Determination of the Ornithological Potential and Coastal Waterbirds Density Distributions of Istanbul Terkos (Durusu) Lake Using Geographical Information Systems (GIS)

Yıl 2025, Cilt: 30 Sayı: 2, 421 - 437, 31.08.2025

Erkan Azizoğlu , Özdemir Adızel

https://doi.org/10.53433/yyufbed.1638354

Öz

This study was carried out in Lake Terkos (Durusu). The aim of the study is to reveal the ornithological potential of the area using Geographic Information Systems (GIS). As a result of the study carried out between 2015 and 2018, 198 species belonging to 51 families consisting of 19 Ordo were identified. Line transects and Point counts were used to observe species, the number of the individual and population density. It was determined that 56 of these species had the "Certain" and "Probable" code for breeding. Of the 56 bird species, 31 were detected as certainly while 25 re probable breeding species. According to the immigration status of the area, it was observed that 32 (16.2%) were seen in winter only, Winter Visitor (WV) and 55 (27.8%) were using the area during spring and autumn migration season, Transit Migrant (TM), 38 (19.2%) were constantly seen in the field Residant (R) and 73 (36.9%) were seen in summer only in the area, Summer Visitor (SV) status. In addition, according to IUCN threat categories, 183 of species (92.4%) were classified as Least Concern (LC), 7 (3.5%) were classified as Near Threatened (NT), 6 (3.0%) were classified as Vulnerable (VU), 1 (0.5%) was classified as Endangered (EN) and 1 (0.5%) species were not included in the coverage. It was determined that 74 coastal and waterbirds preferred habitats such as reeds, swamps, woodlands, meadows, open water surface and agricultural land. It has been observed that coastal and water birds preferred mostly grassland and reeds to breed, and open water surface to feed. It has been detected that the study area was under intense human pressures such as hunting, irregular settlement, habitat destruction.

Anahtar Kelimeler

Birds , Geographical Information , Habitat , Ornithofauna , Systems , Terkos (Durusu) Lake

İstanbul Terkos (Durusu) Gölü’nün Ornitolojik Potansiyeli ve Kıyı Su Kuşları Yoğunluk Dağılımlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Kullanılarak Belirlenmesi

Öz

Bu çalışma Terkos (Durusu) Gölü’nde yürütüldü. Çalışmanın amacı alanın ornitolojik potansiyelinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanarak ortaya konmasıdır. 2015 ve 2018 yılları arasında yürütülen çalışma sonucunda 19 takımdan oluşan 51 familyaya ait 198 tür tespit edildi. Türleri, birey sayısını ve popülasyon yoğunluğunu gözlemlemek için hat boyu ve nokta sayımları kullanıldı. Bu türlerden 56 tanesinin üreme için “Kesin” ve “Muhtemel” koduna sahip olduğu belirlendi. 56 kuş türünden 31’i kesin üreme ve 25’i muhtemel üreyen tür olduğu tespit edildi. Alanda tespit edilen türlerin göç durumlarına göre 32 (%16.2)’sinin sadece kış aylarında görüldüğü Kış Ziyaretçisi (KZ), 55 (%27.8)’inin alanı ilkbahar ve sonbahar göç döneminde kullandığı Transit Göçer (T), 38 (%19.2)’inin alanda sürekli görüldüğü Yerli (Y) ve 73 (%36.9)’ü ise çalışma alanını yalnız yaz aylarında kullanan Yaz Ziyaretçisi (YZ) statüsünde olduğu belirlendi. Ayrıca koruma statülerinden IUCN koruma kategorilerine göre türlerden 183 (%92.4)’i Düşük riskli (LC-Least Concern), 7 (%3.5)’si Tehlikeye yakın (NT-Near Threatened), 6 (%2.0)’sı Hassas (VU-Vulnerable), 1 (%0.5)’i Tehdit altında (EN-Endangered) statüsünde ve 1 (%0.5) tür ise kapsama dâhil edilmemiştir. Alanda 74 kıyı ve su kuşunun sazlık, bataklık, ormanlık, çayırlık alan, açık göl yüzeyi ve tarım arazisi gibi habitatları tercih ettiği görüldü. Kıyı ve su kuşlarının üremek için en çok çayırlık ve sazlık alanları, beslenmek için ise açık göl yüzeyi habitatını tercih ettiği tespit edilmiştir. Çalışma alanının avcılık, düzensiz yapılaşma, habitat tahribatı gibi yoğun insan baskısı altında olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi Bilgi Sistemleri , Habitat , Kuşlar , Ornitofauna , Terkos (Durusu) Gölü

