İDEOLOJİK SAVAŞ ALANI OLARAK ENVER GÖKÇE ŞİİRİ

Yıl 2018, Sayı: 41, 85 - 116, 26.09.2018

M. Arif Erzen

Öz

Sovyet Rusya'sında 1930'larda şekillenen sosyalist gerçekçilik, Marksist sanat anlayışının uç ve görece saptırılmış bir yorumu olarak edebiyat dünyasında etkili olmuştur. Nâzım Hikmet'in yolunda şiire başlayan ve 1940 Kuşağı diye isimlendirilen şairler, eserlerindeki ideolojik zemin dolayısıyla, bu anlayışın Türk edebiyatındaki temsilcileri sayılırlar. Bilhassa tematik ortaklıkları noktasında bu adlandırmayı haklı kılan söz konusu şairler, sıcak/kanlı savaşları birer ideolojik sorun olarak şiirlerine taşırken bağlandıkları sosyalist dünya görüşünün gereği olarak bir taraftan da siyasî temelli mücadeleyi bir savaş görünümünde resmetmişlerdir. Hem Tek Parti döneminde sakıncalı bulunarak maruz kaldıkları baskılar hem de Soğuk Savaş döneminin neden olduğu siyasî kutuplaşma, kuşağa mensup şairlerin ideolojik savaş kavramı doğrultusunda değerlendirilmeye uygun şiirler yazmalarıyla sonuçlanmıştır. Bu isimlerden biri olan Enver Gökçe (1920-1981), halk söyleyişlerinin ses imkânlarından yararlanarak kurduğu şiirini, ezilen sınıfların emek kavgasını seslendirdiği bir ideolojik söylem sahasına dönüştürmüştür. İdeolojik savaşım yolunda yürütülen fikir kavgasının, siyasî çatışmaların ve sınıf mücadelesinin yalnızca baskın temalar olarak kalmayıp Gökçe'nin poetik dayanaklarını oluşturması bu doğrultuda düşünülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet dönemi Türk şiiri, Toplumcu gerçekçilik, İdeoloji ve edebiyat, Savaş, Enver Gökçe

Kaynakça

• Altınkaynak, H. (1977). Edebiyatımızda 1940 Kuşağı. İstanbul: Türkiye Yazarlar Sendikası Yayınları. Bezirci, A. (1997). Temele Gül Dikenler. İstanbul: Evrensel Basım Yayın. Cengiz, M. (2015). Toplumcu Gerçekçi Şiir (1923-1953). İstanbul: Şiirden Yayıncılık. Clausewitz, C. von. (2003). Savaş Üzerine. Yalçın, Şiar. (çev.). İstanbul: Eriş Yayınları. Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Oxford University Press. Çelik, Y. (2010). 1940 Kuşağı Toplumcu Şairleri ve Halk Şiiri. Millî Folklor, (82). Demirtaş, M. (2000). Enver Gökçe'nin Akdeniz'i Seyrettiği Yerde Onunla Söyleşir Gibi. Dağınık Satırlar: İçinden Şiir Geçen Yazılar. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları. Denktaş, C. (2011). Berceste Mısraı Yazan Komünist: Enver Gökçe. İstanbul: Yaba Yayınevi. Durbaş, R. (2009). Ahmed Arif Anlatıyor: Kalbim Dinamit Kuyusu. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları. Eagleton, T. (1996). İdeoloji. Özcan, Muttalip. (çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Eagleton, T. (2015). Marksizm ve Edebiyat Eleştirisi, Özmakas. Utku. (çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. Engels, F. (1980). Gerçekçi Sanatta Yönsemlilik ve Bireysel Karakter. Sanat ve Edebiyat Üzerine. Belge, Murat. (çev.). İstanbul: Birikim Yayınları. Engels, F. (1996). Engels'ten Königsberg'deki J.Bloch'a. K. Marx - F.Engels: Seçme Mektuplar 1844-1895. Bilgi, Alaattin. (çev.). İstanbul: Evrensel Basım Yayın. Ergün, M. (2006). Enver Gökçe Şiiri. Mehmet Özer (Ed.). Şiirimizin Işıklı Irmağı Enver Gökçe. İstanbul: Evrensel Basım Yayın. Foucault, M. (2002). Toplumu Savunmak Gerekir. Aktaş, Şehsuvar. (çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Freville, J. (1968). Lenin'in Edebiyat ve Kültür Üstündeki Eylemi. Sanat ve Edebiyat, Şerif Hulûsi (çev.). İstanbul: Payel Yayınevi. Frolov, I. (vd.). (1991). Felsefe Sözlüğü. Çalışlar, Aziz. (çev.). İstanbul: Cem Yayınevi. Gökçe, E. (2005). Bütün Şiirleri. İstanbul: Evrensel Basım Yayın. Gökçe, E. (2006). Yaşam Öyküm. Mehmet Özer (Ed.). Şiirimizin Işıklı Irmağı Enver Gökçe. İstanbul: Evrensel Basım Yayın. Gülendam, R. (2010). Siyaseti Şiirde Yaşamak: Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Sosyalist Şiir. Turkish Studies , 5(2). Hikmet. N. (2008). Bütün Şiirleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. İleri, S. N. (1998). Yeni Edebiyat - Cilt 2 (Şiir Antolojisi). İstanbul: Scala Yayıncılık. İlhan, A. (2004). Gerçekçilik Savaşı. İstanbul: T.İş Bankası Yayınları. Kabacalı, A. (2007). Türkiye'de Gençlik Hareketleri. İstanbul: Gürer Yayınları. Kacıroğlu, M. (2016). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında (1923–1940) Toplumcu-Gerçekçi Edebiyat Tartışmaları. ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I(2). Kemal, M. (1985). Acılı Kuşak. İstanbul: de Yayınevi. Kurdakul, Ş. (1987). Çağdaş Türk Edebiyatı II: Cumhuriyet Dönemi (1923-1950). İstanbul: Broy Yayınları. Lenin, V. I. (1976). Sosyalizm ve Savaş. Solukçu, N. (çev.). Ankara: Sol Yayınları. Lenin, V. I. (1990). Parti Örgütü ve Parti Literatürü. Çobanoğlu, Nadiye R. (çev.). Proletarya Kültürü. İstanbul: Yar Yayınları. Lunaçarski, A. (1998). Sosyalizm ve Edebiyat. Bezirci, Asım. (çev.). İstanbul: Evrensel Basım Yayın. Mardin, Ş. (1999). İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları. Marx, K. (1979). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı. Belli, Sevim. (çev.). Ankara: Sol Yayınları. Marx, K. (1980). Yazarın Mesleği. Sanat ve Edebiyat Üzerine. Belge, Murat. (çev.). İstanbul: Birikim Yayınları. Marx, K. ve Engels, F. (2013). Alman İdeolojisi. Ok, Tonguç. ve Geridönmez, Olcay. İstanbul: Evrensel Basım Yayın. McLellan, D. (2005). İdeoloji. Yıldırım, Barış. (çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları. Oktay, A. (2003). Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları. İstanbul: Everest Yayınları.Oktay, A. (2004). "Jdanov'un Hayaleti". Sanat ve Edebiyat. İstanbul: Everest Yayınları. Oktay, A. (2008). Karanfil ve Pranga. [İmkânsız Poetika içerisinde]. İstanbul: İthaki Yayınları. Savran, S. (2010). Türkiye'de Sınıf Mücadeleleri - Cilt I: 1908-1980. İstanbul: Yordam Kitap. Troçki, L. (1976). Edebiyat ve Devrim. Portakal, Hüsen. (çev.). İstanbul: Köz Yayınları. Weisiger, A. (2011). Ideology, Ideologues, and War. Midwest Political Science Association Annual Conference - Chicago. Yel, E. (1982). Zaman Zaman İçinde Işık Duman İçinde: Enver Gökçe ile Bir Söyleşi". Edebiyat '81, 2(8). Yetkin, Ç. (1970). Siyasal İktidar Sanata Karşı. Ankara: Bilgi Yayınevi.