Mekansal Faktörlerin Kutanöz Leşmanyöz Olgularının Lokasyanları ve Böcek İlaçlama Uygulamalarına Etkilerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile Belirlenmesi: Adana Örneği

Yıl 2018, Cilt: 23 Sayı: 1, 10 - 20, 27.04.2018

Hakan Kavur , Ozan Artun

Öz

Kutanöz leishmaniasis (KL) kum sinekleri tarafından
insanlara taşınan vektör kaynaklı bir hastalıktır. Adana şehir merkezinde, kum
sineği ve sivrisinekler başta olmak üzere vektör arthropodların kontrolü için
insektisit uygulamaları gerçekleştirilmektedir. Çalışmamızın amacı, Adana şehir
merkezindeki seçilen bölgelerde insektisit uygulama sayısı, insan populasyonu ve
KL olgularının sayıları arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmaktır.

İkili korelasyon analizi, Adana’da seçilmiş olan 103
bölgede, üç veri grubu arasındaki ilişkiyi belirlemede kullanılmıştır.
İstatistiksel sonuçlar ARCMAP10.0 programında işlenerek karşılaştırmalı
haritalar üretilmiştir.

Çalışmamızda 3 veri grubu arasında istatistiksel
olarak ilişki saptanmıştır. Ek olarak insan populasyonunun yoğun olduğu (Karslı,
Beyazevler, Tellidere, Ziyapasa, Gazipaşa ve Yeşiloba) insektisit
uygulamalarının fazla sayıda yapıldığı (Güzelyalı, Toros, Yüzüncü Yıl, Belediye
Evleri, Huzurevleri ve Yeşilyurt) ve KL olgularının fazla sayıda rapor edildiği
alanlar (Yeşiloba, Bahçeşehir, Mirzaçelebi ve Tahsilli) tespit edilmiştir.
Ayrıca iki alan (Mirzaçelebi ve Tahsilli) KL açısından oldukça riskli
bulunmuştur.

Bulgularımız, vektör kontrol programlarını
yönlendirmek için faydalı bilgiler sağlayabilecek CL durumunun tanımlanmasına
izin veren coğrafi teknolojilerin kullanıldığı, CL'nin potansiyel dağılım
alanlarını içeren karşılaştırmalı haritaları üretmek için kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İlaçlama, Kum sineği, Kutanöz Leşmanyöz, GIS, Adana

Determination of the Spatial Factors Effect on Insecticide Treatment and Location of Cutaneous Leishmaniasis Cases Using Geographical Information Systems (GIS): Adana, Turkey Case

Öz

An insecticide spraying was conducted to control
vector arthropodes, especially sandfly and mosquitoes in Adana. The aim of the
present study was to compare the relationships between population of selected
districts, the number of cutaneous leishmaniasis (CL) patients and density of insecticide
spraying by using the data in a selected sites in Adana.

A bivariate correlation analysis was initially
undertaken to determine the relationship between three data groups in 103
selected areas in Adana. The statistical results were recorded in the
ARCMAP10.0 software to create comperative maps.

We found relationship between three data group (p<0.05).
In addition, we identified six high population points (Karsli, Beyazevler,
Tellidere, Ziyapasa, Gazipasa and Yesiloba), six high density insecticide
treatment points (Guzelyali, Toros, Yuzuncu Yil, Belediye Evleri, Huzurevleri
and Yesilyurt) and four high level cutaneous leishmaniasis endemic points
(Yesiloba, Bahcesehir, Mirzacelebi and Tahsilli) in Adana. Also, two selected
points (Mirzacelebi and Tahsilli) were observed with high CL risk potential in
the study areas.

Our results were used to produce the comperative maps
and the potential distribution areas of the CL with the used of geographical
technologies which allowed the identification of the CL status that may provide
useful information to guide the vector control programs.

