Kentsel ve Yarı Kentsel Alanlardaki Duvarlar ve Çatılarda Ruderal Bitkiler

Yıl 2019, Cilt: 56 Sayı: 2, 205 - 212, 27.06.2019

Emrah Yalçınalp Alperen Meral

https://doi.org/10.20289/zfdergi.478083

Cited By: 1

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı kentsel ve yarı kentsel alanlardaki duvar ve çatılarda, sınırlı ekolojik isteklerle varlıklarını sürdürebilen ruderal bitkilerin tespitinin yanı sıra ekolojik olarak

sorunlu alanların (orta refüj, sanayi ve çöp alanları… vb.) yeşillendirilmesi ve kent ekolojisine kazandırılması açısından, ruderal bitkilerin gelişimine ve kaplama yoğunluğuna etki eden

etmenlerin belirlenmesidir.

Materyal ve Metot: Araştırmanın bitkisel materyalini Trabzon ili’nin Akçaabat, Ortahisar, Yomra, Arsin, Of ve Çaykara ilçelerinden seçilen, toplam 60 duvar ve 36 çatıdan toplanan bitkiler

oluşturmaktadır. Toplam 96 örnek alanından, duvarlardan 1540, çatılardan 448 olmak üzere 1988 bitki numunesi toplanmıştır. Toplanan bitkiler KTÜ herbaryumunda teşhise uygun halde

kurutulduktan sonra teşhisleri yapılmış ve istatistiki analizlerle üç farklı ekolojik alanda ortak bulunan türlerin kaplama yoğunluklarının bağlı oldukları parametreler araştırılmıştır.

Bulgular: Çatılardan toplanan 448 bitki numunesi 61 farklı tür ile alanda yayılış gösterirken, duvarlardan toplanan 1540 bitki numunesinin ise 196 farklı tür ile yayılış gösterdiği belirlenmiştir. Araştırma alanında belirlenen 28 türün her üç farklı habitatta yayılış gösterdiği belirlenmiştir. Yerinde yapılan gözlemler ve ölçümler sonucunda bitkilerin kaplama yoğunlukları belirlenmiş olup, sonrasında yapılan istatistiki analizler sonucunda bitkilerin kaplama yoğunlukları alanların maruz kaldıkları antropojen etki, güneşlenme süreleri ve besin ortamı derinliğine bağlı olarak farklılıklar gösterirken, tür sayısının kaplama yoğunluğu üzerine etkisi olmadığı gözlemlenmiştir.

Sonuç: Sürdürülebilir yeşil kavramının daha anlamlı hale gelebilmesi için üzerinde çalışılması gereken en önemli konulardan biri de ruderal bitkilerdir. Kent hayatında bakım giderlerinin gittikçe önem kazandığı ve yaşam koşullarının her anlamda güçleşmektedir. Kent hayatında güçleşen bu şartlara adapte yeteneği oldukça üst düzeyde olan ruderal bitkilerin anlaşılması, karakteristiklenin ortaya konulması ve mümkünse çok daha az bakım desteği için kentlerde kullanılan bitkisel materyale destek sağlamasının mümkün kılınması modern dönem kentleri için atılabilecek en önemli adımlardan biri olacaktır. Yapılan araştırma sonucunda her 3 habitat için, ruderal bitkilerin gelişimlerinin ve kaplama yoğunluklarının antropojen etki ile ters orantılı, besin ortamı derinliği ve güneşlenme süreleri ile ise doğru orantılı olduğu belirlenmiştir. Araştırma alanında tespit edilmiş ortak türlerin ciddi bir kısmının peyzaj bitkisi olarak da değerli olabilecek türler olduğu düşünüldüğünde, bu türlerin kent peyzajlarında kullanılmalarına yönelik eğilimlerin oldukça anlamlı olacağı açıktır.

Anahtar Kelimeler

Kentleşme, biyolojik çeşitlilik, ruderal vejetasyon, çatı, duvar

Ruderal Plants in Urban and Sub-Urban Walls and Roofs

Öz

Objective: Main purpose of this study is to identify the ruderal plant species which spontaneously grows on the wall and roof surfaces in urban and sub-urban areas due to their limited ecological needs and to contribute to the creating of the sustainable green areas in urban environments by understanding the parameters that ruderals depend on while they require little maintenance and irrigation support if not no.