Kaynakça

• Açıkgöz, G. (2010). Determination of coastal change in yumurtalik wetland system by using remote sensing data and geographic information systems. (M.Sc. thesis), Çukurova University Institute of Science, Adana, Türkiye.
• Akın, G. (2009). Ekoloji-çevre bilim ve çevre sorunları, 68-80. Tiydem Yayıncılık, Ankara, Türkiye.
• Akman, Y., Ketenoğlu, O., Kurt, L., Düzenli, S., Güney, K., & Kurt, F. (2004). Çevre kirliliği (çevre biyolojisi). Palme Yayıncılık, Ankara, 56.
• Anonim. (2017). Corine Data Base. Erişim tarihi: 17.01.2017. https://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land-cover
• Artar, M. (2008). Developing a monitoring methodology for protected areas in case of Karatepe-Aslantaş National Park. (PhD), Çukurova University Institute of Science, Adana, Türkiye
• Aslangündoğdu, Z. (2005). Research on the ornithofauna of the ıstanbul-belgrade forest. (PhD), İstanbul University, Institute of Science, İstanbul, Türkiye.
• Atabey, A., & Karakaş, R. (2024). The bird diversity and conservation recommendations for Mount Zülküf in southeast Anatolia, Türkiye. Journal of Animal Diversity, 6(1), 12-20.
• Azizoğlu, E., & Adızel, Ö. (2017). Determination of seasonal habitat usage and population distributions of bird species detected in and around of Yüksekova Nehil Reed (Hakkari-Turkey). ADYÜTAYAM, 5(1), 10-19.
• Azizoglu, E., Kara, R., & Celik, E. (2023). A statistical approach on distribution and seasonal habitat use of waterfowl and shorebirds in Çıldır Lake (Ardahan, Türkiye). Environmental Science and Pollution Research, 30(31), 77371-77384.
• Bacak, E. (2012). Studies on avifauna of Istanbul-Büyükçekmece Lake. (M.Sc. thesis), İstanbul University Institute of Science, İstanbul, Türkiye.
• Balkaya, N., & Çelikoba, İ. (2005, Kasım). Sulakalanlar ve Kızılırmak Deltası. II. Mühendislik Bilimleri Genç Araştırmacılar Kongresi, İstanbul, Türkiye
• Baylan, E., & Karadeniz N. (2006). Terkos Gölü (İstanbul) örneğinde doğal ve kültürel çevrenin korunması ve geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Tarım Bilimleri Dergisi, 12(2), 151-161. https://doi.org/10.1501/Tarimbil_0000000471
• Bibby, C. J., Burgess, N. D., & Hill, D. A. (1992). Bird Census Techniques. Academic Pres Limited, NW1 7DX, London. 257.
• Bilgin, S. (2015). Süzülerek göç eden kuşların İstanbul Boğazı’ndaki ilkbahar göçü. (M.Sc.thesis), Niğde University, Institute of Science, Niğde, Türkiye.
• Birben, Ü. (2020). The efectiveness of protected areas in biodiversity conservation: The case of Turkey. Cerne, 25, 424–438. https://doi.org/10.1590/01047760201925042644
• Boyla, K. A., & Arslan, M. (2008). İstanbul’un Kuşları:2008. İstanbul Kuş Gözlem Topluluğu, İstanbul.
• Boyla, K. A., Sinav, L., & Dizdaroğlu, D. E. (2019). Türkiye Üreyen Kuş Atlası. WWF-Türkiye, Doğal Hayatı Koruma Vakfı. İstanbul.
• Büyük, G., & Karakaş, R. (2022). Bird diversity at the Adıyaman-Gölbaşı Lakes Important Bird Area (IBA), in southeast Turkey. Wildfowl, 72(72), 116-131.
• Caula, S., de Villalobos, A. E., & Marty, P. (2014). Seasonal dynamics of bird communities in urban forests of a Mediterranean city (Montpellier, Southern France). Urban Ecosyst, 17(1), 11-26. https://doi.org/10.1007/s11252-013-0295-2
• Çelik, E., & Durmuş, A. (2017). Determining the seasonal ornithological potential of the Dönemeç (Engil) delta and generate the digital maps using geographical ınformation systems (GIS). Journal of the Insitute of Science and Technology, 7(3), 73-77.
• Çelik, E., & Durmuş, A. (2020). Nonlinear regression applications in modeling over-dispersion of bird populations. The Journal of Animal & Plant Sciences, 30(2), 345-354.
• Çepel, N. (2008). Ekolojik sorunlar ve çözümleri. Tübitak, Popüler Bilim Kitapları, Ankara. 180.
• Danfort, C. G. (1880). A further contribution to the ornithhology of Asia Minor. Ibis, 4, 81-89.
