Yükseköğretimde Mentörlük: Mentör ve Menti Bakış Açılarını Belirlemeye Yönelik Bir Uygulama

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 91 - 101, 01.08.2014

Uğur Kılınç Ali Murat Alparslan

Öz

Bireylerin hem sosyal hem de iş hayatlarında kişisel gelişimleri adına oldukça önemli bir yeri bulunan 'mentörlük' olgusu bu araştırmanın konusunu oluşturmuştur. Özellikle yükseköğretim kurumu gibi bireylerin kariyerlerine yön veren, kişisel gelişim süreçlerinde önemli katkılar sağlayan bir ortamda mentörlüğün gerekliliği, etkinliği ve bu etkinliği artırmak için mentör ve menti gruplarının birbirlerinden beklentilerini ortaya koymak araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Bu amaçla, her biri yirmi beş üniversite öğrencisinden oluşan iki öğrenci grubu ve dört öğretim üyesi, bir öğretim görevlisi ve bir araştırma görevlisinden oluşan öğretim elemanları grubu ile odak grup çalışması gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre, mentörlük her iki grup tarafından da gerekli bir sistem olarak görülmektedir. Öğrenciler mentörlerinde öncelikle iletişim özelliklerine, akademik yetkinliklere ve kişisel özelliklere dikkat etmekte, bununla birlikte profesyonel görünüme, sektör deneyimine ve karizma unsuruna önem vermektedir. Mentör olarak öğretim elemanları ise, analitik düşünme yeteneğine sahip, disiplinli, çalışkan, samimi, çıkarcı olmayan, bireyleri menti olarak tercih edeceklerini ifade etmektedirler. Ayrıca öğretim elemanları iyi bir mentörde bulunması gereken özellikleri; özverili, tutarlı ve dürüst olmak, iletişim kurma becerisinin yüksek olması, mesleğe ve eğitimciliğe dair yetkinliklerinin fazla olması şeklinde ifade etmişlerdir. Bunun yanında mentör olarak öğretim elemanları mentörlük sisteminin hem öğrenciye hem üniversiteye hem de öğretim elemanın gelişimine katkı sağlayacağı konusunda hemfikirlerdir.

Anahtar Kelimeler

Mentörlük, mentör, menti, yükseköğretim.

Mentorship in higher education: A practice to determine the perspectives of mentors and mentees

Öz

Mentoring phenomenon, which is of vital importance for personal development of individuals in their both social and professional lives, has been subject of this study. The aims of this study have been necessity and effectiveness of mentoring, and also to bring out expectations of mentors and mentees from each other to increase this effectiveness, especially in higher education institutions which give directions to career orientations of individuals and contribute significantly to their personal development process. Focus group study was conducted with two groups of university students and one group of instructors consisting of four faculty members, one lecturere and one research assistant. Findings of the study reveal that mentoring is seen as an important system by both groups. Students pay attention to communications skills, academic competence and personal traits of mentors; in addition, they give importance to professional look, industrial experience and charisma. Instructors, on the other side, prefer individuals as mentee who have analytical mindset, are disciplined, hardworking, genuine, and not self-seeker. Also, they stated that a good mentor should be devoted, consistent, honest, highly capable of communication skills, and have high level proficiency with regard to profession and education. Besides, the instructors expressed that mentoring system will contribute to the development of both student and instructors, and the university, as well.

Anahtar Kelimeler

Mentorship, mentor, mentee, higher education.