Material and Methods: The main material of this study is the ruderal plants which were collected from totally 60 walls and 36 roof surfaces within six districts of Trabzon city –Akçaabat, Arsin, Çaykara, Of, Ortahisar and Yomra in Turkey. From these 96 habitats, 1540 plants samples form the walls and 448 plant samples from the roofs were collected. All the plant samples collected from the research area were identified in the herbarium of the faculty of forestry in Karadeniz Technical University. Apart from this, parametres affecting coverage rate of common species on three different habitats were analysed.

Results: It was found that 448 samples from the roof surfaces distributed into 61 species while 1540 samples from the walls distributed into 196 species. Plus, according to the analyses, 28

species were found on all three different habitats. As a result of the observations, measurements and analyses, it is clear from the study that coverage rate of the plant species depends on

anthropogenic interaction, daylight period and depth of the media but there is no relation with the number of the species on the surfaces.

Conclusion: Ruderal plants are definitely important to study on, if the world wants the term sustainability to find its real meaning as they require nearly nothing to grow in hard conditions.

In urban life, maintenance is getting more and more expensive for green areas in urban life and this makes it difficult for them to survive especially when cities have limited budget on this, which has often occurred all over the world recently. There is no doubt that ruderal plants offer a great opportunity for modern era urban areas with their limited needs to grow in hard conditions. Furthermore, when thinking about the fact a serious amount of the ruderal plants detected on all three basic habitats has a great landscape plant characteristics, the approaches to their usage in urban areas are really critical.

