Türkiye'de Yükseköğretimde Büyüme: Yakın Geçmişe Bakış ve Uzun Vadeli (2010-2050) Büyüme Projeksiyonları*

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 2, 95 - 102, 01.12.2011

Yüksel Kavak

Öz

Eğitim sistemleri, hem nüfusun mevcut yapısına hem de nüfus hareketlerine yönelik olarak nüfusbilim tarafından sağlanan verilerle yakından ilişkili olup, bu veriler eğitim politikalarının saptanması ve eğitim planlaması amacıyla kullanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı; uzun vadede (2010-2050) Türk yükseköğretim sistemindeki büyüme eğilimi konusunda projeksiyonlar ortaya koymak ve yükseköğretim alanında uzun dönemli stratejik düşünmeyi teşvik etmektir. Çalışma, Türkiye'nin uzun vadeli nüfus projeksiyonlarına (2000-2050) dayalı olarak, yükseköğretimde 2010-2050 dönemi için büyüme projeksiyonu (brüt okullaşma oranı ve öğrenci sayıları) ortaya koymaktadır. Türkiye'de yükseköğretimin yakın geçmişine bakıldığında (1999-2008), yükseköğretimdeki öğrenci sayısı %75 artmış, örgün yükseköğretimdeki okullaşma oranı ise ikiye katlanmıştır (%14.8'den %28.6'ya yükselmiştir). Ayrıca, yükseköğretimdeki yaş kompozisyonu değişmekte ve OECD ülkelerine paralel olarak, yaşlı öğrencilerin katılımları büyüme eğilimindedir. Bu bağlamda, 23 yaş ve üzeri öğrenci grubunun payı son on yılda %11.3'ten 18.5'e yükselmiştir. Benzer biçimde, yükseköğretimdeki kız öğrenci payı artma eğilimindedir. Yükseköğretimde uzun vadeli (2010-2050) projeksiyon çalışmasına göre; Türkiye'de yükseköğrenim çağ nüfusunun giderek azalma eğiliminde olduğu, yükseköğretimdeki okullaşma oranının %30'lardan 2023 yılında %50'lere, 2050 yılında ise %80'lere doğru yükseleceği, öğrenci sayısının ise 2023 yılına kadar ikiye katlanacağı tahmin edilmiştir. Ayrıca, vakıf yükseköğretim kurumları öğrenci payı ve lisansüstü öğretimde de daha yüksek oranlı artışlar beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Lisansüstü öğretim, nüfus ve eğitim planlaması, Türkiye, üniversite, vakıf üniversiteleri, yükseköğretim, yükseköğretimdebüyüme

Growth of the higher education in Turkey: an overview to last decade and long-term (2010-2050) growth projections

Öz

Education systems are related closely to the datum [data] provided by demography according to the both existing population structure and population movement. These datum [data] are used to determine educational policy and planning. This study, in the long run (2010-2050), aims to put forward projections on growth tendency in Turkish education system and to encourage long term strategic thinking on higher education. Study based on long-term population projections puts forward growth projections for 2010-2050 term in higher education by gross enrolment rate and student number. Examined the last decade of higher education in Turkey (1999-2008), the number of student in higher education has increased 75% and enrolment rate (excluding open higher education) has doubled (from 14.8% to 28.6%). In addition, age composition in higher education has been changing and parallel to OECD nations, older student attendance has an upward tendency to grow. In this sense, the share of student group in 23 and above age has increased from 11.3% to 18.5% in the last decade. Similarly, the share of the female students in higher education has an upward tendency to grow. According to the long-term projection study (2010-2050) in Turkey, it has been predicted that the higher education age population in Turkey has a downward tendency gradually, the enrolment rate in higher education will increase from 30% to 50% in 2023 and to 80% in 2050, and the number of students will be doubled till 2023. In addition, it has been expected higher increase rate of student share in the graduate education and in the foundation higher education institutions.

Anahtar Kelimeler

Foundation universities, graduate education, growth in higher education, higher education, population and educational planning, university, Turkey.

Kaynakça

• Council of the European Union (2003). Council conclusions on reference lev- els of European average performance in education and training (Benchmarks). Brussels, 7 May 2003, (8981/03, EDUC 83). 12 Kasım 2009 tarihinde <http://ec.europa.eu/education/policies/2010/doc/ after-council-meeting_en.pdf> adresinden erişildi.
• Council of the European Union (2009). Council conclusions of 12 May 2009 on a strategic framework for European cooperation in education and train- ing (‘ET 2020’), Official Journal of the EU (2009/C 119/02). 13 Kasım 2009 tarihinde <http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/ LexUriServ.do?uri=OJ:C:2009:119:0002:0010:EN:PDF> adresinden erişildi.
• DPT (2000). Uzun vadeli strateji ve sekizinci beş yıllık kalkınma planı 2001- 2005. Ankara: DPT Yayınları.
• DPT (2006). Dokuzuncu kalkınma planı 2007-2013. Ankara: DPT Yayınları.
• Ekinci, C. E. (2009). Türkiye’de yükseköğretimde öğrenci harcama ve maliyetleri. Eğitim ve Bilim, (154), 119-133.
• Eurydice (2009). Key data on education in Europe 2009. Brussels: European Commission. 12 Kasım 2009 tarihinde <http://www.eurydice.org> adresinden erişildi.
• Gürlesel, C. F. (2008). Türkiye’nin kapısındaki fırsat: 2025’e doğru nüfus, eğitim ve yeni açılımlar (2. baskı). İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi.
• Hoşgör, Ş. ve Tansel, A. (2010). 2050’ye doğru nüfusbilim ve yönetim: İşgücü, eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik sistemine yansımalar (Ayrıca EK CD). İstanbul: Türk Sanayici ve İşadamları Derneği-Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu.
• Kavak, Y., Ergen, H. ve Gökçe, F. (2007). Türkiye’de ilköğretim: Durum analizi, S. Özdemir, H. Bacanlı ve M. Sözer (Ed.), Türkiye’de okul öncesi eğitim ve ilköğretim sistemi: temel sorunlar ve çözüm önerileri (s. 72-121). Ankara: Türk Eğitim Derneği.
• OECD (2008). Trends shaping education. Paris: OECD-CERI.
• OECD (2009). Education at a glance 2009: OECD indicators. Paris: OECD.
• OECD (2010). Trends shaping education 2010. Paris: OECD.
• ÖSYM (Farklı yıllar). Yükseköğretim istatistikleri. Ankara: ÖSYM.
• TÜBİTAK (2005). Vizyon 2023: Teknoloji öngörü projesi - eğitim ve insan kaynakları sonuç raporu ve strateji belgesi. Ankara: TÜBİTAK.
• TÜİK (2006). Yıl ortası nüfus projeksiyonları 1990-2010. 14 Haziran 2006 tarihinde <http://www.sgb.meb.gov.tr> adresinden erişildi.
• TÜİK (2008). 2008 ADNKS sonuçları. Ankara: TÜİK.
• UN (2003). Indicators for monitoring the millennium development goals: Defini- tions, rationale, concepts and sources. New York: UN. 18 Kasım 2009 tari- hinde <http://unstats.un.org/unsd/mdg/Resources/Attach/Indicators/ HandbookEnglish.pdf > adresinden erişildi.
• UNESCO (2000). The Dakar framework for action. Education for all: Meeting our collective commitments. World Education Forum, 26-28 April 2000, Dakar, Senegal. 28 Ekim 2009 tarihinde <http://www.unescobkk.org/ fileadmin/user_upload/efa/DakarFrameworkEnglish.pdf> adresinden erişildi.
• YÖK (2007). Türkiye’nin yükseköğretim stratejisi. Ankara: YÖK.