Bilimsel Araştırmalarda Etik Dışı Davranışlar: Bir Durum Çalışması*

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 2, 97 - 108, 01.08.2013

İlhan Günbayı Gamze Kasalak Serdar Özçetin

Öz

Lisansüstü öğrencilerinin bilimsel araştırmalardaki etik dışı davranışlara ilişkin görüşlerini belirlemeyi ve derinlemesine veriler sunmayı amaçlayan bu çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışma, bütüncül tek durum desenli bir durum araştırmasıdır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2011-2012 yılı Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesinde Eğitim Bilimleri Bölümünde lisansüstü eğitim gören yedi gönüllü öğrenci oluşturmaktır. Amaçlı örneklem yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi kullanılmıştır. Araştırmanın veri toplama tekniği bireysel görüşme ve doküman analizidir. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi yaklaşımı kullanılmıştır. Verilerin kodlanıp kategorilendirilmesi aşamasında NVivo 9.2 paket programı kullanılmıştır. Araştırma sonuçları bilimsel araştırmalarda öğrenciler; öğretim elemanları ve kendileri tarafından izinsiz sahiplenme, bilimsel araştırmalarını başkasına yaptırma, bilginin doğruluğunu araştırmama, verileri saptırma/değiştirme ve kadın kimliğinin kullanılması gibi etik dışı davranışların sergilendiğini belirtmişlerdir. Kolaya kaçma, iş çokluğu ve vakit darlığı, akademik yükselme, bilinçsizlik, eksik bilgilendirme, tembellik, etik dışı çalışmaların takdir edilmesi ve yetersizlik nedeniyle bu davranışlar gerçekleşmektedir. Dolayısıyla bilimin gelişmesini engelleme, bilime güvensizlik, para ve zaman kaybı şeklinde bilime zarar verildiği düşünülmektedir. Bu tür davranışları engellemek için katılımcılar, etik bilinci oluşturma, sorgulayıcılık, etik kurulları oluşturma, ceza verme, iş yükünün azaltılması ve görev ayrımının yapılması, kontrol mekanizması oluşturulması, yayın sürecinin kısaltılması, yazılımla engelleme, bilgi üretmede yanlış algıların ortadan kaldırılması, ilgi odaklı çalışmaların yapılması, kişisel egosundan vazgeçirme ve akran denetimi önerilerinde bulunmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel araştırma, bilimsel araştırmalardaki etik dışı davranışlar, etik dışı davranışlar, lisansüstü eğitim, yükseköğretim.

Unethical behaviors in scientific studies

Öz

This is a qualitative study with a holistic case design. The purpose of this study was to analyze and to present data in details related to the opinions of graduate students about unethical behaviors in the scientific studies. The sample of the study consisted of 7 voluntary graduate students doing their Master of Science at Educational Sciences in 2011-2012 academic years. A non-probability sample, which is a purpose sampling strategy, was used. Data were collected with face to face individual interviews and document analysis and were analysed by using content analysis technique. Data analysis process was aided by the use of a qualitative data analysis computer program called NVIVO 9.2. As a result of the findings of the study participants admitted that instructors and they performed unethical behaviours such as plagiarism, having others do their scientific studies, not checking reality of the information, manipulating research data and making use of their feminine gender. The reasons why they performed unethical behaviors were cutting corner, lack of time, intensity of over-work, being promoted in academic career, laziness, unconsciousness, inadequate guiding, the acceptance of unethical studies and self-inadequacy. Those unethical behaviors were thought to be harmful for science as hindering the development of science, not trusting in science, lack of time and money. In order to overcome such kind of unethical behaviors, participants put forward suggestions such as building up ethical consciousness, punishment, questioning, building up ethical boards, decreasing intensity of work, distinguishing in duties, organizing controlling mechanisms, decreasing the time in publication procedures, using software to avoid, abolishing misperceptions in the production of knowledge, doing studies based on their own interests, making one give up selfishness and peer review.