Kaynakça

• Adrica, D. C. (1996). Mentoring: Executive responsibility? Nursing Economics, 14(2), 128–129.
• Allen, T. D. (2007). Mentoring relationships from the perspective of the mentor. In B. E. Raging, and K. E. Kram (Eds.), The handbook of men- toring: Theory research and practice (pp. 123–147). Thousand Oaks, CA: Sage Publication.
• Allen, T. D., Eby, L. T., and Lentz, E., (2006). Mentorship behaviors and mentorship quality associated with formal mentoring programs: Closing the gap between research and practice. Journal of Applied Psychology, 91(3), 567–578.
• Allen, T. D., Poteet, M. L., and Burroughs, S. M. (1997). The mentor’s perspective: A qualitative inquiry and future research agenda. Journal of Vocational Behaviour, 50(1), 1–22.
• Allen, T. D., Poteet, M. L., and Russell, J. E. A. (2000). Protege selection by mentors: What makes the differences? Journal of Organizational Behaviour, 21(3), 271–282.
• Baerlocher, M. O., O'Brien, J., Newton, M., Gautam, T. and Noble, J. (2011). The mentor-mentee relationship in academic medicine. European Journal of Internal Medicine, 22(6), e166–e167.
• Bakioğlu, A., Hacıhafızoğlu, Ö., Özcan, K. (2010). The influence of trust in principles’ mentoring experiences across different career phases. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 16(2), 245–258.
• Bayrakçı, M. (2007). Sosyal öğrenme kuramı ve eğitimde uygulanması. Sa- karya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 198–210.
• Bird, S. J. (2001). Mentors, advisors and supervisors: Their role in teach- ing responsible research conduct. Science and Engineering Ethics, 7(4), 455–468.
• Clayton, M. (2008). Super models. Training Journal, 7(6), 66.
• Clutterbuck, D., and Megginson, D. (1999). Mentoring executives and direc- tors. Oxford: Reed Elsevier.
• Crispi, G., and Cruz, I. (2009). Mentorig college students: A critical review of the literature between 1990 and 2007. Research in Higher Education, 50(6), 525–622.
• Çelik, S. (2011). Kütüphaneci eğitiminde mentörlük uygulaması: Doğuş Üniversitesi Kütüphanesi örneği. Bilgi Dünyası, 12(2), 295–318.
• Daniel, J. H. (2006). Introduction to mentoring: A guide for mentors and mentees. Centrering for Mentoring 2006 Presidential Task Force American Psychological Association.
• Darwin, A. (2004). Characteristics ascribed to mentors by proteges. In D. Clutterbuck and G. Lane (Eds.), The situational mentor: An internation- al review of competences and capabilities in mentoring (pp. 29–41). Surrey: Gower Publishing Limited.
• Erdem, F. ve Özen J. (2002). Akademik örgütlerde rehbere duyulan güve- nin bir örgütsel vatandaşlık davranışı boyutu olarak sivil erdem davranı- şını geliştirmeye etkisi. 10. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 23–24 Mayıs 2002, Antalya.
• Erdoğan, İ. (2003). Pozitivist metodoloji. Bilimsel araştırma tasarımı. İsta- tistiksel yöntemler: Analiz ve yorum. Ankara: Pozitif Matbaacılık.
• Emekdaş, G. (2013). Yükseköğretimde yönetim standartlarının uygulanması ve akreditasyon. 27 Ağustos 2013 tarihinde <http://sempozyum2013. tse.org.tr/docs/b2/prof-dr-g%C3%BCrol-emekda%C5%9F.pdf ?sfvrsn=2> adresinden erişildi.
• Güven, İ. (2002). Yeni gelişmeler ışığında yükseköğretimde yapısal dönü- şümler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1–2): 93–110.
• Jacob, M., and Gable R. K. (2009). Expectations for career and social support by mentors and mentees participating in formal elementary secondary school men- toring programs. Annual Meeting of the New England Educational Research Organization, May, 2009, Portsmouth, NH.
• Kahraman, M. (2012). Bilişim teknolojileri öğretmen adaylarının mesleki geli- şiminde e-mentörlük. Yayımlanmamış doktora tezi, Bilgisayar ve Öğre- tim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Eğitim Bilimleri, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Kochan, F. K., and Pascarelli, J. T. (2005). Creating successful telementoring programs. Charlottte, NC: Information Age Publishing.
• Kram, K. E. (1985). Improving the mentoring process. Training and Development Journal, 39(4), 40–43.
• Kutanis, R. Ö. (2003). Hamilik ilişkisinde cinsiyetin rolü: Bir vak’a çalışma- sı. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 101–115.
• Kuzu, A., Kahraman, M., Odabaşı H. F. (2012). Mentörlükte yeni bir yak- laşım: E-mentörlük. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(4), 173–183.
• Landau, J., and Arthur, M. B. (1992). The relationship of maritial status, spouse’s career status, and gender to salary level. Sex Roles, 27(11/12), 665–681.
• Lev, E. L., Kolassa, J., and Bakken, L. L. (2010). Faculty mentors’ and stu- dents’ perceptions of students’ research self-efficacy. Nurse Education Today, 30(2), 169–174.
• Manza, G., and Wiley, T. (2005). How to build a successful mentoring pro- gram: Using the Elements of Effective Practice. Alexandria, VA: MEN- TOR/National Mentoring Partnership.
• Mueller, S. (2004). Electronic mentoring as an example for the use of information and communications technology in engineering educa- tion. European Journal of Engineering Education, 29(1), 53–63.
• Noe, R. A. (1988). An investigation of the determinants of successful assigned mentoring relationships. Personal Psychology, 41(3), 457–479.
• Olian, J. D., Carroll, S. J., and Giannantonio, C. M. (1993). Mentor reac- tions to proteges: An experiment with managers. Journal of Vocational Behavior, 43(3), 266–278.
• Özdaşlı, K., Kanten, S. ve Kanten, P. (2009). Yöneticiler için kariyer iler- leme arzusu ile örgütsel bağlılıklarının, akıl hocalığı eğilimlerine etkisi- ni belirlemeye yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İk- tisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 229–243.
• Özdemir, S. (1997). Eğitimde örgütsel yenileşme. Ankara: Pegem Yayınları.
• Özkalp E., Kırel Ç., Sungur Z. ve Cengiz A. A. (2006). Örgütsel toplum- sallaşma sürecinde mentörlük ve mentörün yeri ve önemi: Anadolu Üniversitesi araştırma görevlileri üzerine bir inceleme. Anadolu Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 55–69.
• Palankök, N. Z. (2004). Kariyer yönetimi araçları olarak mentörlük ve koçluk. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Parsloe, E., and Leedham, M. (2009). Coaching and mentoring. Practical conversations to improve learning. London: Kogan Page.
• Poggenpoel, M., and Myburgh, C. (2003). The researcher as research instrument in educational research: A possible threat to trustworthi- ness? Education, 124(2), 418–421.
• Rackham Graduate School (2012a). How to get the mentoring you want: A guide for graduate students. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press.
• Rackham Graduate School (2012b). How to mentor graduate students: A guide for faculty. The Regents of the University Students. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press.
• Ragins, B. R., and Cotton, J. L. (1999). Mentor functions and outcomes: A comparison of men and women in formal and informal mentoring rela- tionships. Journal of Applied Psychology, 84(4), 529–550.
• Tuna, Y. (2008). Örgütsel iletişim sürecinde yöneticilerin duygusal zeka yeterlilikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Uçkun, G. ve Kılınç, İ. (2007). Koçluk ve mentörlük. Ankara: Ürün Yayınla- rı.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntem- leri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, K. (2010). Raising the quality in qualitative research. Elemantary Education Online, 9(1), 79–92.