Zamansal ve mekansal değişimlerin farklı fizyograflardaki toprakların oluşumu, gelişimi ve morfolojisi üzerine etkisi

Yıl 2020, Cilt: 57 Sayı: 2, 277 - 288, 30.06.2020

Gafur Gözükara , Sevda Altunbaş , Mustafa Sarı

https://doi.org/10.20289/zfdergi.568071

Cited By: 1

Öz

Amaç:
Bu çalışmanın amacı, Burdur
Gölü’nün eski göl ve alüviyal teraslarındaki zamansal ve mekansal değişimlerin
toprakların pedogenetik gelişimi ve özellikleri üzerine etkilerini
belirlemektir.

Materyal ve Metot: Araştırma kapsamında
eski göl terasları üzerinde gelişen dört ve alüviyal teraslarda gelişen üç
pedon tanımlanmıştır.

Bulgular: Araştırma alanı içerisindeki profillerin tamamının A-C horizon dizilimine sahip olduğu
belirlenmiştir. Pliyosen ve kuvaterner dönemleri boyunca devam etmekte
olan toprak oluşum faktörlerinin toprakların morfolojik, fiziksel ve kimyasal
özellikleri üzerinde önemli farklılıklara neden olmuştur. Bu farklılıklar
toprak profillerinde; pH değerinin 7.58-7.98, tuzluluk içeriklerinin 0.20-2.14
dS m^-1, kireç içeriklerinin %4.62-63.96, organik madde miktarlarının
%0.15-3.87, kil içeriğinin %16.00-70.59, suda çözünebilir
anyonların konsantrasyonlarında; CO₃ 0.12-0.80 meq l^-1, HCO₃ 0.94-3.48 meq l^-1, Cl^- 0.70-13.00 meq l^-1, SO₄ 0.09-5.58 meq l^-1, değişebilir katyonlardan Na
konsatrasyonunda 0.10-1.21 meq 100g^-1, K konsatrasyonunun 0.12-1.98 meq 100g^-1, Ca+Mg konsatrasyonunda 16.99-34.08
meq100g^-1, KDK
değerlerinde 16.31-34.08 meq 100g ^-1, ESP değerlerinde 0.34-7.48 arasında değişmesine neden
olmuştur.

Sonuç: Araştırma sonucunda tespit edilmiş olan
toprak özellikleri Burdur Göl Havzası’nın arazi kullanım planlamasında dikkate
alındığı taktirde Burdur Gölü’nün devamlılığına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Burdur Göl, Lacustrin anamateryal, toprak oluşumu ve gelişimi

Destekleyen Kurum

Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi

Proje Numarası

FBA-2017-2800

Teşekkür

Bu çalışma, FBA-2017-2800 numaralı Araştırma Projesinin bir bölümüdür. Katkılarından dolayı Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimine teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Altunbaş, S. ve M. Sarı, 2010. Türkiye ölçeğinde sulak alan yönetim planlarının durumu; Eğirdir gölü yönetim planı örneği. I. Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresi, Eskişehir, s: 34.
• Altunbaş, S. ve Sarı, M. 2011. Kurutulan kestel gölünden kazanılan toprakların bazı özellikleri ile üretim potansiyelleri arasındaki ilişkiler. Akdeniz Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Dergisi, 24(1):61-65.
• Atalay, İ. 1977. Burdur havzası ve çevresinin jeomorfolojik gelişimi (Geomorphological evaluation of the Burdur Basin and its surroundings. Jeomorfoloji Dergisi, 6:93-110.
• Atalay, İ. 2017. Türkiye Jeomorfolojisi. Meta Basım, İzmir.
• Ataol, M. 2010. Burdur gölü’nde seviye değişimleri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8 (1): 77-92.
• Ayyıldız, A. 1990. Sulama suyu kalitesi ve tuzluluk problemleri. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Ders Kitabı 344, Ankara.
• Baktır, İ. and Sarı, M., 2002. Lake Avlan and its influences on ecological balance and socio-economic status of Elmalı County, EPMR-2002, Int. Conference, Nicosia-Northern Cyprus. Session 11: Economic Impact of Environmental Changes, p: 193.
• Bolca, M., Altınbas, Ü. ve Kurucu., Y. 2003. Arazi fizyografyası ile toprak taksonomik birimleri ilişkilerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma, Büyük Menderes Havzası Örnegi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 40 (2): 97-104.
• Bouyoucos, G.J. 1955. A recalibration of the hydrometer method for making mechanical analysis of the soils, Agronomy Journal, 4 (9): 434.
• Bozcu M., Yağmurlu F. ve Şentürk M. 2007. Fethiye-Burdur fay zonunun bazı neotektonik ve paleosismolojik özellikleri, GB-Türkiye. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 31 (1): 25-46.
• Dinç, U. ve Şenol, S. 1998. Toprak etüd ve haritalama ders kitabı. Çukurova Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 161, Ders Kitapları Yayın No: 50, Adana, 235s.
• Dinç, U., Şenol, S. 2013. Toprak etüd ve haritalama. