COVID-19 Tanılı Diyabetik Ayak Transtibial Amputasyonlu Hastanın Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modeline Göre Hemşirelik Bakımı: Olgu Sunumu

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 27 - 35, 25.04.2021

Arzu Bahar Bahar On Ece Çiçek Aslıhan Sönmez Gülmez

https://doi.org/10.51261/yiu.2021.00027

Öz

İlk olarak Çin Wuhan kentinde görülen, SARS-CoV-2 isimli virüsün neden olduğu COVID-19 pandemisi tüm Dünya’da yaklaşık 1,5 milyona yakın kişinin ölümü ile beraber ciddi, ekonomik ve sosyal problemlere neden olmaktadır. Başlangıçta COVID19 tanılı vakaların büyük çoğunluğunda sadece hafif/orta derecede soğuk algınlığı/grip benzeri semptomlar görülmesine rağmen, ileri yaş ve kronik hastalığı olan bireylerde COVID-19 ağır solunum yetmezliği tabloları ile sonuçlanmaktadır. Enfeksiyonun çok bulaşıcı olması nedeniyle diğer hastalara geçiş yaparak, hastaların prognozlarını kötüleştirmektedir. Hemşireler enfeksiyon zincirinin kırılmasında ve hastalık, tedaviye bağlı komplikasyonların en aza indirgenmesinde sağlık ekibinde önemli bir anahtar rol oynamaktadır. Bu nedenle hemşirelerin COVID-19 bulaşını en aza indirgeyecek önlemleri almaları ve aynı zamanda bütüncül bir bakış açısıyla bakım gereksinimlerini karşılamaları beklenmektedir. Bu durum ancak nitelikli, bütüncül bir hemşirelik bakımı ile mümkündür. Amputasyon operasyonu geçiren hastaların hem fiziksel hemde ruhsal olarak nitelikli bir bakım almaları, olumlu prognoz gelişimi açısından bir zorunluluktur. Amputasyonla beraber COVID-19 gibi komormid durumların geliştiği hasta gruplarında optimal ve standardize hemşirelik bakımının verilebilmesi için sistematize edilmiş veri toplama modelleri, uluslarası kabul edilmiş hemşirelik tanı ve girişimlerinin kullanılmasını gerekmektedir. Bu olgu sunumunda transtipial ampute edilmiş COVID-19 tanılı Hastanın hemşirelik bakımı, Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modeli FSÖ ve Kuzey Amerikan Hemşirelik Tanıları Birliği NANDA hemşirelik tanıları kullanılarak sunulmuştur. Çalışmadaki olguda hipertermi, gereksinimden az beslenme, sıvı elektrolit dengesizliği riski, gaz değişiminde bozulma gibi fizyolojik sorunların bakımını gerektiren hemşirelik tanılarının yanı sıra anksiyete, beden imajında bozulma gibi duygusal sorunların bakımını hedefleyen hemşirelik tanılarına yer verilmiştir. Böylelikle hemşirelik felsefesinde yer alan holistik bakımın gereği olarak fizyolojik, duygusal ve sosyal bakım gereksinimlerinin karşılanması ile beklenen sonuçlanmıştır. Hastaya bütüncül olarak hemşirelik bakımın sonucunda olumlu bakım sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

diyabetik ayak , amputasyon , COVID-19 , hemşirelik bakımı , fonksiyonel sağlık örüntüleri

Nursing Care According to Functional Health Patterns Model of a Patient with Diabetic Foot Transtibial Amputation Diagnosed with COVID-19: A Case Report