Anahtar Kelimeler

Higher education, master of science education, scientific research, unethical behaviors in scientific researches.

Kaynakça

• Aydın, İ. (2010). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. 4. Baskı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Baş T. ve Akturan U. (2008). Nitel araştırma yöntemleri Nvivo 7.0 ile nitel veri analizi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Büken, N. (2006), Türkiye örneğinde akademik dünya ve akademik etik. Hacettepe Tıp Dergisi, 37, 164-170.
• DPT (1985). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989). 10 Kasım 2012 tarihinde <http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan5.pdf> adresinden erişildi.
• DPT (1990). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994). 10 Kasım 2012 tarihinde <ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan6.pdf> adresinden erişildi.
• DPT (2007). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007-2012). 10 Kasım 2012 tarihinde <http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/vii/plan8.pdf> adresin- den erişildi.
• Erdem, R. (2006). Çok yazarlı bilimsel çalışmalarda yaşanan etik problem- ler. II. Uygulamalı Etik Kongresi, 18-20 Ekim 2006 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara. 8 Ocak 2013 tarihinde <http://perweb.firat.edu.tr/ personel/yayinlar/fua_841/841_25014.pdf> adresinden erişildi.
• Erdem, A. R. (2012). Bilim insanı yetiştirmede etik eğitimi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 25-32.
• Erkuş, A. (2005). Bilimsel araştırtma sarmalı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Karakütük, K. (2002). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme (Lisansüstü öğretimin planlanması). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karakütük, K., Aydın, A., Abalı, G. ve Yıldırım, S. (2008). Lisansüstü öğ- retimin sorunları konusunda Ankara’daki üniversitelerin lisansüstü ens- titü yöneticilerinin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 147, 42-53.
• Karasar, N. (1994). Araştırmalarda rapor hazırlama. Yedinci basım. Ankara: Araştırma Eğitim Danışmanlık.
• Karluk, S. R. (2011). Üniversitelerde etik ihlalleri, bilimsel yolsuzluklar ve sonuçları. 3. Ulusal Kurumsal Yönetim, Yolsuzluk, Etik ve Sosyal Sorum- luluk Konferansı, 7-11 Haziran 2011, Trakya Üniversitesi -Nevşehir Üniversitesi, Nevşehir. 15 Ekim 2013 tarihinde <http://icongfesr2011. tolgaerdogan.net/documents/national_presantations/UL14.pdf> adresinden erişildi.
• Kavaklı, K. (2006). Bilimsel araştırmalarda etik ve yeni yasal değişiklikler. Türk Nöroşirurji Dergisi, 16(1), 32-33.
• İnci, O. (2009). Bilimsel yayın etiği ilkeleri, yanıltmalar yanıltmaları önle- meye yönelik öneriler. Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık 7. Ulusal Sempozyumu Bildirileri, 20 Kasım 2009, TÜBİTAK, ULAKBİM, An- kara, 69-89. 11 Aralık 2012 tarihinde <http://uvt.ulakbim.gov.tr/tip/ sempozyum7/inci.pdf> adresinden erişildi.
• Ongun, T. (2006). Araştırma ve yayın etiği. Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık, I. Ulusal Kurultay Bildirileri, 2 Kasım 2006, TÜBİTAK, ULAKBİM, Ankara, 89-93. 6 Ocak 2013 tarihinde <http://uvt.ulakbim.gov.tr/sbvt/ kurultay1.pdf> adresinden erişildi.
• Sezgin, F., Kavgacı, H. ve Kılınç, A. Ç. (2011). Türkiye’de eğitim yöne- timi ve denetimi lisansüstü öğrencilerinin öz değerlendirmeleri. Yük- seköğretim ve Bilim Dergisi, 1(3), 161-169.