• Doygun, H., Berberoğlu, S., & Alphan, H. (2003). Hatay, Burnaz kıyı kumulları alan kullanım değişimlerinin uzaktan algılama yöntemi ile belirlenmesi. Ekoloji Çevre Dergisi, 12, 4-9.
• Eken, G., Bozdoğan, M., İsfendiyaroğlu, S., Kılıç, D. T., & Lise, Y. (2006). Türkiye’nin önemli doğa alanları, (pp.699). Mas Matbaacılık, Ankara.
• Elvan, O. D., Arslangündoğdu, Z., & Birben, Ü. (2022). Conserving migratory birds of Turkey: role of the international legal framework. Environmental Monitoring and Assessment, 194, 320. https://doi.org/10.1007/s10661-022-09971-0
• Ergene, S. (1945). Türkiye Kuşları. İstanbul Üniversitesi, Fen Fakültesi Monografileri, 4, 361.
• Erwin, K. L. (2009). Wetlands and global climate change: the role of wetland restoration in a changing world. Wetlands Ecology and Management, 17, 71-84. https://doi.org/10.1007/s11273-008-9119-1
• Ferrati, R., Canziani, G. A., & Moreno, D. R. (2005). Estero del Ibera: hydrometeorological and hydrological characterization. Ecological Modelling, 186, 3-15. https://doi.org/10.1016/j.ecolmodel.2005.01.021
• Gómez‐Montes, C., & Bayly, N. J. (2010). Habitat use, abundance, and persistence of Neotropical migrant birds in a habitat matrix in northeast Belize. Journal of Field Ornithology, 81(3), 237-251. https://doi.org/10.1111/j.1557-9263.2010.00269.x
• Glenn, E. M., & Ripple, W. J. (2004). On using digital maps to assess wildlife habitat. Wildlife Society Bulletin, 32(3), 852-860. https://doi.org/10.2193/0091-7648(2004)032[0852:OUDMTA]2.0.CO;2
• Gündoğdu, V., Akgün, G., Elele, M., & Piyancı, O. (2007, October). Examination for the change in the quality of GIS-based observations in the years 2001-2006, in Gediz River sub basin. Congress for National Geographic Information Systems, KTÜ, Trabzon, Türkiye.
• Heath, M. F., Evans, M. I., Hoccom, D. G., Payne, A. J., & Peet, N. B. (2000). Important Bird Areas in Europe, priorities for conservation. 804, Bird Life International, Cambridge.
• Holm, E. T., & Clausen, P. (2006). Effects of water level management on autumn staging waterbird and macrophyte diversity in three Danish coastal lagoons. Biodiversity and Conservation. 15(14), 4399-4423. https://doi.org/10.1007/s10531-005-4384-2
• Hu, S., Niu, Z., Chen, Y., Li, L., & Zhang, H. (2017). Global wetlands: Potential distribution, wetland loss, and status. Science of the Total Environment, 586, 319-327. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2017.02.001
• Hulme, P. E. (2005). Adapting to climate change: is there scope for ecological management in the face of a global threat?. Journal of Applied Ecology, 42(5), 784-794.
• İnaç, S. (2001, Mart). Kahramanmaraş Türkoğlu Gavur Gölü sulak alanında yaban hayatı. I. Ulusal Ormancılık Kongresi Bildiri Kitabı, 536-543, Ankara, Türkiye.
• Jansen, R., Little, R. M., & Crowe, T. M. (1999). Implications of grazing and burning of grasslands on the sustainable use of francolins (Francolinus spp.) and on overall bird conservation in the highlands of Mpumalanga province, South Africa. Biodiversity and Conservation, 8, 587-602. https://doi.org/10.1023/A:1008817415103
• Karakaş, R. (2017). Ornithological importance of artificial ponds: a case study at Kabaklı Pond, south-eastern Anatolia, Turkey. Paddy and Water Environment, 15, 919-930. https://doi.org/10.1007/s10333-017-0602-2
• Kasparek, M., & Bilgin, C. (1996). Kuşlar (Aves). In A. Kence, C. C. Bilgin (Eds.), Türkiye omurgalılar tür listesi (pp.25-88), TÜBİTAK, Ankara, Türkiye.
• Kirwan, G., Demirci. B., Welch, H., Boyla, K.A., Özen, M., Castell, P., & Marlow, T. (1998). The birds of Turkey. Christopher Helm, London,
• Kirwan, G. M., Boyla, K., Castell, P., Demirci, B., Özen, M., Welch, H., &Marlow, T. (2008). The birds of Turkey. Christopher Helm, London, UK. 512 pp.
• Kirwan, G., Demirci, B., Welch, H., Boyla, K., Özen, M., Castell, P., & Marlow, T. (2010). The birds of Turkey. Bloomsbury Publishing, Christopher Helm, London,
• Kiziroğlu, İ. (2001). Ekolojik potpuri. 391, Tekav Yayınları, Ankara, Türkiye.
• Kiziroğlu, İ. (2004). Genel biyoloji. 145, Birlik Matbaası, Ankara, Türkiye.
• Kiziroğlu, İ. (2009). Türkiye kuşları cep kitabı. 564, Ankamat Matbaası, Ankara, Tükiye.
• Kiziroğlu, İ., Turan. L., & Erdoğan, A. (2013). Biodiversity and its disturbing factors in Turkey. 6rd International Symposium on Ecology and Environmental Problems, 17 Aralık, 56-56.Antalya, Türkiye.
• Kiziroğlu, İ. (2015). Türkiye kuşları cep kitabı. 577, Sarıyıldız Ofset ve Matbaacılık, Ankara, Türkiye.
• Kuchara, V., Charan, R., Mankad, A., & Solanki, H. (2023). Wetland degradation and loss due to the expansion of anthropogenic activities. International Association of Biologicals and Computational Digest, 2(2), 41-47. https://doi.org/10.56588/iabcd.v2i2.191
• Mironga, J. M. (2004). Geographic Information Systems (GIS) and remote sensing in the management of shallow tropical lakes. Applied Ecology and Environmental Research, 2(1), 83-103.
• Newton, I. (2008). The migration ecology of birds. 976, Academic Press, Cambridgeshire, UK.
• Onmuş, O., & Sıkı, M. (2010). State of the breeding birds in Gediz Delta: Distributions, abundances, and changes in bird populations. Bird Census News, 23(1-2), 59-69.
• Onmuş, O., & Sıkı, M. (2011). Shorebirds in the Gediz Delta (İzmir, Turkey): breeding and wintering abundances, distributions, and seasonal occurrences. Turkish Journal Zoology, 35(5), 615-629. https://doi.org/10.3906/zoo-1002-14
• Rees, W. E., & Wackernagel, M. (2004). Ecological footprints and appropriated carrying capacity: measuring the natural capital requirements of the human economy. Sustainability: Sustainability Indic, 4, 151-181.
• Sun, C., König, H. J., Uthes, S., Chen, C., Li, P., & Hemminger, K. (2020). Protection effect of overwintering water bird habitat and defining the conservation priority area in Poyang Lake wetland, China. Environmental Research Letters, 15(12), 125013. https://doi.org/10.1088/1748-9326/abc6d0
• Stralberg, D., Cameron, D. R., Reynolds, M. D., Hickey, C. M., Klausmeyer, K., Busby, S. M., Stenzel, L. E., Shuford, W. D., & Page, G. W. (2010). Identifying habitat conservation priorities and gaps for migratory shorebirds and waterfowl in California. Biodivers Conservation, 20, 19-40. https://doi.org/10.1007/s10531-010-9943-5
• Svensson, L., Mullarney, K., & Zatterström, D. (2009). Collins bird guide, 77-85, HarperCollins Publishers Ltd. Fulham Palace Road, London.
• Tecim, V. (2001). Coğrafi bilgi sistemleri. Temel kavramlar, uygulama alanları, 362. Renk form opset matbbacılık, Ankara, Türkiye.
• Turan, L. (1990). Türkiye’nin av ve yaban hayvanları/kuşlar, 274. Orman Genel Müdürlüğü, Eğitim Dairesi Başkanlığı Yayın ve Tanıtma Şube Müdürlüğü Matbaası, Ankara,
• Uysal, İ. (2021). Suvla Tuz Gölü (Çanakkale/Türkiye)'nün ornithofaunası ve su kuşları çeşitlilik göstergeleri’nin aylık değişimi. Environmental Toxicology and Ecology, 1(1), 14-26.
• Webb, E., B., Smith, L., M., Vrtiska, M., P., & Lagrange, T. G. (2010). Effects of local and landscape variables on wetland bird habitat use during migration through the rainwater basin. Journal of Wildlife Management, 74(1), 109-119. https://doi.org/10.2193/2008-577
• Xu, T., Weng, B., Yan, D., Wang, K., Li, X., Bi, W., Li, M., Cheng, X., & Liu, Y. (2019). Wetlands of international importance: Status, threats, and future protection. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(10), 1818. https://doi.org/10.3390/ijerph16101818
• Yalçın, G., Y. Lise, U. Zeydanlı, Ö. E. Can., & S. Kalem. (2002). İstanbul – Terkos Conservation Area Proposal. 32, World Wide Fund for Nature Türkiye), İstanbul, Türkiye.