ON PRESIDENTIAL DECREES THE USE OF THE CONCRETE NORM REVIEW PROCEDURE CONSTITUTIONAL PROVISIONS (ART. 104/17-FIFTH AND SIXTH SENTENCES) PROBLEMS ARISING FROM

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 2, 85 - 135, 29.09.2024

Mustafa Okşar

Öz

The constitutionality review of presidential decrees is carried out through two different methods according to the process of application to the Constitutional Court. One of these methods is the abstract norm review (annulment proceedings) and the other is the concrete norm review (objection or defense). The provisions of the seventeenth paragraph of Article 104 of the Constitution stating that “In the event that there are different provisions in the presidential decree and the laws, the provisions of the law shall apply” and “In the event that the Grand National Assembly of Turkey enacts a law on the same subject, the presidential decree shall become null and void” point to a problematic area that needs to be examined in terms of the jurisdictional limits of the court of first instance using the concrete norm review route. In this article, it is attempted to examine the problems arising from these two constitutional provisions and to reveal the limits of jurisdiction of the courts of first instance in the constitutionality review of presidential decrees, depending on the use of the concrete norm review method.

Anahtar Kelimeler

Constitutionality review, concrete norm review, presidential decree, norm to be applied, the norms contain different provision, nullity, absence.

CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ ÜZERİNDE SOMUT NORM DENETİMİ YOLUNUN KULLANILMASINA İLİŞKİN ANAYASAL DÜZENLEMELERDEN (M.104/17-BEŞİNCİ VE ALTINCI CÜMLELER) KAYNAKLI SORUNLAR

Öz

Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasaya uygunluk denetimi, Anayasa Mahkemesine başvurma sürecine göre farklı iki yöntem üzerinden yürütülmektedir. Bu yöntemlerden birini soyut norm denetimi (iptal davası) yolu, diğerini ise somut norm denetimi (itiraz veya def’i) yolu oluşturmaktadır. Anayasanın 104. maddesinin on yedinci fıkrasında yer alan “Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması hâlinde kanun hükümleri uygulanır” ve “Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hâle gelir” düzenlemeleri, somut norm denetimi yolunu kullanan derece mahkemesinin yetki sınırları bakımından irdelenmesi gereken sorunlu bir alana işaret etmektedir. Bu makalede, cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin anayasallık denetiminde, somut norm denetimi yolunun kullanılmasına bağlı olarak, bu iki anayasal düzenlemeden kaynaklı sorunların irdelenmesine ve derece mahkemelerinin yetki sınırlarının ortaya konulmasına çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anayasallık denetimi, somut norm denetimi, cumhurbaşkanlığı kararnamesi, uygulanacak norm, normların farklı hüküm içermesi, hükümsüzlük, yokluk.