Anahtar Kelimeler

Urbanization, biological diversity, ruderal vegetation, roof, walls

Kaynakça

• Anonymous 1. https://en.wikipedia.org/wiki/Ruderal_species (Access on: 27.09.2018)
• Anonymous 2. https://www.diyadinnet.com/YararliBilgiler-746&Bilgi=trabzonun-co%C4%9 Frafyas% C4% B1-ve-co%C4%9Frafi-konumu-yap%C4%B1s%C4%B1 (Access on: 27.09.2018)
• Atay, V., Karahan, F., 2017. Ruderal Vejetasyon Üzerine Bir Ön Çalışma: Antakya (Hatay) Örneği, Kilis 7 Araslık Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 1(2) : 68-77.
• Altay, V., 2009. İstanbul’un Anadolu Yakası’nın Kentsel Vejetasyonu. Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı, Doktora tezi, 436 p.
• Coşkunçelebi, K., Terzioğlu, S., Vladimirov, V., 2007. A New Alien Species For the Flora of Turkey: Bidens frondosa L. (Asteraceae), Turkish Journal of Botany, 31 : 477-479.
• Çelik, A., Şeşen, B., Aksoy, A., Öztürk, M. 1998. Priene (Söke-Aydın) kentinde fitoekolojik gözlemler. Büyük Menderes Havzası 3. Tarım ve Çevre Sempozyumu, 2-4 Eylül 1998, Söke-Aydın.
• Çetin, N; Mansuroğlu, S., 2018. Akdeniz Koşullarında Kurakçıl Peyzaj Düzenlemelerinde Kullanılabilecek Bitki Türlerinin Belirlenmesi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 55(1) : 11-18.
• Davis, P.H., Mill, R.R., Tan, K., 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, V: 10.
• Davis, P., H., 1965–1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, V: 1-9.
• Dogan, Y., Baslar, S., Celik, A., Mert, H. H., Ozturk, M., 2004. A study of the roadside plants of West Anatolia , Turkey. Natur. Croatia, 13(1) : 63-80.
• Eminağaoğlu, Ö., Özcan, M., Kültür, Ş., 2012. Contributions to the leaf and stem anatomy of Tradescantia fluminensis: an alien species new to the flora of Turkey. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 13(2) : 270.
• Erik, S., 2012. Çok Yönlü Bir Ruderal Tür: Diplotaxis tenvifolia (L), Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(1) : 27-35.
• Frenkel, R., E., 1977. Ruderal Vegetation along Some California Roadsides. University of California Press, Berkeley-Los Angeles. 173 p.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M., T., 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C., 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Suppl. 2. Edinburgh University Press, Edinburgh, V: 11.
• Güney, K., Geven, F., Bingöl, M., Ü., 2006. Kastamonu ili ruderal vejetasyonunun sintaksonomik analizi. TÜBİTAK Tarım, Ormancılık ve Veterinerlik Araştırma Grubu Proje No: TOVAG-1050022.
• Hadac, E., 1978. Folia Geobotanica et Phytotaxonomica. 13 : 129-163.
• Hamel, A., Dansereau, P., 1949. L'aspect écologiqu du probleme des mauvaises herbes. University of Montreal, Canada. 45 p.
• Heindl, B., Ulmann, I., 1991. Road Vegetation in Mediterranean France, Phytocoenologia, 20(1) : 111-141.
• Jim, C., Y., 1998. Old Stone Walls as an Ecological Habitat for Urban Trees in Hong Kong, Landscape and Urban Planning, 42(1) : 29-43.
• Karahan, F., Çelik, O., Kayikçi, S., Altay, V., 2012. Antakya (Hatay)'nın ayakaltı bitkileri. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, V: 5(2), P: 135-137.
• Karaköse, M., Akbulut, S., Bayramoğlu, M., 2018. Espiye (Giresun) Orman Planlama Birimi’nin İstilacı Yabancı Türleri, Türkiye Ormancılık Dergisi, V: 19(2), P: 120-129.
• Ketenoğlu, O., Vural, M., Kurt, L., Körüklü, T., 2014. Vejetasyon, Resimli Türkiye Florası, Ali Nihat Gökyiğit Vakfı, Flora Araştırmaları Derneği ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları yayını, İstanbul, V: 1, P: 163-224,
• Kılınç, M., Kutbay, H., G., 2008. Grime’in Bitki Stratejileri, Bitki Ekolojisi, Ankara Palme Yayıncılık, S: 356-359.
• Önen, H., 2015. Türkiye İstilâcı Bitkiler Kataloğu. Ezgi Ofset Matbaacılık, Ankara.
• Pianka, E.R., 1970. On r- and k-selection. The American Naturalist, 104 : 592–597.
• Raunkiaer, C., 1937. The life forms of plants and statictical plant geography, Clarendon Press, Oxford, 147p.
• Rentch, J., S., Fortney, R., H., Stephenson, S., L., Adams, H., S., Grafton, W., N., Anderson, J., T., 2005. Vegetation-Site Relationships of Roadside Plant Communities in West Virginia, USA, Journal of Applied Ecology, 42 : 129-138.
• Sakai, A.K., Allendorf, F.W., Holt, J.S., Lodge, D.M., Molofsky, J., With, K.A., Baughman, S., Cabin, R.J., Cohen, J.E., Ellstrand, N.C., McCauley, D.E.,
• O’Neil, P., Parker, I.M., Thompson, J.N., Weller, S.G., 2001. The population biology of invasive species. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 32 : 305–332.
• Sukopp, H., Wittig, R., 1998. Stadtökologie. Ein Fachbuch für Studium und Praxis. Fischer Verlag, Stuttgart. 402 p.
• Şafak, S., A., 2015. Ruderal Vejetasyon, Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(2) : 74-82.
• Terzioğlu, S., Anşin, R., Kanoğlu, E., 2003. A new record for Turkey: Solidago canadensis L. Turkish Journal of Botany, 27 : 155-157.
• Terzioğlu, S., Anşin, R., 1999. A contribution to exotic plants of Turkey: Sicyos angulatus L. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23(3) : 359-362.
• Yarcı, C., Altay, V., 2016. Kocaeli ve çevresindeki tarım alanlarının yabani ot florası. Erzincan Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(2) : 148-171.
• Yalçınalp, E., Meral, A., 2017. Wall Vegetation Characteristics of Urban and Sub-Urban Areas, Sustainability, 9 : 1691-1706.
• Yüzbaşıoğlu, İ., S., 2014. Oenothera parodiana (Onagraceae): a new alien species record for the flora of Turkey. Biological Diversity and Conservation, 7(2) : 122-126.