Öz

The COVID-19 pandemic, which was first seen in Wuhan, China, caused by the virus named SARS-CoV-2, causes serious, economic and social problems with the deaths of nearly 1.5 million people all over the world. Although initially diagnosed with COVID-19, only mild/moderate cold/flu-like symptoms were seen in the vast majority of cases, COVID-19 results in severe respiratory failure in individuals with advanced age and chronic disease. Because the infection is very contagious, it makes the prognosis of the patients worse by switching to other patients. It plays an important key role in the healthcare team in breaking the nurses’ chain of infection and minimizing disease and treatment-related complications. Therefore, nurses are expected to take precautions to minimize the transmission of COVID-19 and at the same time meet their care needs with a holistic perspective. This situation is only possible with a qualified and holistic nursing care. It is a necessity for patients who have undergone amputation to receive qualified care both physically and mentally in terms of developing a favorable prognosis. Systematized data collection models, internationally accepted nursing diagnoses and interventions should be used in order to provide optimal and standardized nursing care in patient groups where comorbid conditions such as COVID-19 develop with amputation. In this case report, the nursing care of a transtibially amputated COVID-19 patient is presented using the Functional Health Patterns Model FSO and the North American Association of Nursing Diagnostics NANDA nursing diagnoses. The case in the study included nursing diagnoses that require the care of physiological problems such as hyperthermia, less than necessary nutrition, risk of fluid electrolyte imbalance, disruption in gas exchange, as well as nursing diagnoses aiming to care for emotional problems such as anxiety and body image deterioration. Thus, it was aimed to meet physiological, emotional and social care needs as a requirement of holistic care in nursing philosophy. Positive care outcomes were determined as a result of the holistic nursing care for the patient.

Anahtar Kelimeler

diabetic foot , amputation , COVID-19 , nursing care , functional health patterns

