Çevresel Etki Değerlendirme Sürecinde Çevre – Ekonomi İkilemi

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 58 - 82, 18.12.2019

Canan Karakaş Ulusoy

Öz

İnsan
faaliyetlerinin çevreye etkisi yazılı tarih kadar eskidir. İnsan-doğa
ilişkisinde risklerin arttığı, birbirleriyle etkileşimlerinin daha da karmaşık
hale geldiği günümüzde, ulusal üst düzey plan, program, politika belirlemede ve
münferit yatırım projelerinde; dengeli çevre–ekonomi ilişkisini kurabilmek
amacıyla ekonomik ve çevresel değerlendirmenin birlikte ele alınması, artık
zorunlu hale gelmiştir.

Yatırımların
sektörel çakışmalarının engellenmeye ve negatif çevresel etkilerinin
azaltılmaya çalışıldığı çevresel etki değerlendirme (ÇED) sürecinde, uygulamaya
geçirilecek projelerde, çevre-ekonomi dengesinin kurulabilmesi, özellikle
gelişmekte olan ülkelerde zor olmakla birlikte, sürdürülebilir gelişme için aşılması
gereken bir engeldir.

Ülkeden
ülkeye, uluslararası kuruluştan uluslararası kuruluşa farklılıklar gösteren çevresel
etki değerlendirmesinin plan ve politikalar ölçeğinde stratejik olarak
değerlendirilmesinin, projeler bazında ise fizibilite öncesi, fizibilite esnasında
ve sonrasında veya proje öncesinde proje döngüsüne dahil edilmesinin,  fayda-maliyet analizlerinde çevresel
ekonominin de hesaba katılmasının, faaliyetlerin izlenmesinin, çevre-ekonomi
ikilemini, çevre-ekonomi dengesine dönüştürüp dönüştüremeyeceği, bu makalenin
konusu olarak belirlenmiştir. Konu, kamu yatırımlarında etkinlik ve
verimliliğin sağlanması, sürdürülebilir gelişmenin başarılabilmesi açısından
önemli bulunmaktadır.

Bu nedenle makalede, öncelikle çevresel
etki değerlendirmenin başlangıcından günümüze geçirdiği evrelere, stratejik
çevresel değerlendirmenin ÇED ile bütünleştirilmesinin gerekliliğine, uluslararası
finans kuruluşlarında ve Türkiye’de ÇED çalışmalarının nasıl yapıldığına
değinilecektir. Sonrasında, ÇED’in etkileri, ÇED raporlarında bütünleştirme ve çevre-ekonomi
ilişkisinde karşılaşılan sorunlar ele alınacak ve sonuç bölümünde Türkiye için
çevre-ekonomi dengesinin kurulabileceği bir model önerilecektir. Çalışmada,
materyal olarak yazılı kaynaklar ve uygulamalardan yararlanılacaktır.

 

Anahtar Kelimeler

çevresel etki değerlendirme, proje, ekonomi, sürdürülebilir gelişme

Kaynakça

• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2013), Çevresel Etki Değerlendirmesi Etkiler-Önlemler, Ankara.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2018), https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/menu/duzeltilen-ced_akis_2018-mart_20180305015232.pdf /(27.10.2019).
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2019a), https://ced.csb.gov.tr/ced-uygulamalari-i-85396 / ( 19.08.2019).
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2019b), “Stratejik Çevresel Değerlendirme”, https://scd.csb.gov.tr//(27.10.2019).
• European Commission (2019), “Environmental Impact Assessment”, https://ec.europa.eu/environment/eia/eia-legalcontext.htm /(13.10.2019).
• Gilpin, Alan (2000), Environmental Impact Assessment (EIA) Cutting Edge For The Twenty-First Century, Cambrige University Press.
• International Monetary Fund (IMF), (2015), Making Public Investment More Efficient, pp.68.
• Mulder Jan De (2011), “The Protocol on Strategic Environmental Assessment: A Matter of Good Governance”, RECIEL, 20(3): 232-247.
• OECD (2000), Strategic Environmental Assessment, European Conference of Ministers of Transport, OECD Publications Service, Paris, France.
• OECD (2006), Applying Strategic Environmental Assessment Good Practice Guidance For Development Co-Operation, ISBN 92-64-02657-6.
• Ortolano, Leonard and Anne Shepherd (1995), Environmental Impact Assessment: Challenges and Opportunities, Impact Assessment, 13:1, 3-30, DOI:10.1080/07349165.1995.9726076, Spring. Published online: 06 Feb 2012, https://doi.org/10.1080/07349165.1995.9726076.
• Overseas Environmental Cooperation Center (2000), Environmental Impact Assessment for International Cooperation, FY1999 Project Commissioned by Environment Agency, Government of Japan.
• United Nations Economic Commission For Europe (2011), Protocol on Strategic Environmental Assessment Facts and Benefits.