Otizmli Bir Bireyin Azaltılması ve Artırılması İstenen Davranışlarında İşlevsel İletişim Öğretiminin Etkililiği

Yıl 2021, , 152 - 182, 15.12.2021

Yusuf Alpdoğan Elif Sazak

https://doi.org/10.33711/yyuefd.998268

Öz

Bu araştırmada, Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan bir bireyin problem davranışlarının ortadan kaldırılmasında ve dersle ilgilenme davranışlarının artırılmasında işlevsel iletişim öğretimin etkililiği incelenmiştir. Araştırma, 11 yaşında, OSB tanısı almış bir erkek çocuğuyla yürütülmüştür. Araştırmada, nicel araştırma türlerinden deneysel yöntem kullanılmıştır. Araştırma, deneysel yöntem türlerinden denek sayısına göre planlanmış ve araştırmada tek denekli araştırma modellerinden yoklama evreli ortamlar arası çoklu yoklama modeli kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, örneklemin problem davranışları nesne elde etmek ve zor bir görevden kaçmak amacıyla sergilediği, işlevsel iletişim öğretimi ile iletişim becerileri öğretildiğinde problem davranışların ortadan kalktığı ve ikinci bağımlı değişken olan örneklemin etkinlikle ilgilenme davranışlarının ise arttığı görülmüştür. Araştırma sonuçlarından hareketle ileri araştırmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Otizmli Birey, İşlevsel İletişim Öğretimi, Problem Davranışlar, Artırılması İstenen Davranışlar, Otizmli Birey, İşlevsel İletişim Öğretimi, Problem Davranışlar, Artırılması İstenen Davranışlar

