TOPKAPI SARAYI MÜZESİ HAREM DAİRESİ’NDE BULUNAN KÂBE TASVİRLERİ

Yıl 2019, Sayı: 45, 299 - 316, 30.09.2019

Mehmet Top Ayşenur Sezgin

Öz

Mekke ve Mescid-i Haram Müslümanlar için manevi bir değere sahip,

İslam medeniyetinde üç kutsal mekândan birisidir. Bunun nedeni Mekke’nin

İslam inancında en önemli farz ibadetlerden biri hac merkezi olarak manevi ve

uhrevi olarak büyük önem taşımasından kaynaklanmaktadır. Tarihte ziyaret etme

imkânları daha kısıtlı olduğu için Müslümanlardan hacca gitmeyi gerçekleştiremeyenler

açısından bu şehir zaman ve mekânın ötesinde özlem duyulan bir yer

haline gelmiştir. Şehrin önemi Kâbe ve Mescid-i Harama dayanmaktadır. Osmanlı

Devletinin Hicaza hâkim olmasından itibaren mukaddes bir bölge olan Mekke ve

Kâbe’ye verilen değer daha da artmış durumdadır. İslam coğrafyasının en kutsal

yeri kabul edilen Mekke şehrindeki Kâbe’nin resim sanatlarında ve bilhassa çinicilikte

yapılmış olan tasvirleri Osmanlı Dönemi’yle birlikte yaygınlık kazanmıştır.

Kutsal kent tasvirleri, Osmanlı tasvirciliğinin önemli bir yönünü oluşturmaktadır.

Osmanlı tasvirciliğine özgü olan bu tür çalışmalarda özellikle Mescid-i Haram,

Mescid-i Aksa, Mescid-i Nebevi gibi kutsal yerler, insan figürüne yer verilmeden

tasvir edilmektedir. Osmanlı çiniciliğinde kent ve yöre tasvirleri önem kazanmıştır.

Genellikle tasvirlerin çini üzerinde bulunması, kutsal yapılar olan cami ve

mescitlerin içinde dekoratif malzeme olarak kullanılmış olan çininin çok dayanıklı

olmasından ileri gelmektedir. Kâbe tasvirleri daha çok dini mimaride bulunmasına

rağmen sivil mimarinin bir örneği olan İstanbul Topkapı Sarayı’nın Harem dairesindeki üç adet Kâbe tasvirli çini pano ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Topkapı Sarayı, tasvir, Osmanlı, Kâbe, çini

Kaynakça

• Akozan, F. ve Eldem S. (1982). Topkapı Sarayı Bir Mimari Araştırma. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Baran, M. (2012). Osmanlı Klasik Dönem Saray Kültüründe Mahremiyet ve Harem. Milli Folklor, 93, 169-183. Çobanoğlu, A. ve Kaplan, G. (2019). Üsküdar Ahmediye Camii ve Kaybolan Kâbe Tasvirli Çini Panosu. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu, Tam Metini içinde (235-265). Erken, S. (2006), Türk çiniciliğinde Kâbe Tasvirleri. Vakıflar Dergisi, s. 9, 297-320. Kocaaslan, M. (2012). Topkapı Sarayı Harem’i: 1665 Yangını Sonrası Yenileme Projesi. Article in Belleten, 76, 45-74. Kuban, D. (1997). 100 Soruda Türkiye Sanatı Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi. Kuban, D. (2007). Osmanlı Mimarisi. İstanbul: Yem Yayınları. Neciboğlu, G. (2007). 15. ve 16. yüzyılda Topkapı Sarayı Mimari, Tören ve İktidar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Öney, G. (1976). Türk Çini Sanatı. İstanbul: Binbirdirek Matbaacılık Sanayi Yayınları. Ünal, S. (2001). Kâbe. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 24, 14-25).