Kaynakça

• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz (1996), Anayasa Yargısı ve Türk Anayasa Mahkemesi, Yetkin y., Ankara, 1996.
• ATAR, Yavuz (2018), Türk Anayasa Hukuku, 12. B., Seçkin y., Ankara, 2018.
• GÖZLER, Kemal (2018), Türk Anayasa Hukuku, 2. B., Ekin y., Bursa 2018.
• GÖZLER, Kemal- KAPLAN, Gürsel (2023), İdare Hukuku Dersleri, 25. B., Ekin y., Bursa, 2023.
• KANADOĞLU, O. Korkut (2004), Anayasa Mahkemesi, 1. B., Beta y., İstanbul, 2004.
• KAPLAN, Gürsel (2023), İdari Yargılama Hukuku, 9. B., Ekin y., Bursa, 2023.
• KAYA, Meral (2008), Anayasa Yargısında İtiraz Yolunda İlk İnceleme, Seçkin y., Ankara, 2008.
• OKŞAR, Mustafa (2019), 2017 Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Yürütme Erkinin Üstünlüğü, 1. B., Yetkin y., Ankara, 2019.
• OKŞAR, Mustafa (2023), Hukuki Güvenlik İlkesi Çerçevesinde Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, 1. B., Yetkin y., Ankara, 2023.
• ÖZBUDUN, Ergun (2009), Türk Anayasa Hukuku, 10. B., Yetkin y., Ankara, 2009.
• ÖZBUDUN, Ergun (2018), Türk Anayasa Hukuku, 18. B., Yetkin y., Ankara, 2018.
• SÖYLER, Yasin (2018), Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 1. B., Seçkin y., Ankara, 2018.
• TANÖR, Bülent- YÜZBAŞIOĞLU, Necmi (2015), 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 15. B., Beta y., İstanbul, 2015.
• TEZİÇ, Erdoğan (2016), Anayasa Hukuku, 20. B., Beta y., İstanbul, 2016.
• YELKEN, Hamit (2022), Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Denetimi, 1.B., Seçkin y., Ankara, 2022.
• YILMAZ, Ejder (1985), Hukuk Sözlüğü, 3. B., Akademi Matbaası, Ankara, 1985.
• ALİEFENDİOĞLU, Ali (2009), “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında ‘Yokluk’ ya da ‘Yok İşlem’”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 81, Ankara, 2009, s. 1-14.
• APAYDIN, Bahadır (2020), “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yargısal Denetiminin Anayasa Yargısı ve İdari Yargı Alanına Etkileri”, Cumhurbaşkanının İşlemleri, Hukuki Niteliği, Normlar Hiyerarşisindeki Yeri ve Denetimi-Kamu Hukukçuları Platformu VIII. Toplantısı Tam Metin Bildiri Kitabı, (Ed.: UYGUN, Oktay- ESEN, Egemen), 1. B., On İki Levha y., İstanbul, 2020, s. 519-553.
• ARDIÇOĞLU, M. Artuk (2017), “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, Ankara, 2017, s. 19-51.
• ATAR, Yavuz (2019), “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi”, Anayasa Yargısı, C. 36, S.1, Ankara 2019, s. 241-259.
• AZAKLI, Murat (2019), “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Somut Norm Denetimi Yoluyla İncelenmesi”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, Ankara, 2019, s. 73-103.
• EREN, Abdurrahman (2019), “Anayasa Mahkemesinin Kanun Hükmünde Kararnamelere İlişkin İçtihadı Doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Değerlendirilmesi”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, Ankara 2019, s. 1-72.
• ERGÜL, Ozan (2014), “On Yıl Süreli Denetim Yasağının Kapsamını Genişleten Anayasa Mahkemesi İçtihadı: Anayasaya Uygunluk Denetiminde Sessiz Bir Geri Adım”, Rona Aybay’a Armağan, C. I, Legal y., İstanbul, 2014, s. 863-895.
• OKŞAR, Mustafa (2023), “Çoğunlukçu-Çoğulcu Demokrasi İkileminde Parti İçi Demokrasi Anlayışı ve Cumhurbaşkancı Hükümet Sistemine Yansımaları”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 28, S. 49, Diyarbakır, 2023, s. 407-468.
• ÜLGEN ADADAĞ, Özen (2019), “Kanun-Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi İlişkisinin Yargısal Denetimine Yönelik Sorunlar”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, Ankara, 2019, s. 261-277.
• ÜLGEN, Özen (2018), “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Niteliği ve Türleri”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.1, Beta y., İstanbul, 2018, s. 3-39.
• YAYLA, Ahmet (2019), “Anayasa Değişikliği Sonrasında Cumhurbaşkanlığı Makamının Olağan Döneme İlişkin Düzenleme Alanı ve İdari İşlemlere Etkisi”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C. 21, Özel Sayı, İzmir, 2019, s. 1609-1643.
