Üniversitelerde Yengeç Zihniyeti Örgüt Kültüründen mi Güç Alıyor? “Ben Yapamazsam Sen de Yapamazsın!”

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 15 - 28, 30.04.2025

Nilüfer Yörük Karakılıç

Öz

Yengeç zihniyeti, bireyin örgütte çalışan diğerlerinin yükselmesini ve başarılı olmasını istememesine odaklanan psikolojik ve sosyolojik bir olgudur. Örgütlerde, özellikle üniversite yapılanmalarında olması istenmeyen bir durum olarak tanımlansa da, gün geçtikçe bu zihniyete sahip insanların sayısının arttığı gözlemlenmektedir. “Ben yükselemiyorsam sen de yükselemezsin, ben başarılı olamıyorsam sen de olamazsın” bakış açısına sahip bireylerin varlığı ve bazen de yönetim kademelerinde yer alan kişilerin kasıtlı veya istemsiz olarak bu duruma destek verdiği söylenebilir. Sosyolojik ve psikolojik bir temele dayanan yengeç zihniyetinin, üniversitelerin örgüt kültürlerinden destek aldığı düşüncesi bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu kapsamda, Afyon Kocatepe Üniversitesinde görev yapan akademisyenlere uygulanan anketlerden elde edilen verilerin güvenirlik ve geçerlik analizleri yapılmıştır. Hipotezlerin testi yapısal eşitlik modeli ile gerçekleştirilmiştir. Üniversitedeki örgüt kültürünün klan kültürü boyutunun yengeç zihniyeti bilişsel boyutuna, piyasa kültürü ve hiyerarşi kültürünün ise yengeç zihniyetinin duygusal ve davranışsal boyutuna etkisi tespit edilmiştir. Kontrol değişkenleri olarak cinsiyet, medeni durum, unvan ve kıdemin örgüt kültürünün yengeç zihniyetine etkisinde anlamlı farklılıklar oluşturduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yengeç Zihniyeti, Üniversitelerde Yengeç Zihniyeti, Örgüt Kültürü, Cameron ve Quinn Örgüt Kültürü Modeli.

Does Crab Mentality in Universities Draw Strength from Organizational Culture? “If I Can’t Do It, You Can’t Do It Either!”

Öz

“Crab mentality” refers to a psychological and sociological phenomenon where individuals in the same organization hinder others’ advancement or success. While undesirable, especially in academic settings, this mentality appears to be on the rise. Individuals with this mindset often adopt the perspective of “If I can’t advance, neither can you” or “If I can’t be successful, neither can you.” Occasionally, even management may inadvertently support this mentality. This study focuses on how university organizational cultures may foster crab mentality, both sociologically and psychologically. Data collected from academics at Afyon Kocatepe University were analyzed, with reliability and validity tests conducted. Hypotheses were tested using structural equation modeling. The study found that the “clan culture” dimension of organizational culture influences the cognitive aspect of crab mentality, while “market culture” and “hierarchy culture” impact its affective and behavioral dimensions. Control variables such as gender, marital status, professional title, and seniority significantly affected the relationship between organizational culture and crab mentality.

Anahtar Kelimeler

Crab Mentality, Organizational Culture, Crab Mentality in Universities, Cameron and Quinn Organizational Culture Model.

Kaynakça

• Aaron, P., & Smith, E. (29 July 1992). Black Accountability and Achievement. Heritage Foundation. ISSN 0272-1155.
• Abrugar, V. Q. (2014). Signs that a Peron has a crab mentality. Retrieved 10 December 2023 from https://faq.ph/10-signs-that-a-personhas-a-crab-mentality/
• Akpinar-Sposito, C. (2013). Career barriers for women executives and the Glass Ceiling Syndrome: the case study comparison between French and Turkish women executives. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 75, 488-497. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.04.053
• Altan, A., & Filizöz, B. (2023). Yengeç sepeti sendromu (YSS). Örgütsel Davranış Kavramlar ve Araştırmalar-II, 67. Özgür Publications. https://doi.org/10.58830/ozgur.pub224.c970
• Ayar, M. (2023). Yengeç sepeti sendromu. In Y. Gülbahar (Ed.), Örgütsel Davranış Güncel Konular (pp. 23-41). Özgür Publishing.
• Aydın, G. Z., & Oğuzhan, G. (2019). The “crabs in a bucket” mentality in healthcare personnel: A phenomenological study. Hitit University Journal of Social Sciences Institute, 12(2), 618-630. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.628375
• Barley, S. (1983). Semiotics and the study of occupational and organizational cultures. Admin. Sci. Q., 28, 393-413.
• Barney, J. B. (1986). Organizational culture: Can it be a source of sustained competitive advantage? Academy of Management Review, 11(3), 656-665.
• Binboğa, G., Eğin, E., & Gülova, A. (2018). Örgütsel davranışın karanlık yüzü ve Türkçe literatürün incelenmesine yönelik bir araştırma. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 382-399. https://doi.org/10.29106/fesa.364280
• Brosky, D. J. (2009). Micropolitics in the school: Teacher leaders’ use of political skill and influence tactics [Doctoral Dissertations, U.S. Department of Education].
• Bulloch, H. C. M. (2017). Ambivalent moralities of cooperation and corruption: Local explanations for (under) development on a Philippine island. The Australian Journal of Anthropology, 28, 56–71. https://doi.org/10.1111/taja.12173
• Cameron, K. S., & Quinn, R. E. (1999). Diagnosing and changing organizational culture base on the competing values framework. Addison-Wesley.
• Caples, C. (2016). Does the crab in bucket syndrome still exist? Retrieved December 21, 2023 from https://medium.com/@CEOCaples/does-the-crabs-ina-bucket-syndrome-still-exist-written-byderrick-ceo-caples-4b823b2297ff
• Çavuş, B., & Sarpkaya, R. (2022). Are schools a bucket of “crabs”? A mixed method study at high schools in Turkey. International Journal of Educational Reform, 1-36. https://doi.org/10.1177/10567879221124883
• Çetiner, N., Atar Yilmaz, A., Konaklioğlu, E., & Öneren, M. (2023). Find the hidden crab; research on destructive behaviors at the managerial levels of the accommodation business. Tourism and Hospitality Management, 29(4), 531-544. https://doi.org/10.20867/thm.29.4.5
• Çırpan, H., & Koyuncu, M. (1998). İşletme kültürünün alt kademe yöneticileri üzerindeki etkisi: bir örnek olay çalışması. Öneri Dergisi, 2(9), 223-230.
• De Jong, D., Kimby, E., & Specht, L. (2023). Career development: A balance of opportunities and choices. Hematological Oncology, 1(4). https://doi.org/10.1002/hon.3193
• Dikmenli, E., & Yıldırım, E. (2023). Yengeç sendromu. In E. Kaygın, E. Topçuğlu & B. T. Torun (Eds.), Yönetim ve Organizasyon Sendromları 1. Eğitim Publishing. ISBN: 978-625-6232-51-0.
• Dyer, W. G. Jr. (1982). Culture in organizations: A case study. MIT Sloan School of Mgmt. Working Paper.
• Ermiş, S. A., & Akyol, G. (2023). The relationship of academicians’ levels of Crabs in a barrel Syndrome and their organizational justice. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6(2), 476-496. https://doi.org/10.38021/asbid.1253699
• Fereydouni Forouzande, N., Nadafzadeh Shirazi, L., & Ajam Zibad, M. (2023). The role of crab mentality syndrome and the glass ceiling phenomenon on the career success and happiness at work of female teachers with the mediation of turnover intention. Journal of Managing Education in Organizations, 12(4), 43-70.
• Fettahlıoğlu, Ö. O., & Alkış Dedeoğlu, A. (2021). Yengeç sepeti sendromu ve ölçek geliştirme çalışması. Journal of International Social Research, 14(77), 1224-1235. ISSN: 1307-9581
• Georgiadou, A. (2016). Reflections from EDI conference: Equality, diversity, inclusion and human rights in times of austerity. Equality, Diversity and Inclusion: An International Journal, 35(7/8), 467-472. https://doi.org/10.1108/EDI-09-2016-0077
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Publishing.
• Hodgetts, R. M., & Luthans, F. (2000). International management: Culture, strategy, and behaviour (5. Edition). New York, International Edition, McGraw-Hill/Irwin.
• Hofstede, G. (1980). Culture and organizations. International Studies of Management & Organization, 10(4), 15-41.
• Hofstede, G., Neuijen, B., Ohayv, D. D., & Sanders, G. (1990). Measuring organizational cultures: A qualitative and quantitative study across twenty cases. Administrative Science Quarterly, 286-316.
• Hoy, W. K. (1990). Organizational climate and culture: A conceptual analysis of the school workplace. Journal of Educational and Psychological Consultation, 1(2), 149-168.
• Karaca, M. (2022). Örgüt kültürü modellerinin incelenmesine yönelik bir literatür çalışması. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 5(3), 123-144.
• Karakılıç, N. Y. (2019). Cameron ve Quinn örgüt kültürü ölçeğinin güvenirlik ve geçerliğinin test edilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 19-30. https://doi.org/10.33707/akuiibfd.509126
• Karaman, M. (2023). Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizi: kavramsal bir çalışma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(1), 47-63. https://doi.org/10.29131/uiibd.1279602
• Koçel, T. (2005). İşletme yöneticiliği, yönetim ve organizasyon, organizasyonlarda davranış klasik-modern-çağdaş ve güncel yaklaşımlar (10. Edition). Arıkan Publishing.
• Köse, S., Tetik, S., & Ercan, C. (2001). “Örgüt kültürünü oluşturan faktörler.” Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 8(1), 219-242.
• Lincoln, J. R., Olson, J., & Hanada, M. (1978). Cultural effects on organizational structure: The case of Japanese firms in the United States. American Sociological Review, 43(6), 829-847.
• Meydan, C. H., & Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi Amos uygulamaları. Detay Publishing.
• Miller, C. D. (2015). A phenomenological analysis of the crabs in the barrel syndrome. In Academy of Management Proceedings, 1, 13710. Briarcliff Manor, NY 10510: Academy of Management. https://doi.org/10.5465/ambpp.2015.13710abstract
• Miller, C. D. (2019). Exploring the crabs in the barrel syndrome in organizations. Journal of Leadership & Organizational Studies, 26(3), 352-371. https://doi.org/10.1177/1548051819849009
• Muratovic, H. (2013). Building competitive advantage of the company based on changing organizational culture. Economic Review: Journal of Economics and Business, 11(1), 61-76. https://hdl.handle.net/10419/193822
• Ouchi, W. G., & Wilkins, A. L. (1985). Organizational culture. Annual Review of Sociology, 11(1), 457-483. https://doi.org/10.1146/annurev.so.11.080185.002325
• Özdamar, K. (2015). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Nisan Publishing.
• Özdemir, Y., & Üzüm, B. (2019). Yengeç sendromu. In E. Kaygın & G. Kosa (Eds.), Olumsuz Boyutlarıyla Örgütsel Davranış (pp. 125-138). Eğitim Publishing.
• Özkan, O. S., Üzüm, B., & Gülbahar, Y. (2022). Reflection of crab syndrome on innovative behaviours: Mediator role of perceived organizational support and an application in information technologies enterprises. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(2), 329-343. https://doi.org/10.31671/doujournal.1033247
• Paustian-Underdahl, S. C., King, E. B., Rogelberg, S. G., Kulich, C., & Gentry, W. A. (2017). Perceptions of supervisor support: Resolving paradoxical patterns across gender and race. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 90(3), 436-457. https://doi.org/10.1111/joop.12179
• Roozi, M. A., & Tetik, S. (2022). Örgüt kültürü ile personel motivasyonu arasındaki ilişkiye yönelik karşılaştırmalı bir araştırma: Türkiye ve Afganistan örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(36), 1354-1375. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1070702
• Sampath, N. (1997). ‘Crabs in a bucket’: Reforming male identities in Trinidad. Gender & Development, 5(2), 47-54.
• Schein, E. (1983). Organizational culture: A dynamic model. MIT Sloan School of Management Working Paper No. 1412-83.
• Schein, E. H. (1984). Coming to a new awareness of organizational culture. Sloan Management Review, 25(2), 3-15.
• Soubhari, T., & Kumar, Y. (2014). The Crab-Bucket Effect and its impact on job stress—an exploratory study with reference to autonomous colleges. International Journal on Recent and Innovation Trends in Computing and Communication, 2(10), 3022-3027.
• Turan, M. F. (2023). Yengeç sendromu: “Sosyal kimlik teorisi” ve Hofstede’nin “Kültür boyutları teorisiyle” açıklanabilir mi? Üniversite örneği. Journal of Organizational Behavior Studies, 3(1), 1-24.
• Uçel, E. B., Yılmaz, B. K., & Dalkılıç, O. S. (2023). Being a queen bee, sister, or crab?: A qualitative inquiry about the queen bee, sisterhood, and crabs in a barrel metaphors in Turkish academia. In K. L. Clarke & N. L. Moffett (Eds.), Addressing the Queen Bee Syndrome in Academia (pp. 35-67). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-6684-7717-5.ch003
• Üzüm, B., & Özkan, O. (2023). Understanding supervisor’s crab syndrome in the private security sector: A mediation model. Istanbul Business Research, 52(2), 361-380. https://doi.org/10.26650/ibr.2023.52.1102975
• Üzüm, B., Özdemir, Y., & Köse, S. (2022). Crab barrel syndrome: Looking through the lens of type A and type B personality theory and social comparison process. Frontiers in Psychology, 13. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.792137
• Üzüm, B., & Özkan, O. S. (2024). An empirical research on the antecedents of psychological ownership: Wise leadership and the crab syndrome. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 127-139. https://doi.org/10.32709/akusosbil.1094944
• Veer Ramjeawon, P., & Rowley, J. (2017). Knowledge management in higher education institutions: Enablers and barriers in Mauritius. The Learning Organization, 24(5), 366-377. https://doi.org/10.1108/TLO-03-2017-0030
• Wilkins, A. L., & Ouchi, W. G. (1983). Efficient cultures: Exploring the relationship between culture and organizational performance. Administrative Science Quarterly, 28(3), 468-481.
• Williams, W. S. (2020). Black woman at work: A narrative both personal and political. Women & Therapy, 43(1–2), 125-143. https://doi.org/10.1080/02703149.2019.1684679
• Worsley, J. D., & Stone, C. F. (2011). Framing the problem of barriers to upward mobility for African Americans in parks and recreation. Journal of Park & Recreation Administration, 29(2), 69-99.
• Yaman, E., & Ruçlar, K. (2014). Örgüt kültürünün yordayıcısı olarak üniversitelerde örgütsel sessizlik. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1, 36-50.
• Yılmaz, T. (2023). Yengeç sepeti sendromunun özellikleri, sebepleri ve eğitim kurumlarında görülen etkileri. In F. Kayalar (Ed.), Eğitim Bilimlerinde Öncü ve Çağdaş Çalışmalar (pp. 255-272). Duvar Publishing. https://doi.org/10.58830/ozgur.pub136