An Examination of the Restoration of Kars Mazlum Ağa Hammam

Yıl 2024, Cilt: 29 Sayı: 2, 720 - 744, 31.08.2024

Şahabettin Öztürk

https://doi.org/10.53433/yyufbed.1443001

Öz

Architectural development in the city of Kars had been formed in the southern feet of Kars Castle and then continued developing towards the south and east. Military and civic architecture, particularly religious architecture, played an essential part in forming the city where Islamic and Christian architectural buildings have been located. Among the water hydraulic structures in the town, hammams were aligned along each side of the Kars Stream, passing through the city of Kars. Mazlum Ağa Hammam, one of these buildings, was built in XVIII th century Ottoman hammam architectural order. Hammam was found in the east-west direction ground in Kars Central Kaleiçi Quarter. The hammam is surrounded by Kars Stream from the north, a road from the south, and neighboring plots from the east and west. To bring Mazlum Ağa Hammam to the conservation and cultural tourism, intended for renovation in the scope of the “Historical Fabric Conservation Project,” an application survey, restitution, and restoration project have been prepared by the coordination of Cultural Tourism and Substructure Services Providing Department, under the leadership of Kars Governorship in the year of 2017. Renovation and restoration work started in 2017 will continue under three stages, and the last stage will be completed at the end of 2021. The study on the project, restoration, and utilization of the Mazlum Ağa Bathhouse has been conducted based on a descriptive and application model. Through the descriptive and research model method, historical documents and photographs related to the structure were identified, and findings were evaluated by taking and analyzing current photographs.

Anahtar Kelimeler

Cold room, Dome, Kars, Mazlum Ağa Hammam, Restoration

Kars Mazlum Ağa Hamamı Onarımı Hakkında Bir İnceleme

Öz

Kars şehrinde mimari yapılaşma ilk olarak tarihi Kars Kalesi’nin güney eteklerinde oluşmuş, sonraki tarihi süreçte güney ve doğuya doğru gelişerek devam etmiştir. Ortaçağ’da bölgede kültür ve sanat merkezi olan Kars, Anadolu’nun doğuya ve Kafkaslara açılan öncü kapılarından biri haline gelmiştir. İslam ve Hristiyan mimari yapıların yer aldığı kentte, başta dini yapılar olmak üzere askeri ve sivil mimari kentin oluşumunda önemli rol oynamıştır. Kentteki su yapılarından olan hamamlar Kars’ın içerisinden geçen Kars Çayı’nın her iki yakasında düzenli bir şekilde sıralanmıştır. Bu yapılardan biri olan Mazlum Ağa Hamamı, XVIII. yüzyıl Osmanlı dönemi hamam mimari üslubunda inşa edilmiştir. Hamam, Kars Merkez Kaleiçi Mahallesi’nde doğu batı istikametinde zemine kurulmuştur. Hamamın kuzeyinde Kars Çayı, güneyinde yol, doğu ve batısı ise komşu parselleri ile çevrelenmiştir. Mazlum Ağa Hamamı, koruma ve kültür turizmine kazandırmak amacıyla 2017 yılında Kars Valiliği öncülüğünde yapılmıştır. Kültür Turizm ve Altyapı Hizmet Götürme Birliği Başkanlığı koordinesinde 'Tarihi Dokunun Korunması Projesi' kapsamında onarıma yönelik uygulama rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri hazırlanmıştır. 2017 yılında başlatılan onarım çalışmaları restorasyon çalışmalarına üç etap halinde 2021 yılı sonunda tamamlanmıştır.
Mazlum Ağa Hamamı, proje-onarım uygulama ve kullanımı araştırması, betimsel ve uygulama modele dayalı olarak yapılmıştır. Betimsel ve araştırma model yöntemiyle yapıya ait tarihsel belge ve fotoğrafların tespiti yapılarak; ayrıca mevcut fotoğrafları çekilerek elde edilen bulgular değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kars, Mazlum Ağa Hamamı, Kubbe, Restorasyon, Soğukluk bölümü

Kaynakça

• Akçayöz, V., & Öztürkkan, Y. (2010). Eski yeni fotoğraflarla Kars - An illustrated story Kars. İstanbul: Kars Kültür ve Sanat Derneği Yayınları.
• Aru, K. A. (1949). Türk Hamlalarının Etüdü. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Belli, O. (2007). Kars Bölgesi’ndeki keşfedilen tarih öncesi döneme ait kaya üstü resimleri. Kars 2. Kent Kurultayı-Kafkasya’da Ortak Geleceğimiz, İstanbul, Türkiye.
• Demir, M. (2013). Kars kent coğrafyası. (Doktora tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, Türkiye.
• Diez, E., & Aslanapa, O. (1955). Türk Sanatı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, No. 627.
• Esad, C. (1928). Türk Sanatı. İstanbul: Akşam Matbaası.
• Eyice, S. (1960). İznik’te büyük hamam ve Osmanlı devri hamamları hakkında bir deneme. Tarih Dergisi, 11, 108.
• Eyice, S. (1997). Hamam maddesi. Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. XV, 402-429. İstanbul: TDV Yayınları.
• Glück, H. (1927). İslam hamamının menşei ve tekâmülü. Türk Yurdu, 5(27), 259-279.
• Kars Valiliği. (1999). Cumhuriyetimizin 75.Yılında Kars. Ankara: Önder Matbaacılık.
• Klinghardt, K. (1927). Türkische Baeder, Julıus Hoffman. Stuttgart: Herausgegeben mit Ünterstützung Notgemeinschaft der Deuctschen Wisenschaft.
• Önge, Y. (1988). Anadolu Türk hamamları hakkında genel bilgiler ve Mimar Koca Sinan'ın inşa ettiği hamamlar, mimarbaşı Koca Sinan: yaşadığı çağ ve eserleri. İstanbul: C. I. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Öztürk, Ş. (2002). Van Gölü Havzası Orta Çağ ve sonrası su mimarisi. (Doktora tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Van, Türkiye.
• Öztürk, Ş. (2018). Kars/Merkez Mazlum Ağa Hamamı koruma rölöve, restitüsyon ve restorasyon raporu, Kars, Türkiye, 5-25 s (yayınlanmamış).
• Öztürk, Ş. (2019). Kişisel proje ve fotoğraf arşivi. Van.
• Öztürk, Ş. (2021, Mart). Kars su mimarisinden bir örnek: Mazlum Ağa Hamamı. III. Uluslararası Aras Havzası Sempozyumu, Kafkas Üniversitesi, Kars, İstanbul-Türkiye.
• Sevgen, N. (1959). Anadolu Kaleleri, 1.Cilt. Ankara: Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası.
• Uluçam, A. (1992). Kars’taki Osmanlı eserleri. Yakın Tarihimizde Kars ve Doğu Anadolu Sempozyumu, Ankara-Türkiye.
• Ülgen, A. S. (1988). Hamam maddesi. İslam Ansiklopedisi, C.V, 174-178. İstanbul: Milli Eğitim Yayınları.