
• Savaş, V. (1998). Politik iktisat. İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Tosun, M. U. (1999). Mali sorunlara yeni bir yaklaşım: Anayasal iktisat teorisi. Yeni Türkiye Dergisi Sayı: 25, ss. 418-426.
• Voight, S. (1997). Positive constitutional economics: A survey. Public Choice, 90, ss. 11-53.
• Wood, E. M. (2008). Kapitalizm demokrasiye karşı. (Çev: Ş. Artan), İstanbul: Yordam Kitap.
• Yaşlı, F. (2007). Ekonomi anayasası tartışması ve neoliberalizm. https://sendika63. org/category/makaleler/sendika-org-yazilari/page/37/makaleler/sendika-org-yazilari/page/906/ (Erişim tarihi: 22.01.2021).