Metin Türü ve Yazar Tercihleri Bağlamında Türkçe ile Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitapları Arasındaki İlişki

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 2, 734 - 764, 15.12.2021

Sedat Maden

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1029187

Öz

Araştırmada, Türkçe ile Türk dili ve edebiyatı ders kitapları arasında metin türü ve yazarları bakımından bir devamlılık ilişkisinin olup olmadığının ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırmada, nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiştir. Çalışmada iki derse ait ders kitapları incelendiğinden nitel araştırma modellerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Doküman incelemesi modeline uygun olarak araştırmada Türkçe ile Türk dili ve edebiyatı ders kitapları taranmıştır. Amaç doğrultusunda ulaşılan veriler kategorilere ayrılmış ve anlamlandırılmıştır. Çalışmanın veri kaynağında, 2018 yılında yenilenmiş ortaokul Türkçe ve lise Türk dili ve edebiyatı ders kitapları yer almıştır. Ders kitaplarındaki metinlerin tür ve yazarlarına dair unsurlar içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırma sonucunda; şiir, hikâye ve tiyatro türünün 5. sınıftan, makale türünün ise 6. sınıftan 12. sınıfa kadar düzenli olarak devam ettiği belirlenmiştir. Türkçe ve Türk dili edebiyatı ders kitaplarında en fazla yer verilen türün şiir olduğu tespit edilmiştir. Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki metinlerin çoğunluğu tek yazarlıdır. Ortaokul ve lise ders kitaplarında en çok Ahmet Hamdi Tanpınar’dan metinlere yer verildiği ardından Attila İlhan, Faruk Nafiz Çamlıbel, Ziya Osman Saba’nın geldiği görülmüştür. Bununla birlikte toplam 27 yazarın hem ortaokul hem de lise ders kitaplarında metinlerinin bulunduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, Türk dili ve edebiyatı, ders kitabı, metin, tür, yazar., Türkçe, Türk dili ve edebiyatı, ders kitabı, metin, tür, yazar.

