VANLI ZA‘ÎFÎ’NİN AHBÂRÜ’L-‘İBER MESNEVİSİNDE TOPLUMSAL EĞİTİM: SAKINILMASI TAVSİYE EDİLEN HUSUSLAR

Yıl 2019, Sayı: 43, 25 - 51, 27.03.2019

İsa Işık

Öz

Klasik Türk
edebiyatında farklı nazım şekilleriyle birçok eser kaleme alınmıştır. Bu nazım
şekillerinden biri olan mesnevi, divan şairleri tarafından genellikle uzun
konuları anlatmak için kullanılır. Batı edebiyatındaki roman ve hikâyenin divan
şiirindeki karşılığı sayılabilecek mesneviler ile aşk, kahramanlık ve
dinî-tasavvufi muhtevalı hikâyeler başta olmak üzere birçok konuda eser
yazılmıştır. Dinî-tasavvufi muhtevalı mesnevilerden birisi de 17. yüzyıl
şairlerinden Za‘îfî’nin
Ahbârü’l-‘İber’idir.

Ahbârü’l-‘İber,
Za‘îfî tarafından 1695 yılında kaleme alınmış ibretlik hikâyelerden oluşan bir
mesnevidir. Eserin sebeb-i telif bölümünden edinilen bilgilere göre Za‘îfî 1650
yılında Van’da doğmuş olmalıdır. Ahbârü’l-‘İber, Za‘îfî’nin en çok
bilinen eseri olup muhtelif hikâyelerden oluşur. Eser, sade bir Türkçeyle
yazılmıştır. Mesnevide birçok mucizevi olay anlatılır. Eserde velâyetname ve
kerametname nevinden hadiseler de zikredilir. Şairin amacı halka nasihat
vererek kıssadan hisse çıkarılmasını sağlamak ve halkı eğitmektir. Bu anlamda Ahbârü’l‘İber
mesnevisindeki hikâyeler, eğitim değerleri bakımından oldukça zengin bir
içeriğe sahip olup günümüz okuyucusuna da hitap eden bir niteliktedir.

Bu çalışmada Ahbârü’l-‘İber mesnevisi özelinde klasik Türk edebiyatı metinlerinin
toplumsal eğitim bakımından kıymeti tartışılmıştır. Ayrıca eserin didaktik tarafı göz önüne alınarak şairin
“sakınılmasını tavsiye ettiği hususlar” nazarlara sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Za‘îfî, Ahbârü’l-‘İber Mesnevisi, Toplumsal Eğitim, Değerler, Nasihat

Kaynakça

• Çakın, M. B. (2014). Gülşehrî’nin Mantıku’t-Tayr’ında Eğitim Değerleri ve Türkçe. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Malatya. Elmalılı Hamdi Yazır (2014). Kur’an-ı Kerim Meali. (Hazırlayanlar: Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. ______. Kur’an-ı Kerim ve Satır Arası Kelime Meali. Kervan Yayınları. Göçgün, Ö. (1986).“Erzurum Kütüphanesi'ndeki Türkçe Yazma Eserler Üzerinde Araştırmalar”. Selçuklu Araştırmaları Dergisi (1). s. 93-223. Işık, İ. (2016). Ahbârü’l-‘İber Mesnevisinin Tenkitli Metni ve Eğitim Değerleri Bakımından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. İncil (2004). İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları. Karaman, F. ve vd. (2009). Dinî Kavramlar Sözlüğü. İstanbul: Yeni Şafak Yayınları. Korukluoğlu, E. I. (2014). Ahbârü’l-‘İber İnceleme-Metin. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Kur’an-ı Kerim Renkli Kelime Meali (2007). (Hzl.: Mustafa Özel). İstanbul: Asır Yayınları. Mir, M. (1996). Kurani Terimler ve Kavramlar Sözlüğü. İstanbul: İnkılab Yayınları. Öztürk, M. (2015). “Bilinmeyen Bir Mesnevi: Ebeveyni Tarafından Altın Karşılığında Padişaha Satılan Çocuk Hikâyesi”. TSA / Yıl: 19 S: 2, s.95-114. Parlatır, İ. (2012). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi. Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Yüksel, H. (2005). “Meçhul Bir İsim ve Yeni Bir Eser: Bayburtlu veya Vanlı Zaifi ve Ahbârü’l-‘İber Adlı Mesnevisi)”. Prof. Dr. Ramazan Şeşen Armağanı. İstanbul: İSAR Vakfı Yay.115-123. www.kuranmeali.com (Erişim Tarihi: 15.01.2019) www.kuranmeali.com/indir/MucemulMufehres.pdf (Erişim Tarihi: 11.01.2019) www.tdk.gov.tr (Erişim Tarihi: 11.01.2019) www.yazmalar.gov.tr (Erişim Tarihi: 15.01.2019)