• Sezgin, F., Kılınç, A. Ç. ve Kavgacı, H. (2012) Yüksek lisans öğrencileri- nin iyi bir tez danışmanından beklentilerine ilişkin nitel bir çalışma. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 129-148.
• Scott, K. (2001). Academic dishonesty: The impact of honor codes on cheating as percived by student leaders in selected Texas Universities. Unpublished doctoral dissertation, Texas A. & M. University, USA.
• Sezgin, A. ve Şimşek, H. (2000). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntem- leri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Tayfun, A. ve Yazıcıoğlu, İ. (2008). Öğrencilerin kopya hakkındaki görüşleri üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6, 375-393.
• TÜBA (2002). Bilimsel araştırmada etik ve sorunları. Ankara. TÜBA Yayınları. 9 Ocak 2013 tarihinde <http://iibf.baskent.edu.tr/bilgi/bil- imsel_etik.pdf> adresinden erişildi.
• TÜBİTAK (2006). Bilimsel dergilere gönderilen makalelerde dikkat edilmesi gereken noktalar. 1 Aralık 2012 tarihinde <http://journals.tubitak.gov.tr/ genel/brosur.pdf> adresinden erişildi.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitim bilim araştırmalarında etkin olarak kullanı- labilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6(24), 543-559.
• Uçak, N. Ö. ve Birinci, H. G. (2008). Bilimsel etik ve intihal. Türk Kütüphaneciliği, 22(2), 187-204.
• Uluoğlu, C. (2009). Araştırma etiği< Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık 7. Ulusal Sempozyumu Bildirileri, 20 Kasım 2009, TÜBİTAK, ULAKBİM, Ankara, 47-52. 11 Aralık 2012 tarihinde <http://uvt. ulakbim.gov.tr/tip/sempozyum7/uluoglu.pdf> adresinden erişildi.
• Uzbay, T. (2006). Bilimsel araştırma etiği. Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık Sempozyumu Ulusal Sempozyumu Bildirileri, 17 Kasım 2006, TÜBİTAK, ULAKBİM, Ankara, 19-26. 11 Aralık 2012 tarihinde <http://uvt.ulakbim.gov.tr/tip/sempozyum4/page19-26.pdf> adre- sinden erişildi.
• ÜAK (2001). Etiğe aykırı davranışlar. 20 Aralık 2012 tarihinde <http:// etikkurul.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/114/files/universiteler- arasi-kurul-duyurusu-14052012.pdf> adresinden erişildi.
• Ünal, M., Toprak, M. ve Başpınar, V. (2012). Bilim etiğine aykırı davra- nışlar ve yaptırımlar: Sosyal ve beşeri bilimler için bir çerçeve öneri- si. Amme İdaresi Dergisi, 45(3), 1-27.
• Yıldırım A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntem- leri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, G. (2007). Akademisyenlik mesleğine yönelik etik kodların geliştir- ilmesine ilişkin görgül bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Yılmaz, K. (2012). Editörden: Etik dışı davranış olarak haksız yazarlık. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(1).
• YÖK (2007). Öğretmen yetiştirme ve eğitim fakülteleri (1982-2007). (Öğret- menin üniversitede yetiştirilmesinin değerlendirilmesi). Ankara: YÖK. 11 Kasım 2012 tarihinde <https://www.yok.gov.tr/index.php?option= com_docman&task=doc_download&gid=70> adresinden erişildi.
• YÖK (2011). Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikleri Çerçevesi (TYYÇ). Ankara: YÖK. 11 Ocak 2013 tarihinde <http://tyyc.yok.gov.tr> adre- sinden erişildi.
• YÖK (2012). Yükseköğretim kurulu bilimsel araştırma ve yayın etiği yönergesi. Yükseköğretim Kurulu Genel Kurulu’nun 29.08.2012 tarihli toplantısında alınan 2012.18.946 sayılı kararı. Ankara: YÖK. 1 Şubat 2013 tarihinde <https://www.yok.gov.tr/content/view/1275> adresinden erişildi.
• YÖK (2012). Yükseköğretim kurumları öğrenci disiplin yönetmeliği. Resmi Gazete, 18.08.2012, Sayı: 28388.