Mardin İlinde Yaygın Olarak Yetiştirilen Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Kuru Şartlarda Mikro ve Makro Element İçeriklerinin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 28 Sayı: 3, 1200 - 1209, 29.12.2023

Serap Doğan , Yusuf Doğan

https://doi.org/10.53433/yyufbed.1278148

Öz

Bu araştırma, Mardin ili ve çevresinde yaygın olarak yetiştirilen 10 ekmeklik buğday çeşidinin tane verimi ve tanedeki mikro ve makro element içeriği bakımından mevcut durumunu belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışma, Mardin-Kızıltepe koşullarında 2019-20 ve 2020-21 yetiştirme sezonlarında yağışa dayalı şartlarda Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Varyans analiz sonuçlarına göre çeşitlerin tane verimi 186.4-247.7 kg/da, Zn içeriği 22.2-34.3 mg kg-1; Fe içeriği 27.0-41.6 mg kg-1; Mn içeriği 27.3-43.2 mg kg-1; Ni içeriği 5.66-8.10 mg kg-1; Cu içeriği 3.93-5.88 mg kg-1; Ca içeriği 633.8-1048.8 mg kg-1; Mg içeriği 846.9-1137.5 mg kg-1; K içeriği 2406.3-3279.2 mg kg-1; P içeriği 862.8-977.5 mg kg-1 ve Na içeriği bakımında ise 742.1- 876.8 mg kg-1 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Pehlivan çeşidi, Zn, Fe, Ni, Cu, Mg, K ve Na içeriği bakımından, Ceyhan-99 çeşidi, tane verimi, Mn ve P içeriği bakımından, Sagittario çeşidi ise özellikle Ca içeriği bakımından üstünlük göstermiştir. Araştırma sonuçlarına göre Ceyhan-99 ve Pehlivan çeşitleri mikro ve makro element içerikleri ve özellikle tane verimi ve P içeriği bakımından yüksek değerlere sahip oldukları belirlenmiştir. Tane verimi yüksek çeşitler yetiştirildiği ve tanedeki mikro ve makro besin element içeriği zengin olan çeşitlerin zengin içeriğe sahip ürünleri tüketildiği takdirde bireyler ve toplum daha sağlıklı olacaktır. Bu çalışmada Ceyhan 99, Pehlivan ve Sgittario çeşitleri tane verimi için Mardin ili ve çevresine önerilebileceği, mikro ve makro besin içeriğinin zengin olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, Makro-mikro, Mardin, Verim

Determination of Micro and Macro Element Contents of Bread Wheat Varieties Widely Grown in Mardin Province under Dry Conditions

Öz

This research was carried out to determine the current status of 10 bread wheat varieties widely grown in and around Mardin province in terms of grain yield and micro and macro element content in the grain. The study was carried out in Mardin-Kızıltepe conditions in the 2019-20 and 2020-21 growing seasons in rain-based conditions according to the Random Blocks Trial Design with 3 replications. According to the variance analysis results, the grain yield of the cultivars was 1864-2477 kg/ha-1, the Zn content was 22.2-34.3 mg kg-1; Fe content 27.0-41.6 mg kg-1; Mn content 27.3-43.2 mg kg-1; Ni content 5.66-8.10 mg kg-1; Cu content 3.93-5.88 mg kg-1; Ca content 633.8-1048.8 mg kg-1; Mg content 846.9-1137.5 mg kg-1; K content 2406.3-3279.2 mg kg-1; It has been determined that the P content varies between 862.8-977.5 mg kg-1 and the Na content varies between 742.1-876.8 mg kg-1. Pehlivan cultivar showed superiority in terms of Zn, Fe, Ni, Cu, Mg, K, and Na contents, Ceyhan-99 variety in terms of grain yield, Mn and P content, and Sagittario variety especially in terms of Ca content. According to the results of the research, it was determined that Ceyhan-99 and Pehlivan cultivars had high values in terms of micro and macro element contents and especially grain yield and P content. Individuals and society will be healthier if varieties with high grain yield are grown and products with rich content of micro and macro nutrients in the grain are consumed. In this study, it was concluded that Ceyhan 99, Pehlivan and Sgittario varieties can be recommended to Mardin province and its surroundings for grain yield, and their micro and macro nutrient content is rich.