Kaynakça

• Durna, Z. Diyabetin Sınıflandırılması ve Tanı Kriterleri. İçinde: Erdoğan S, editör. Diyabet Hemşireliği. İstanbul: Yüce Reklam, Yayın, Dağıtım A.Ş.; 2010. ss.11–19.
• Efe B. Diabetes Mellitus’ta ayak problemleri. İçinde: Yenigün M, Aluntaş Y, editörler. Her Yönüyle Diabetes Mellitus. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi; 2001. ss.513–530.
• IDFmDiabetes Atlas 2019. 9th ed. https://www.diabetesatlas.org/en/
• Saltoğlu N, Kılıçoğlu Ö, Baktıroğlu S, Oşar-Siva Z, Aktaş Ş, Altındaş M, et al. Diyabetik ayak yarası ve infeksiyonunun tanısı, tedavisi ve önlenmesi: ulusal uzlaşı raporu. Klimik Derg 2015;28:2–34. https://doi.org/10.5152/kd.2015.29
• Bayındır A, Erkoç Hut A, Olgun N. Olgu Sunumu: Diyabetik Ayak Enfeksiyonlu Hastada Taburculuk Eğitimi. Türkiye Klinikleri J Nurs Sci 2014;6:129–34.
• Eraydın Ş, Avşar G. Diyabetik Ayak Ülserinde Fiziksel Muayene ve Hemşirelik Bakımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Derg 2019;22:306–312. https://doi.org/10.17049/ataunihem.456565
• American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes 2018. Diabetes Care 2018;41:S1–S2. https://doi.org/10.2337/dc18-Sint01
• Kol E, Arıkan F. Watson İnsan Bakım Modeli Işığında Diyabet Tanısı Almış Hastanın Bakım: Olgu Sunumu, Hemşirelik Forumu. Diyabet, Obezite ve Hipertansiyon özel sayı 2016;8:58–66.
• Bozkuş HS, Olgun N. Diyabetik Ayak Enfeksiyonu Olan Bireylerde Watson’un İnsan Bakım Modelinin Uygulanması: Olgu Sunumu. Diyabet, Obezite ve Hipertansiyonda Hemşirelik Forumu Derg 2019;11:42–45.
• Neşe AÇ, Ovayolu N. Diyabetik Ayak ve Bakımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Derg 2006;9:89–97. https://dergipark.org.tr/tr/download/ article-file/29316
• Bahar A, Atalay B, Aydındoğmuş A. Diyabetik Ayak Sorununda Bütüncül Bakım Yaklaşımı. Güncel Hemşirelik-Çalışmaları. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2019. ss.89–105.
• Van Damme H, Rorive M, Martens De Noorthout BM, Quaniers J, Scheen A, Limet R. Amputations in diabetic patients: a plea for footsparing surgery. Acta Chir Belg 2001;1:123–129. https://doi.org/10.1080/00015458.2001.12098601
• Wu SC, Driver VR, Wrobel JS, Armstrong DG. Foot ulcers in the diabetic patient, prevention and treatment. Vasc Health Risk Manag 2007;3:65–76. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1994045/
• Gilpin H, Lagan, K. Quality of life aspects associated with diabetic foot ulcers: A review. Diabetic Foot J 2008;11:56–62. https://pure.ulster.ac.uk/en/ publications/quality-of-life-aspects-associated-with-diabetic-foot-ulcers-a- re-3
• Meriç M. Diyabetli bireyin mücadelesi: gözden kaçan psikososyal boyut. Turkiye Klinikleri Psikiyatri Hemşireliği Özel Derg 2007;3:37–41.
• İşsever H, İşsever T, Öztan G. COVID-19 Epidemiyolojisi. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Derg 2020;3:1–13. https://doi.org/10.26650/ JARHS2020-S1-0001
• Adhikari SP, Meng S, Wu YJ, Mao YP, Ye RX, Wang QZ, et al. Epidemiology, causes, clinical manifestation and diagnosis, prevention and control of coronavirus disease COVID-19 during the early outbreak period: A scoping review. Infect Dis Poverty 2020;9:29. https://idpjournal.biomedcentral.com/ articles/10.1186/s40249-020-00646-x
• WHO. Coronavirus COVID-19 Dashboard. https://covid19.who.int/
• Bahar A, Buldak Cİ. Yoğun Bakımda COVID-19 Tanılı Hastanın Hemşirelik Yönetimi. Yüksek İhtisas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Derg 2020;1:78–84. https://dergi.yuksekihtisasuniversitesi.edu.tr/dosya2/JYIU_C1S2_78-84.pdf
• Wang W, Tang J, Wei F. Updated understanding of the outbreak of 2019 novel coronavirus 2019-nCoV in Wuhan, China. J Med Virol 2020;92:441–447. https://doi.org/10.1002/jmv.25689
• D’Adamo E, Yoshikawa T, Ouslander JG. Disease 2019 in Geriatrics and Long-Term Care: The ABCDs of COVID-19. J Am Geriatr Soc 2020;68:912– 917. https://doi.org/10.1111/jgs.16445
• Carpenito-Moyet LJ. Hemşirelik Tanıları El Kitabı, 13. Baskı Çeviren: Erdemir F. . İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2012.
• Aştı Atabek T, Karadağ A. Hemşirelik Esasları Bilgiden Uygulamaya, 2. Baskı. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2019. ss.245–264.
• Wilkinson JM, Barcus L. Pearson Hemşirelik Tanıları El Kitabı, 11. Basım. Çeviri editörleri: Kapucu S, Akyar İ, Korkmaz F. Ankara: Pelikan Yayınevi; 2018.
• Çetinkalp H, Çetinkalp Ş. Depresyon ve Diabetes Mellitus: Nedensel Birliktelik, 1. Basım. Türk Diyabet Yıllığı; 2017. ss.157–160.
• Kaymaz KD, Olgun N. Tip 2 Diyabetli Hastalarda Ayak Bakım Becerisinin Kazandırılması. Diyabet, Obezite ve Hipertansiyonda Hemşirelik Forumu Derg 2009;1:28–37.
• Küçük L. Diyabetin ruhsal boyutu. Okmeydanı Tıp Derg 2015;31:52–26. https://doi.org/10.5222/otd.2015.052
• Gülseren L, Hekimsoy Z, Gülseren Ş, Bodur Z, Kültür S. Diabetes Mellituslu Hastalarda Depresyon, Anksiyete, Yaşam Kalitesi ve Yetiyitimi. Türk Psikiyatri Derg 2001;12:89–98.
• Eroğlu N. Diyabetli Hastalarda Diyabetik Ayak Sorunlarının Yaşam Kalitesine Etkisi: Sistematik İnceleme. Hemşirelik Bilimi Derg 2018;2:19–22. https:// dergipark.org.tr/tr/download/article-file/564585