• YENİAY, Lokman-YENİAY, Gülden (2019), “Türk Hukukunda Yürütme Organının Düzenleme Yetkisi ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, Ankara, 2019, s. 105-138.
• AYMK., T. 11 Ekim 2023, E. 2023/154, K. 2023/170, https://normkararlarbilgibankasi. anayasa.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 4 Şubat 2024).
• AYMK., T. 28 Eylül 2023, E. 2023/150, K. 2023/157, https://normkararlarbilgibankasi. anayasa.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 4 Şubat 2024).
• AYMK., T. 31 Mayıs 2023, E. 2018/77, K. 2023/105, 22 Kasım 2023 Tarih ve 32377 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 5 Nisan 2023, E. 2022/71, K. 2023/65, 1 Haziran 2023 Tarih ve 32208 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 13 Aralık 2022, E. 2019/87, K. 2022/158, 14 Temmuz 2023 Tarih ve 32248 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 9 Kasım 2022, E. 2018/164, K. 2022/134, 9 Mayıs 2023 Tarih ve 32185 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 24 Şubat 2022, E. 2019/96, K. 2022/17, 26 Mayıs 2022 Tarih ve 31847 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 11 Kasım 2021, E. 2018/121, K. 2021/84, 17 Mart 2022 Tarih ve 31781 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 13 Ekim 2021, E. 2021/43, K. 2021/74, 3 Aralık 2021 Tarih ve 31678 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 29 Nisan 2021, E. 2020/71, K. 2021/33, 16 Haziran 2021 Tarih ve 31513 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 14 Ocak 2021, E. 2019/77, K. 2021/2, 24 Şubat 2021 Tarih ve 31405 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 30 Aralık 2020, E.2019/71, K.2020/82, 24 Şubat 2021 Tarih ve 31405 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 12 Kasım 2020, E. 2018/162, K. 2020/66, 24 Mart 2021 Tarih ve 31433 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 12 Haziran 2020, E. 2019/105, K. 2020/30, 20 Ağustos 2020 Tarih ve 31219 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 11 Haziran 2020, E. 2018/155, K. 2020/27, 23 Temmuz 2020 Tarih ve 31194 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 23 Ocak 2020, E. 2019/31, K. 2020/5, 13 Mayıs 2020 Tarih ve 31126 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 22 Ocak 2020, E. 2018/125, K. 2020/4, 13 Mayıs 2020 Tarih ve 31126 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 31 Mayıs 2018, E. 2018/59, K. 2018/ 60, 30 Haziran 2018 Tarih ve 30464 Sayılı Mükerrer Resmî Gazete.
• AYMK., T. 11 Eylül 2014, E. 2013/116, K. 2014/135, 24 Haziran 2015 Tarih ve 29396 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 10 Nisan 2014, E. 2014/57, K. 2014/81, 14 Mayıs 2014 Tarih ve 29000 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 3 Kasım 2011, E. 2010/1, K. 2011/149, 25 Ocak 2012 Tarih ve 28184 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 20 Mayıs 2010, E. 2010/48, K. 2010/70, 7 Temmuz 2010 Tarih ve 27634 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 27 Kasım 2007, E. 2007/99, K. 2007/86, 19 Şubat 2008 Tarih ve 26792 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 5 Temmuz 2007, E. 2007/72, K. 2007/68, 7 Ağustos 2007 Tarih ve 26606 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 22 Şubat 2006, E. 2003/23, K. 2006/26, 2 Kasım 2006 Tarih ve 26334 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 28 Temmuz 2005, E. 2005/82, K. 2005/45, https://normkararlarbilgibankasi. anayasa.gov.tr/ND/2005/45, (Erişim Tarihi: 27 Ağustos 2022).
• AYMK., T. 9 Mart 2005, E. 2005/20, K. 2005/13, https://normkararlarbilgibankasi. anayasa.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 18 Eylül 2022).
• AYMK., T. 27 Mart 2002, E. 2002/50, K. 2002/39, https://normkararlarbilgibankasi. anayasa.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 18 Eylül 2022).
• AYMK., T. 25 Mart 1997, E. 1997/31, K. 1997/38, 15 Ağustos 1997 Tarih ve 23081 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 17 Eylül 1992, E. 1992/26, K. 1992/48, 29 Kasım 1992 Tarih ve 21420 Sayılı Resmî Gazete.
• AYMK., T. 8 Aralık 1983, E. 1981/10, K. 1983/16, 7 Ağustos 1984 Tarih ve 18482 Sayılı Resmî Gazete.