Anahtar Kelimeler

Bread wheat, Macro-micro, Mardin, Yield

Kaynakça

• Akçura, M., Hocaoğlu, O., Kılıç, H., & Kökten, K. (2013, Eylül). Karadeniz bölgesine ait yerel ekmeklik buğday hatlarının tanedeki besin elementleri içerikleri yönünden tescilli ekmeklik buğday çeşitleri ile karşılaştırılması. Türkiye X. Tarla Bitkileri Kongresi, s: 53-60, Konya
• Aktaş, H., Karaman, M., Oral, E., Kendal, E., & Tekdal, S. (2017). Bazı ekmeklik buğday genotiplerinin (Triticum aestivum L.) doğal yağış koşullarındaki verim ve kalite parametrelerinin değerlendirilmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26(1), 86-95. doi:10.21566/tarbitderg.323601
• Anonim, (2023). Mardin 2012 yılı Meteoroloji Bülteni. Meteoroloji Müdürlüğü, Mardin
• Anonim, (2022). Türkiye İstatistik Kurumu. https://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 23.03.2023).
• Anonymous, (2006). FAO. The Statistics Division, United Nations (United Nations, Rome, 2006)
• Bálint, A. F., Kovács, G., Erdei, L., & Sutka, J. (2001). Comparison of the Cu, Zn, Fe, Ca and Mg contents of the grains of wild, ancient and cultivated wheat species. Cereal Research Communications, 29, 375-382. doi.org/10.1007/BF03543684
• Çakmak, İ., Kalaycı, M., Ekiz, H., Braun, H.J., Kılınç, Y., & Yilmaz, A. (1999a). Zincdeficiency as a practical problem in plant and human nutrition in Turkey: A NATO-Science forstability Project. Field Crops Research, 60: 175-188 doi:10.1016/S0378-4290(98)00139-7
• Çakmak, I., Tolay, I., Özdemir, A., Özkan, H., & Kling, C.I. (1999b). Differences in zincefficiency among and within diploid, tetraploid and hexaploid wheats. Annals of Botany, 84: 163171. doi:10.1006/anbo.1999.0902
• Davis, K. R., Peters, L. J., Cain, R. F., Tourneau, D. L. & Mcginnis, J. (1984). Evaluation of the nutrient composition of wheat. III. Minerals, Cereals Foods World, (29), 246-248
• Doğan, Y., & Kendal, E. (2013). Diyarbakır koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin tane verimi ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 23(3), 199-208.
• Doğan, Y., Toğay, Y., & Toğay, N. (2014). Türkiye’de tescil edilmiş bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin Mardin-Kızıltepe koşullarında verim ve bazı verim özelliklerinin belirlenmesi. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 24(3), 241-247. doi:10.29133/yyutbd.236278
• Dogan, Y. (2015). Investigation of micro and macro element content of wheat varieties grown commonly in Turkey. Oxidation Communications, 38, No 3, 1265-1274.
• Erekul, O., Kautz, T., Ellmer, F., & Turgut, İ. (2009). Yield and bread-making quality of different wheat (Triticum aestivum L.) genotypes grown in western Turkey. Archives of Agronomy and Soil Science, 55: 169-182. doi:10.1080/03650340802477742
• Güngör, H., Çakır, M.F., & Dumlupınar, Z. (2022). İleri ekmeklik buğday (triticum aestivum l.) hatlarının verim, verim unsuru ve kalite özellikleri bakımından değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (35), 123-127. doi:10.31590/ejosat.1063624
• Hegedüs, M., Pedersen, B., & Eggum, B.O. (1985). The influence of milling on thenut rivevalue of flour from ceral grains. 7. vitamins and tryptohen. Qual Plant Foods Human Nutrition, 35, 175-180. doi:10.1007/BF01092134
• Hussain, M., Ahmed S.M., & Abderrahman,W. (2008). Cluster analysis and quality assessment of logged water at an irrigation project, eastern Saudi Arabia. Journal of Environmental Management, 86(1), 297-307. doi:10.1016/j.jenvman.2006.12.007
• Hussain, S., Maqsood, M.A., & Rahmatullah, M. (2010). Increasing grain zinc and yield of wheat forthe developing world: A Review. Emirates Journal Food & Agriculture, 22 (5): 326-339. doi:10.9755/ejfa.v22i5.4821
• Kaur, K.D., Jha, A., Sabikhi, L., & Singh, A.K. (2014). Significance of coarse cereals in health and nutrition: a review. Journal of Food Science Technology, 51, 1429-41. doi:10.1007/s13197-011-0612-9
• Kılıç, H., Hatipoğlu, A., & Şahin, M. (2021). İnsan sağlığı esaslı ekmeklik buğday kalite yaklaşımları. Muş Alparslan Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 9.1: 857-870. doi:10.18586/msufbd.881281
• Kutman U. B., Yıldız B., Öztürk L., & Cakmak İ. (2011). Biofortification of durum wheat with zinc through soil and foliar applications of nitrogen. Cereal Chemistry, 87(1), 1-9. doi:10.1094/CCHEM-87-1-0001
• Monasterio, I., & Graham, R.D. (2000). Breeding for trace minerals in wheat. Food and Nutrition Bulletin, 21:4 392-396. doi:10.1177/156482650002100409
• Morgounov, A, Gómez-Becerra, H.F., Abugalieva, A., Dzhunusova, M, Yessimbekova, M., Muminjanov, H,, Zelenskiy, Y,, Ozturk, L,, & Cakmak, I. (2007). Iron and zinc grain density in common wheat grownin Central Asia. Euphytica, 155:193–203. doi:10.1007/s10681-006-9321-2
• Muller, O., & Krawinkle, M. (2005). Malnutrition and health in developing countries. Canadian Medical Association Journal, 173:279-286. doi:10.1503/cmaj.050342
• Ryan, L., Thondre, P.S., & Henry, C.J.K. (2011). Oat-based breakfast cereals are a rich source at polyphenols and high in antioxidant potential. Journal of Food Composition and Analysis, 24: 929-934. doi:10.1016/j.jfca.2011.02.002
• Ruel, M.T., & Buis, H.E. (1998). Plantbreeding: a long-termstrategyforthe control of zinc deficiency in vulnerable populations. The American Journal of Clinical Nutrition, 68: 488–494. doi:10.1093/ajcn/68.2.488S
• Subaşı, K., & Ayrancı, R. (2021). Bazı ekmeklik buğday genotiplerinin Konya ekolojik koşullarında tane verimleri ile tarımsal özelliklerinin korelasyonlarının belirlenmesi. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 10(1), 13-28.
• Tejera, G., Luis, D., Jose, M., Angel, J., Carmen, R., & Arturo, H. (2013). Metals in wheat flour; comparative study and safety control. Nutricion Hospitalaria, 28(2): 506-513. doi:10.3305/nh.2013.28.2.6287
• Welch, R.M., & Graham, R.D. (2004). Breeding formicronutrients in staple food crops from a human nutrition prospective. Journal of Experimental Botany, 55:353–364. doi:10.1093/jxb/erh064