Kaynakça

• Aktaş, E. ve Bayram, B. (Ed.) (2018). 5. sınıf Türkçe. Ankara: MEB Yayınları
• Baş, B. (2003). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin türleri üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 8, 257-265.
• Batur, Z. (2010). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Batur, Z. ve Ceylan, S. (Ed.) (2018). 6. sınıf Türkçe. Ankara: MEB Yayınları
• Ceran, D. (2017). Ortaokul Türkçe ders kitapları için metin önerisi: Manzum Nasrettin Hoca fıkraları. International Journal of Language Academy, 5(3), 48-65.
• Çalışkan, N. (2006). Türkiye’deki ortaöğretim edebiyat ders kitapları üzerine edebiyat eğitimi açısından bir değerlendirme. Millî Eğitim Dergisi, Sayı 169. http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/169 (Ulaşma Tarihi: 23/05/2016)
• Çetin Yücel, A. & Kılıç, S. (2019) 9. sınıf Türk dili ve edebiyatı ders kitabındaki metinlere yönelik öğretmen görüşleri. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(3), 265-281
• Demiral, H. (2019). Cumhuriyetin ilanından günümüze Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarının incelenmesi: (1923-2018). YILDIZ Journal of Educational Research, 3(2), 44-58.
• Demirel, Ö. (1998). Türkçe öğretimi. S. Topbaş (Ed.) içinde, Türkçe ders kitaplarının incelenmesi (ss. 147-156). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Demirer, N. (Ed.) (2018). 7. sınıf Türkçe. Ankara, Ankara: MEB Yayınları
• Dursunoğlu, H. (2006). Cumhuriyet’in ilanından günümüze Türkçe ve edebiyat öğretiminin ortaöğretimdeki tarihî gelişimi. Millî Eğitim Dergisi, 34(169), 0-0. http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/169.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erdem, İ. (Ed.) (2018). 8. sınıf Türkçe. Ankara: MEB Yayınları
• Eskimen, A. D. (2016). Edebiyat (9-12) Ders kitapları üzerine karşılaştırmalı bir araştırma: Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri (Indiana eyaleti örneği). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (3), 38-61.
• Güleç, İ. ve Demirtaş, T. (2012). İlköğretim 8. sınıf ana dili ders kitapları üzerine karşılaştırmalı bir çalışma: Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri örneği. Sakarya University Journal of Education, 2(1), 74-91.
• Güneş, F. (2002). Ders kitaplarının incelenmesi. Ankara: Ocak Yayınları.
• Güven, C. (2010). On birinci sınıf Türk edebiyatı ders kitabı hakkında öğretmen ve öğrenci görüşleri. Zonguldak ili örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Zonguldak: Zonguldak Karaelmas Üniversitesi.
• Karakuş, N. (2012). Türkçe öğretiminde kaynak metin kullanımı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Karakuş, N. (2010). Türkçe öğretiminde kullanılan metinlerin yıllara göre değerlendirilmesi III. Dünya Dili Türkçe Sempozyumu (16-18 Aralık 2010) Bildiri Kitabı. (ss.570-577). İzmir: Kanyılmaz Matbaası. Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kemiksiz, Ö. (2018). Yazar ve metin tercihleri bakımından Türkçe ders kitapları. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 11(XXXIII), 945-967.
• Koca, H. (Ed.) (2018a). 10. sınıf Türk dili ve edebiyatı. Ankara: MEB Yayınları.
• Koca, H. (Ed.) (2018b). 12. sınıf Türk dili ve edebiyatı. Ankara: MEB Yayınları
• Kuduban, Ö. ve Aktekin, S. (2013). Türk edebiyatı ders kitaplarındaki etkinliklerin uygulanmasıyla ilgili öğretmen görüşleri: Trabzon örneği. Millî Eğitim Dergisi, 199, 32-54.
• Maden, A. (2020). İlkokul Türkçe ders kitaplarının söz varlığını zenginleştirme açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1631–1650.
• Maden, S. (2021). Türkçe ders kitapları ile ilgili lisansüstü tezlerin eğilimleri: Bir içerik analizi. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 30-45.
• Maden, A. ve Önal, A. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin öğrencilerin okuma eğilimlerine göre değerlendirilmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 30-41.
• Maden, S. ve Önal, A. (2020). Türkçe ve İngilizce ders kitapları üzerine karşılaştırmalı bir analiz: 7. sınıf örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 732-752.
• Maden, S. ve Maden, A. (2018). Türkçe ve Türk dili edebiyatı öğretmenlerinin alanlararası farkındalıkları. II. Multidisipliner Çalışmaları Kongresi Bildiri Kitabı. (ss.25-49). Ankara: Akademisyen Kitabevi. Maden, S., Maden, A. ve Banaz, E. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitaplarının dijital okuryazarlık bağlamında değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(55), 685-698.
• Medni, B. (2010). Arapça öğretiminde edebi materyallerin kullanımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Merriam, S. (1998). Qualitative research and case study applications in education. Revised and expanded from case study research in education. USA: JB Printing.
• Miles, M.B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publishing.
• Millî Eğitim Bakanlığı (1949). Orta okul Türkçe programı. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı dersi (9, 10, 11,12. sınıflar) öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=353 adresinden 22.01.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=663 adresinden 22.01.2021 tarihinde erişilmiştir.
• Özbay, M. (2003). Türkçe öğretiminde hedef-araç ilişkisinin ders kitabı örneğinde değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 13, 59-69.
• Özbay, M. ve Çeçen, M. A. (2012). Türkçe ders kitaplarında (6-8. sınıflar) yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi 1(1), 67-76.
• Özünlü, Ü. (2001). Edebiyatta dil kullanımları. İstanbul: Multilingual Yay.
• Saraç, C. (2005). Türk dili ve edebiyatı / Türkçe öğretmenlerinin yetiştirilmesi. Eurasian Journal of Educational Research, 21, 211 – 222.
• Savaşkan, V. (2016). Ortaöğretim 9. sınıf Türk edebiyatı ders kitaplarındaki metin altı soruları üzerine bir inceleme. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 821-836.
• Toyran, M. (2021). Türkiye ve İngiltere'de ilköğretim birinci kademede kullanılan ana dili öğretimi ders kitaplarının temel dil becerileri açısından karşılaştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Süğümlü, Ü. ve Eraslan, A. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan metin türleri ile kalıplaşmış söz varlığı ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 630-646.
• Yalınkılıç, K. (2014). Bir öğretim aracı olarak ders kitabı. H. Ülper (Ed.), Türkçe ders kitabı çözümlemeleri (s. 3-20). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, D., Altun, K., Ceran, D., Dağ, A. ve Özgül, E. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerine bir inceleme. International Journal of Languages’ Education and Teaching 7(4), 439-460.
• Yurt, G. ve Arslan, M. (2014). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarının şekil-içerik-metin yönünden incelenmesi: zambak ve pasifik yayınları örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31, 317-327.
• Yücel İ., Türkyılmaz, M.ve Sağır, S. (2018a). 9. sınıf Türk dili ve edebiyatı. Ankara: MEB Yayınları.
• Yücel, İ., Türkyılmaz, M. ve Sağır, S. (2018b). 11. sınıf Türk dili ve edebiyatı. Ankara: MEB Yayınları