AİHM KARARLARI IŞIĞINDA SİLAHLI ÇATIŞMALARDA İDARİ GÖZALTI

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 1, 1 - 21, 01.03.2023

Ayşe Nur Afacan

Öz

Silahlı çatışmalarda taraflar güvenliklerini sağlamak amacıyla bir mahkeme kararı olmaksızın kişileri özgürlüğünden yoksun bırakma yoluna başvurabilmektedir. Silahlı çatışmalarda idari gözaltı olarak ifade edilen bu uygulama barış zamanında bir yargı kararıyla gerçekleştirilen adli gözaltı tedbirinden farklıdır. 1949 Cenevre Sözleşmeleri silahlı çatışmalarda idari gözaltı uygulamasına cevaz vermekle birlikte, özgürlüğünden yoksun bırakılan kişilere birtakım güvenceler sağlayarak dengeyi kurmayı maçlamaktadır. Ne var ki silahlı çatışmalarda idari gözaltı konusunda insan hakları hukukunun yaklaşımı daha farklı olacaktır. İdari gözaltı 1949 Cenevre Sözleşmeleri tarafından devletlere istisnai bir yetki olarak tanınmışken; AİHS’nin kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkını düzenleyen 5. maddesinde sayılan hukuka uygun özgürlükten yoksun bırakma halleri arasında idari gözaltına yer verilmemiştir. Buradan hareketle, AİHS’nin bir silahlı çatışmada kişilerin idari olarak gözaltına alınmasına müsaade edip etmediği tartışma konusu olmuştur. Bu konuda farklı yaklaşımlar, AİHM’nin çeşitli kararlarına da yansımıştır. Bu çalışmada öncelikle silahlı çatışmalar hukukunda idari gözaltının hukuki çerçevesi çizilecek ardından bu konudaki AİHM kararlarında ortaya konulan yaklaşımlar değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

idari gözaltı, özgürlükten yoksun bırakma, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, silahlı çatışma, 1949 Cenevre Sözleşmeleri, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

INTERNMENT IN ARMED CONFLICT IN LIGHT OF THE JUDGMENTS OF THE ECtHR

Öz

The parties of an armed conflict may apply the measures of deprivation of liberty without an arrest warrant in order to ensure their security. This measure named as
nternment in armed conflict differs from the judicial measures implemented by the courts during peace time. While Geneva Conventions of 1949 permit the
mplementation of internment in armed conflict; they also aim to strike a balance by providing various safeguards for persons deprived of their liberty. However the approach of human rights law regarding the internment in an armed conflict would be divergent. The internment is recognized by the Geneva Conventions of 1949 as an
exceptional authorization for the states; while it is not mentioned as a lawful means of deprivation of liberty by the Article 5 of the ECHR. Thus, the question of whether the ECHR permits the internment of persons in an armed conflict has been a matter of debate. Different approaches on this matter have been reflected by the ECtHR in its several judgments. In this study, the legal framework of the internment in the law of armed conflict will be analyzed first and then the approaches adopted by the ECtHR on this matter will be discussed.

Anahtar Kelimeler

internment, deprivation of liberty, right to liberty and security, armed conflict, Geneva Conventions of 1949, European Convention on Human Rights

Kaynakça

• BYRON, Christine, “A Blurring of the Boundaries: The Application of International Humanitarian Law by Human Rights Bodies”, Virginia Journal of International Law, Cilt: 47, ss. 839-896.
• CERONE, John P. “Status of Detainees in Non-International Armed Conflict, and their Protection in the Course of Criminal Proceedings: The Case of Hamdan v. Rumsfeld”, ASIL Insights, Cilt: 10 Sayı: 17, 2006.
• DAVIDSON, Tyler & GIBSON, Kathleen “Expert Meeting on Security Detention Report”, Case Western Reserve Journal of International Law, Cilt: 40, Sayı: 323, 2009.
• DOĞRU, Osman & NALBANT, Atilla, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar 1. Cilt, 1.Baskı, Avrupa Konseyi, T.C. Yargıtay Başkanlığı, 2012.
• GÖZLER Kemal, “Yorum İlkeleri”, Kamu Hukukçuları Platformu Anayasa Hukukunda Yorum ve Norm Somutlaşması Der. ERGUL Ozan, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2013.
• GRANT, John P. & BARKER, J. Craig, Parry & Grant Encyclopaedic Dictionary of International Law, 3. Basım, New York: Oxford University Press, 2009.
• HARRIS, D. J. et al., Law of the European Convention on Human Rights, London, Dublin, Edinburgh: Butterworths, 1995.
• HENCKAERTS, J. Marie & DOSWALD-BECK, Louise Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf-Adet) Hukuku, Cilt I: Kurallar, ICRC, Çev. A. Emre Öktem et al., İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 2005.
• JACOBS, F.G. & WHITE, R.C.A. , The European Convention on Human Rights, 2. Baskı, Oxford: Clarendon Press, 1996.
• KOLB, Robert & HYDE, Richard, An Introduction to the International Law of Armed Conflicts,Oxford-Portland Oregon: Hart Publishing, 2008.
• KONUK SOMMER, Bahar, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Hassan v. Birleşik Krallık Kararı Işığında Uluslararası İnsancıl Hukuk ve İnsan Hakları İlişkisi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt: 26, Sayı: I, 2020, ss. 49-61.
• MELZER, Nils, Guide Interprétatif sur la Notion de Participation Directe Aux Hostilités en Droit International Humanitaire, ICRC, Cenevre, 2010.
• ÖKTEM, A.Emre, Terörizm İnsancıl Hukuk ve İnsan Hakları, İstanbul: Derin Yayınları, 2007.
• PAZARCI, Hüseyin, Uluslararası Hukuk, 11. Baskı, Ankara: Turhan Yayınevi, 2012.
• PEJIC, Jelena “Procedural Principles and Safeguards for Internment/Administrative Detention in Armed Conflict and Other Situations of Violence”, International Review of the Red Cross, Cilt:87, Sayı:858, 2005.
• PERTILE, Marco & VITUCCI, Chiara , “On the relationship between IHL and IHRL ‘where it matters’ once more: Assessing the position of the European Court of Human Rights after Hassan and Jaloud”, Questions of International Law Journal, Sayı: 2, 2015.
• SASSOLI Marco, “internment” in Max Planck Encyclopedia of Public International Law, Oxford: Oxford University Press, 2015.
• TAŞDEMİR, Fatma & ÖZDEMİR, Erdinç “Uluslararası İnsancıl Hukukta İdari Gözaltı ve Devlet Dışı Silahlı Aktörler”, Akademik Hassasiyetler, Cilt:5, Sayı:9, 2018.
• ZAMANI, Masoud, Detention Without Trial: Historical Evolution, States’ Authority and International Law, (Doktora Tezi), Nottingham, 2015. Uluslararası Mahkeme Kararları
• HILL-CAWTHORNE, Lawrence, “The Grand Chamber Judgment in Hassan v UK”, EJIL: Talk, 16.09.2014, (https://www.ejiltalk.org/thegrand- chamber-judgment-in-hassan-v-uk/, Son Erişim Tarihi: 21.12.2022).
• HOROWITZ, Jonathan, “Clarity or Confusion? General Comment 35 and Security Detention”, Just Security, 2014 (https://www.justsecurity.org/17702/clarity-confusion-general-comment- 35-security-detention/ , Son Erişim Tarihi: 20.12.2022).