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mentaldisorders: DSM-V. American Psychiatric Pub.
• Boyle, M. A., Ortman, M. E., Beckman, A. C., Aholt, S. L., & Keenan, G. L. (2018). Functional communication training and noncontingent reinforcement in treatment of stereotypy. Behavioral Interventions, 33(1), 79-86.
• Braithwaite, K. L., & Richdale, A. L. (2000) Functional communication training to replace challenging behaviors across two behavioral outcomes. Behavioral Intervention, 15, 21-36.
• Carr, E. G. ve Carlson, R. M. (1993). “Reduction of severe behavior problems in the community using a multicomponent treatment approach.” Journal of Applied Behavior Analysis, 26, 157-172.
• Carr, E. G. & Durand , M. V. (1985). Reducing behavior problems through functional communication training. Journal Of Applied Behavior Analysis. 189 111-126.
• Carr, E. G., Levin, L., McConnachie, G., Carlson, J. I., Kemp, D. C., ve Smith, C. S. Communication-Based Intervention for Problem Behavior: A User's Guide for Producing Positive Change. Baltimore: Paul H. Brookes, 994.
• Cowan, R. J., & Allen, K. D. (2007). Using naturalistic procedures to enhance learning in individuals with autism: A focus on generalized teaching within the school setting. Psychology in the Schools, 44, 701-715.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni. Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. S. Beşir Demir. (Çev. Ed.). Ankara. Eğiten Kitap.
• Çopuroğlu, Y. C. & Mengi A. (2014). Toplumsal Dışlanma ve Otizm. [Social exclusion and autism]. Turkish Studies, 9(5), 607-626.
• Demir, Ş. (2017).Öncüllere Dayalı Uygulamalar. D. Erbaş, Ş. Yücesoy-Özkan (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (401-438). Ankara: Pegem Akademi Yayınları
• Diken, İ.H. ve Bakkaloğlu, H. (Eds). (2016). Zihinsel Yetersizliği Ve Otizm Spektrum Bozukluğu. Ankara. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Durand, V. M. (1999). Functional communication training using assistive devices: Recruiting natural communities of reinforcement. Journal of Applied Behavior Analysis, 32, 247-267.
• Duran, V. M. ( 1999). Functional communication training using assitive devices: recruiting natural communities of reinforcement. Journal of Applied Behavior Analysis, 32, 247-267.
• Erbaş, D. (2001) Gelişimsel geriliği olan çocukların problem davranışlarının azaltılmasında işlevsel iletişim öğretiminin sönmeyle birlikte ve sönme olmaksızın uygulanmasının etkililiklerinin karşılaştırılması. Yayınlamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Erbaş, D. (2017). Problem Davranışların İşlevlerini Belirleme. D. Erbaş, Ş. Yücesoy-Özkan (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (401-438). Ankara: Pegem Akademi Yayınları
• Fisher, W. W., Adelinis, J. D., Thompson, R. H., Worsdell, A. S. & Zarcone, J. R. (1998). “Functional analysis and treatment of destructive behavior maintained by termination of “don’t” (and symmetrical “do”) requests.” Journal of Applied Behavior Analysis, 31, 339-356.
• Gerow, S., Radhakrishnan, S., Davis, T. N., Hodges, A., & Feind, A. (2020). A Comparison of Demand Fading and a Dense Schedule of Reinforcement During Functional Communication Training. Behavior analysis in practice, 13(1), 90-103.
• Ghaemmaghami, M., Hanley, G. P., & Jessel, J. (2021). Functional communication training: From efficacy to effectiveness. Journal of Applied Behavior Analysis, 54(1), 122-143.
• Kırcaali-İftar, G. (2012). Otizm Spektrum Bozukluğuna Genel Bakış. Tekin-İftar, E. (Ed.), Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ve eğitimleri (17-26). Ankara: Vize Yayıncılık
• Kurt, O. (2012). Davranış Artırma ve Azaltma Yöntemleri. E. Tekin-İftar (Ed.), Eğitim ve Davranış Bilimlerinde Tek-Denekli Araştırmalar (41-68). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları
• Mengi, A. ve Alpdoğan, Y. (2020). Covıd-19 salgını sürecinde özel eğitim öğrencilerinin uzaktan eğitim süreçlerine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi. DOI: 10.37669/milliegitim.776226.
• National Research Council (2001). Education of children with autism. Committee on Educational Interventions for Children With Autism, C. Lord & J.P. McGee (Edt), Division of Behavioral and Social Sciences and Education. Washington, DC: National Academy Press.
• Richman, D. M., Wacker, D. P., & Winborn, L. (2001). Response efficiency during functional communication training: effects of effort on responce allocation. Journal of Applied Behavior Analysis, 34, 73-76.
• Sucuoğlu, B. (2009). Otizm ve otistik bozukluğu olan çocuklar. A. Ataman, (Ed), Özel Eğitime giriş içinde (291-312). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Sucuoğlu, B. (2012). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların Problem Davranışlarının Azaltılması. Tekin-İftar, E. (Ed.), Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ve eğitimleri (183--236). Ankara: Vize Yayıncılık
• Sönmez, M. ve Diken İ. H.(2010). Problem davranışların azaltılmasında işlevsel iletişim öğretiminin etkililiği: betimsel ve meta-analiz çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi:11(1) 1-16
• Sönmez, M. ve Vuran, S. (2008). Sosyal Geçerlik Kavramı ve Türkiye’de Özel Eğitim Alanında Yürütülen Lisansüstü Tezlerde Sosyal Geçerliğin Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi. No:9(1)55-65
• Winborn, L., Wacker, D. P., Richman, D. M., Asmus, J., & Geier, D. (2002). Assessment of mand selection for functional communation training packages. Journal of Applied Behavior Analysis, 35, 295-298.
• Worsdell, A. S., Iwata, B. A., Hanley, G. P., Thompson, R. H., & Woo Kang, S. (2000). Effects of continuous and intermittent reinforcement for problem behavior during functional communication training. Journal of Applied Behavior Analysis 33(2), 167-179.
• Yücesoy-Özkan, Ş. (2017). Hedef Davranışları Kaydetme ve Güvenirlik. D. Erbaş, Ş. Yücesoy-Özkan (Ed.), Uygulamalı Davranış Analizi (401-438). Ankara: Pegem Akademi Yayınları
• Yücesoy Özkan, Ş., Ergenekon, Y., Çolak, A., Kaya, Ö. (2014). Otizm Spektrum Bozukluğu Aile Bilgilendirme Rehberi. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı