Eğitim Öğretim Sürecindeki Ödül ve Ceza Uygulamalarına Yönelik Veli Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 3, 947 - 975

Yüksel Gündüz , Aysun Yüksel Başar

https://doi.org/10.33711/yyuefd.1545088

Öz

Bu araştırmanın amacı, eğitim öğretim sürecinde ödül ve ceza uygulamalarına yönelik veli görüşlerini incelemektir. Araştırma, nitel araştırma yaklaşımlarından olgubilim deseninde tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, 2022-2023 eğitim öğretim yılında çocuğu farklı okul türlerinde öğrenim gören, Samsun ilinin farklı kırsal ve kentsel bölgelerinde yaşayan 27 veliden oluşmaktadır. Çalışma grubu, amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örnekleme tekniğiyle seçilmiştir. Verilerin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz tekniğiyle analiz edilmiştir. Veri analizi doğrultusunda 8 tema tespit edilmiştir. Araştırmaya göre kırsaldaki ve kentteki veliler ödül ve cezaya yönelik olumlu ve olumsuz görüşlere sahiptirler. Ödülün öğrenci davranışlarına etkisi konusunda kırsaldaki veliler olumlu görüşler belirtirken, kentteki veliler hem olumlu hem olumsuz görüş belirtmişlerdir. Cezanın öğrenci davranışına etkisi konusunda hem kırsaldaki hem de kentteki veliler olumlu ve olumsuz görüş belirtmişlerdir. Ödülün öğrencinin akademik başarısına yönelik kırsaldaki veliler genellikle ödülü olumlu bulurken, kentteki veliler hem olumlu hem olumsuz bulmuşlardır. Cezanın öğrencinin akademik başarısına etkisi konusunda hem kırsaldaki hem kentteki veliler olumlu ve olumsuz görüştedirler. “Eti senin kemiği benim” ve “Öğretmenin vurduğu yerde gül biter” anlayışına yönelik kırsaldaki veliler olumlu ve olumsuz görüşe sahipken, kentteki veliler tamamen olumsuz görüşe sahiptirler. Araştırma kapsamında olumsuz etkilerinden dolayı ödül ve ceza uygulamalarından uzak durmak, öğrenciyi teşvik etmek, güdülemek, istenen davranış değişikliğine gitmek için alternatif uygulamalar kullanmak şeklinde öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

eğitim öğretim, veli, ödül, ceza

Parental Views on Reward and Punishment Practices in the Educational Process

Öz

The aim of this study is to examine parental perspectives on reward and punishment practices in the educational process. This study has been designed using a phenomenological approach, which is one of the qualitative research methods. The study group consists of 27 parents residing in various rural and urban areas of Samsun, whose children attend different types of schools during the 2022-2023 academic year. The study group was selected using the maximum variation sampling technique, which is one of the purposive sampling methods. Semi-structured interview technique was utilized for data collection purposes. The obtained data were analyzed using descriptive analysis technique. According to the research, 8 themes were identified through data analysis. Rural and urban parents hold both positive and negative views regarding reward and punishment practices. In terms of the impact of reward practices on student behavior, rural parents express positive views, while urban parents express both positive and negative views. Similarly, both rural and urban parents express both positive and negative views regarding the impact of punishment practices on student behavior. Regarding the effect of reward practices on students' academic achievement, rural parents generally view reward practices positively, whereas urban parents have mixed opinions. Likewise, both rural and urban parents have mixed opinions regarding the effect of punishment practices on students' academic achievement. While rural parents hold both positive and negative views regarding the adages 'Eti senin kemiği benim' (literal translation: 'The meat is yours, but the bone is mine') and 'Öğretmenin vurduğu yerde gül biter' (literal translation: 'Where the teacher hits, a rose blooms'), urban parents hold entirely negative views. In the scope of the research, reward and punishment practices should be avoided due to their negative effects, and alternative approaches should be developed to motivate, incentivize, and promote desired behavior change in students.

Anahtar Kelimeler

education, parent, reward, punishment

Kaynakça

• Açıkgöz, B. ve Babaoğlan Çelik, E. (2022). Öğrencilere verilen ödüllerin etkililiğine ilişkin öğretmen ve veli görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 65, 330-360. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1108858
• Aksoy, N. (2000). Sınıf içi disiplin sorunlarını azaltmada izlenebilecek temel yaklaşımlar. Eğitim Araştırmaları, 1(2), 5-9.
• Aksoy, S. (2013). Öğrencilerde görülen istenmeyen davranışların nedenleri ve çözüm yolları ile ilgili öğretmen ve veli görüşleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Zirve Üniversitesi.
• Alaylıoğlu, R. ve Oğuzkan, A. F. (1976). Ansiklopedik eğitim sözlüğü. İstanbul: İnkılap ve Aka Basımevi.
• Altındağ, E. ve Akgün, B. (2015). Örgütlerde ödüllendirmenin iş gören motivasyonu ve performansı üzerindeki etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(30), 281-297.
• Annells, M. (2006). Triangulation of qualitative approaches: Hermeneutical phenomenology and grounded theory. Journal of Advanced Nursing, 56 (1), 55–61. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2006.03979.x
• Arı, E., Tunçer, B. K. ve Demir, M. K. (2016). Primary school teachers’ views on constructive classroom management. International Electronic Journal of Elementary Education, 8(3), 363-378. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1096525.pdf
• Atabay, E. ve Albayrak, M. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarına oyunlaştırma ile algoritma eğitimi verilmesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(3), 856-868. https://doi.org/10.21923/jesd.672232
• Ayaydın, Y. ve Katılmış, A. (2017). Okullardaki eğitim-öğretim faaliyetlerine ilişkin velilerin görüşleri. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1, 11-28. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jier/issue/31085/285685
• Aydın, A. (2000). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Bursa: Alfa Yayınları.
• Aypay, A. (2015, 8-10 Haziran). Ödül bir ceza mı? Ödül bağımlılığından ceza hassasiyetine (Sözlü Bildiri). 2. Uluslararası Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye
• Babayiğit, Ö. ve Erkuş, B. (2016). Sınıf öğretmenlerinin derslerde kullandıkları pekiştireç ve cezaların etkililiği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(2), 567-580. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/303704
• Başar, H. (1994). Sınıf Yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Başar, H. (2005). Sınıf yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Başaran, İ. E, (2000).Eğitim yönetimi nitelikli okul. Ankara: Feryal Matbaası.
• Binbaşıoğlu, C. (2000). Okulda ders dışı etkinlikler. MEB öğretmen kitapları dizisi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Bolat, Ö. (2016). Beni ödülle cezalandırma. İstanbul: Doğan Kitap.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Caffyn, R. (1987). Rewards and punishments in schools. School Psychology International, 8, 85- 94. https://doi.org/10.1177/0143034387082004
• Cangelosi, J. B. (1988). Classroom management strategies. New York: Longman Inc.
• Celep, C. (2000). Sınıf yönetimi ve disiplini. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (1998). Qualitative Inquiry and Research Design, Choosing Among Five Traditions, Thousand Oaks, CA: Sage, s. 47-50.
• Çolak, M. (2005). Kütahya ili ilköğretim okullarında ödül ve ceza [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Celal Bayar Üniversitesi.
• Deci, E.L., Koestner, R. ve Ryan, R.M. (1999). A Meta-analytic review of experiments examining the effects of extrinsic rewards on intrinsic motivation. Psychological Bulletin, 125(6), 627-668. doi:10.1037/0033-2909.125.6.627.
• Delgado, M.R., Locke, H.M., Stenger, V.A. ve Fiez, J.A. (2003). Dorsal striatum responses to reward and punishment: effects of valence and magnitude manipulations. Cognitive, Afective, & Behavioral Neuroscience, 3(1), 27-38. doi:10.3758/cabn.3.1.27.
• Dirik, K. (2002). İzmir ili ilköğretim okullarında ödül ve ceza [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Dökmen, Ü. (2000). Yarına kim kalacak? Evrenle uzlaşma sürecinde varolmak, gelişmek, uzlaşmak. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Dubanoski, R. A., Inaba, M. ve Gerkewicz, K. (1983). Corporal punishment in schools: Myths, problems and alternatives. Child Abuse & Neglect. 7(3), 271-278. https://doi.org/10.1016/0145-2134(83)90004-2
• Dülger, H. (2015). İlkokulda öğrencisi bulunan velilerin öğretmenlerden beklentileri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Aydın Üniverstesi.
• Eisenberger, R. ve Selbst, M. (1994). Does reward increase or decrease creativity? journai of Personaility and Social Psychology, 66(6), 1116–1127. https://doi.org/10.1037/0022-3514.66.6.1116.
• Erdem, A. R. (2012). Sınıfta Güdüleme. Hüseyin Kıran (Ed.) Etkili sınıf yönetimi İçinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erden, M. (2005). Sınıf yönetimi. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Fathi, L. (1994). Övgü mü teşvik mi? Yaşadıkça Eğitim, 32.
• Fidan, N. ve Erden, M. (2001). Eğitime giriş. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Fuad, M., Suyanto, E. S. ve Muhammad, U. A. (2021). Can ‘reward and punishment’improve student motivation?. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 10(1), 165-171. http://repository.lppm.unila.ac.id/33325/
• Gordon, T. (1993). Etkili öğretmenlik eğitimi (Çev., E. Aksoy ve B. Özkan). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Gündüz, Y. (2018). Öğrencilerin okul düzeylerine göre yaşadıkları şiddet ve bu şiddete karşı gösterdikleri tepkilerin incelenmesi. Journal of Human Sciences, 15(2), 1278-1290. doi:10.14687/jhs.v15i2.5223.
• Gündüz, Y. ve Balyer, A. (2011). Eğitimde ödül ile cezanın yeri ve buna ilişkin alternatif yaklaşımlar. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(40), 10-23. https://openaccess.artvin.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11494/3913/gunduz_yuksel.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Güzelyurt, T., Tok, F., Tümas, Ç. ve Uruğ, Ş. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin ödül ve ceza kullanımına ilişkin görüşleri. Temel Eğitim Dergisi, 1(4), 21-28. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/850542
• Han, B. ve Altunhan, M. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin ödül ve ceza uygulamalarına yönelik görüşleri. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 6(2), 480-505. https://doi.org/10.24130/eccdjecs.1967202262309
• Heitzman, J. A. (2001). Discipline and the use of punishment, Education, 104 (1), 17-22.
• Hyman, I., Dahbany, A., Blum, M., Weiler, E., Brooks-Klein, V. ve Pokalo, M. (1997). School disciplineand school violence: The teacher variance approach. Needham Heights, MA: Allyn ve Bacon.
• Kalsen, C., Kaplan, İ. ve Şimşek, M. (2020). İlkokullardaki ev ödevlerine ilişkin yönetici, öğretmen ve veli görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 527-547. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-622803
• Kapucuoğlu Tolunay, A. (2008). Sınıf öğretmenlerinin sınıfta karşılaştıkları istenmeyen öğrenci davranışları ve bu davranışlara karşı kullandıkları başetme yolları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Karadaş, C. (2020). Anne-babaların kullandıkları ödül-ceza yöntemlerinin çocuklarının akademik başarıları üzerindeki etkisi: Akademik erteleme ve ders çalışma süresinin aracılık rolü [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Kayıkçı, M. (2013). İlkokullarda sınıf öğretmenlerinin sınıf içinde karşılaştıkları istenmeyen davranışlar ve bu davranışlarla baş etme yolları (ödül ceza yöntemi) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Keklik, E. (2008). İlköğretim okullarında istendik davranışların elde edilmesinde kullanılan ödül ve ceza hakkında öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Kılıçoğlu, C. (2015). Sınıf içerisinde istenmeyen davranışlara karşı öğretmenlerin baş edebilme yöntem ve teknikleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Toros Üniversitesi.
• Kohn, A. (1997). Punished by rewards: The trouble with gold stars, incentive plans, A’s praise, and other bribes. Boston: Houghton Mifflin.
• Lincoln, Y. S. ve Guba, E. G. (1985). Establishing trustworthiness, Naturalistic Inquiry, 289(331), 289-327. http://dx.doi.org/10.1016/0147-1767(85)90062-8
• Mahiroğlu A. ve Buluç, B. (2003). Ortaöğretim kurumlarında fiziksel ceza uygulamaları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Gazi Üniversitesi Yayınları, 1(1), s. 81-95. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/256463
• Marshall M. (2009). Ödül yok, ceza yok! Bu nasıl disiplin? (E. Aksay, Çev.). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• McLeod, S. (2015). Skinner-operant conditioning. Erişim Adresi: www.simplypsychology.org.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri, Çeviri Editörü: S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği (2016, 28 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 29871). Erişim adresi: https://ogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_11/03111224_ooky.pdf Erişim Tarihi: 2 Nisan 2024.
• Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği (2014, 7 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı: 29072). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 Erişim Tarihi: 2 Nisan 2024.
• Navaro, L. (2001) Gerçekten beni duyuyor Musunuz? İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Nelsen, J., Lott, L. ve Glenn, S. (2003). Sınıfta pozitif disiplin. (Çev. M. Koyuncu). İstanbul: Hayat yayınları.
• Onur Sezer, G.ve Özyürek, M. (2015). İpuçları ve dönütlerle öğretmen ödüllerini artırmanın öğrenci davranışlarına etkililiğine ilişkin öğretmen görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(15), 246-265. DOI:10.16992/ASOS.729
• Özdemir, M. A. ve Yılmaz, A. (2019). Eğitimde kullanılan ödül ceza uygulamalarının, öğretmen görüşlerine göre öğrencilerin duyuşsal alanları açısından değerlendirilmesi. Turkish Studies - Educational Sciences, 14(3), 773-799. Doi: 10.29228/TurkishStudies.22754.
• Özen Altınkaynak, Ş., Uysal Bayrak, H. ve Akman, B. (2018). Çocukların ödül ve ceza algıları ile öğretmenlerin disiplin hakkındaki görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 1-12.
• Özkan, G. (2016). Ödül ve ceza sistemi motivasyon kaybın neden oluyor. Erişim Adresi:https://www.hurriyet.com.tr/egitim/odul-ve-ceza-sistemi-motivasyon-kaybina-neden-oluyor-40050762. Erişim Tarihi: 03.10.2022.
• Parin, M., Peker T. ve Alanay, D. (2023). Sınıf yönetimi sürecinde ödül ve ceza uygulamalarına ilişkin öğretmen görüşleri. Social Science Development Journal, 8(37), 90-105. Doi: http://dx.doi.org/10.31567/ssd.913
• Pehlivan, H., Köseoğlu, P. ve Şen, Z. (2018). Öğretmen adaylarının öğrenme ortamlarında uygulanan ödül, ceza ve ayrımcılığa ilişkin görüşleri. Elementary Education Online, 17(4). https://doi.org/10.17051/ilkonline.2019.506970.
• Poudel, G. (2022). Punishment in English language classroom: Forms and effects. English Language Teaching Perspectives, 7(1-2), 88-104. https://doi.org/10.3126/eltp.v7i1-2.47412.
• Skiba, R.J. ve Peterson R. L. (2000). School discipline at a crossroads: From zero tolerance to early response. Exceptional Children, 66(3), s.335-346.
• Staddon, J. E., & Cerutti, D. T. (2003). Operant conditioning. Annual Review of Psychology, 54(1), 115-144. Swanson, L. R. (2001). Toward the ethical motivation of learning. Education, 116(1), 43-50.
• Şahin, H. (2010). “Eti senin kemiği benim” anlayışı. https://www.aktuelpsikoloji.com/eti-senin-kemigi-benim-anlayisi-1076yy.htm Erişim Tarihi: 28.04.2023.
• Şenuyar, M. A. (1989). Elazığ ili orta dereceli okullarında ceza ve ödül. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Tertemiz, N. (2003). Sınıf yönetimi ve disiplini. L. Küçükahmet (Ed.). Sınıf Yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Theunissen, M. H. C., Vogels, A. G. C. ve Reijneveld, S. A. (2015). punishment and reward in parental discipline for children aged 5 to 6 years: Prevalence and groups at risk. Academic Pediatrics, 15(1), 96–102.
• Turhan, M. ve Yaraş, Z. (2013). Öğretmen ve öğrencilerin öğretmen, disiplin, müdür, sınıf kuralları, ödül ve ceza kavramlarına ilişkin metafor algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 129-145.
• Uğurlu, C. T., Doğan, S., Şöförtakımcı, G., Ay, D. ve Zorlu, H. (2014). Öğretmenlerin sınıf ortamında karşılaştıkları istenmeyen davranışlar ve bu davranışlarla baş etme stratejileri. Turkish Studies, 9(2), 577-602.
• Uygur, M., & Kanadlı, S. (2020). İyi sınıf öğretmeni özelliklerine yönelik öğrenci, öğretmen ve veli görüşleri: Bir temel nitel çalışma. Journal of University Research, 3(1), 35-39. https://doi.org/10.32329/uad.704896
• Warren, S.J., Edmunson, M.H., Turnbull, A.P., Sailor, W., Wickham, D., Griggs, P. ve Beech, S. E. (2006). School-wide positive behaviour support: Addressing behaviour problems that ımpede student learning. Eductional Pscyhology Review, 18(2), 187-198.
• Wong, P.M. ve Wong, C.S. (2005). Promotion criteria and satisfaction of school. Educational Managment Administration Leadership, 33(4), 423–447. doi: 10.1177/1741143205056216.
• Yavuzer, H. (1995). Çocuk eğitimi el kitabı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (12. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, N. (2008). Dersin akışını bozan istenmeyen davranışları yönetme stratejilerinin incelenmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-38.
• Yılmaz, N. (2007). Sınıf öğretmenlerinin sınıf içi disiplini sağlamada kullandıkları ödül ve ceza yöntemlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Yumuşak, G. ve Balcı, Ö. (2018). Öğretmenlerin istenmeyen öğrenci davranışları ile başa çıkma yöntemleri ve bu yöntemlerin etkililiğine ilişkin görüşleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(40), 223-254.