Anahtar Kelimeler

Insecticide, Sand fly, GIS, Cutaneous Leishmaniasis, GIS, Adana

Kaynakça

• Alptekin, D., Kasap, M., Luleyap, U., Kasap, H., Aksoy, S., Wilson, M.L., 1999. Sand flies (Diptera:Psychodidae) associated with epidemic Cutaneous Leishmaniasis in Sanlıurfa. Turkey. J. Med. Entomol. 36: 277–281.
• Chang, A. Y., Parrales, M.E., Jimenez, J., Sobieszczyk, M.E., Hammer, S.M., Copenhaver, D.J., Kulkarni, R.P., 2009. Combining Google Earth and GIS mapping technologies in a dengue surveillance system for developing countries. International Journal of Health Geographics. 8 (49):1-11.
• Chu, H. J., Chan, T.C., Jao, F.J., 2013. GIS-aided planning of insecticide spraying to control dengue transmission. International Journal of Health Geographics. 12 (42): 1-9.
• Cicek, H., Yaman, M., Yagci, S., Karaer, Z., 2005. Phlebotomus (Diptera: Psychodidae) species around Afyon province. Ankara Univ. Soc. Vet. 52: 49–51.
• Davies, C., 2006. Anthroponotic Cutaneous Leishmaniasis in Aydın, Turkey. M.S. Thesis, University of London, London, United Kingdom.
• Deger, S., Yaman, M., 2005. Phlebotominae Species (Diptera: Psychodidae) in Van Province. YYU Soc. Vet. 16: 55–59.
• Dogan, N., Ozbel, Y., Toz, S.O., Dinleyici, E.C., Bor, O., 2005. Sero-epidemological Survey on Canine Visceral Leishmaniasis and the Distribution of Sand fly Vectors in Northwestern Turkey: Prevention Strategies for Childhood Visceral Leishmaniasis. J. Trop. Pediatr. 52: 213–217.
• Erisoz, O., 2010. Molecular taxonomy and some ecological aspects of sand flies (Diptera: Psychodidae) of Subgenus Larroussius In the East Mediterranean Region. Ph.D. Thesis, University of Hacettepe, Ankara.
• Ermis, O. 2010. Investigation of Sand fly (Psychodidae: Phlebotomine: Phlebotomus Sp.) Vector of Leishmaniasis Manisa Province in Turkey. M.S. Thesis, University of Celal Bayar, Manisa.
• Ertabaklar, H., Toz, S.O., Ozkan, A.T., Rastgeldi, S., Balcioglu, I.C., Ozbel, Y., 2005. Serological and entomological survey in a zoonotic visceral leishmaniasis focus of North Central Anatolia, Turkey: Corum province. Acta Trop. 93: 239–246.
• Glass, G.E., 2001. Geographic information systems. In Infectious Disease Epidemiology. pp. 231–253, Aspen Publishers.
• Houin, R., Abonnence, E., Deniau, M., 1971. Phle´botomes du Sud de la Turquie. Ann. Parasitol. Hum. Comp. 46:633–652.
• Kavur, H., Eroglu, F., Evyapan, G., Demirkazik, M., Alptekin, D., Koltas, I.S., 2015. Entomological Survey for Sand Fly Fauna in Imamoglu Province (Cutaneous Leishmaniasis Endemic Region) of Adana, Turkey. Journal of Medical Entomology. 52 (5):813-818.
• Lawson, A., Biggeri, A., Bohning, D., Lesaffre, E., Viel, J.F., Bertollini, R., 1999. Disease Mapping and Risk Assessment for Public Health. John Wiley & Sons.
• (MoH) Ministery of Health Data System, 2015. Data of Cutaneous Leishmaniasis of Turkey.
• (MoA) Municipality of Adana Data System., 2015. Data of insecticide appliations.
• Ok, Z., Balcıoğlu, I.C., Ozkan, A.T., Ozensoy, S., Ozbel, Y., 2002. Leishmaniasis in Turkey, Acta Tropica, 84: 43-48.
• Olgen, M. K., Ozbel, Y., Balcioglu, I.C., Demir, S., Simsek, F., Ozensoy Toz, S., Ertabaklar, H., Alkan, M.Z., 2012. A New Approach for Determining the Spatial Risk Levels for Visceral and Cutaneous Leishmaniasis related with the Distribution of Vector Species in Western Part of Turkey using Geographical Information Systems and Remote Sensing. Kafkas Univ Vet Fak Derg. 18 (Suppl-A): A77-A84.
• Ozbel, Y., Balcioglu, I.C., Olgen, M.K., Simsek, F.M., Ozensoy Toz, S., Ertabaklar, H., Demir, S., Alkan, M.Z., 2011. Spatial distribution of phlebotomine sand flies in the Aydin Mountains and surroundings: the main focus of cutaneous leishmaniasis in western Turkey. Journal of Vector Ecology. 36 (1): 99-105.
• Sadlova, J., Hajmova, M., Volf. P., 2003. Phlebotomus (Adlerius) halepensis vector competence for Leishmania major and Le. tropica. Med. Vet. Entomol. 17: 244–250.
• Simsek, F. M., Alten, B., Caglar, S.S., Ozbel, Y., Aytekin, A.M., Kaynas, S., A. Belen, O. E. Kasap, M. Yaman, and S. Rastgeldi. 2007. Distribution and altitudinal structuring of Phlebotomine sand flies (Diptera:Psychodidae) in southern Anatolia, Turkey: their relation to human cutaneous leishmaniasis. J. Vector Ecol. 32: 269–279.
• Svobodova, M., Alten, B., Zidkova, L., Dvorak, V., Hlavackova, J., Myskova, J., Seblova, V., Kasap, O.E., Belen, A., Votypka, J., 2009. Cutaneous leishmaniasis caused by Leishmania infantum transmitted by Phlebotomus tobbi. Int. J. Parasitol. 39: 251–256.
• Tok, H., Sevil, N., Toz, S.O., Ertabaklar, H., Balcıoglu, I.C., Demir, S., Ozbel, Y., Coskun, A., 2009. The Serological and Entomological Survey of Zoonotic Visceral Leishmaniasis in Ayvacik Region of Canakkale Province, Turkey. Turkish Soc. Parasitol. 33: 109–113.
• Toprak, S., Ozer, N., 2005. Sand fly species of Sanlıurfa province in Turkey. Med. Vet. Entomol. 19: 107–110.
• Toprak, S., Ozer, N., 2007. Distribution of Sand Fly (Diptera: Psychodidae) Species and Eficiency of Capturing Methods in Sanlıurfa Province Turkey. J. Med. Entomol. 44: 23-28.
• (WHO) World Health Organization, 2010. WHO Technical Report Series Report No: 949.
• Volf, P., Ozbel, Y., Akkafa, F., Svobodova, M., Votypka, J., Chang, K.P., 2002. Sand Flies (Diptera: Phlebotominae) in Sanliurfa, Turkey: Relationship of Phlebotomus sergenti with the Epidemic of Anthroponotic Cutaneous Leishmaniasis. J. Med. Entomol. 39: 12–15.
• Yaman, M., Ozbel, Y., 2004. The sand flies (Diptera: Psychodidae) in the Turkish province of Hatay: some possible vectors of the parasites causing human cutaneous leishmaniasis. Ann. Trop. Med. Parasitol. 98: 741–750.
• Yaman, M., Dik, B., 2006. An inventory of the Phlebotomine sand flies (Diptera:Psychodidae) found in the Turkish province of Konya. Ann. Trop. Med. Parasitol. 100: 265–275.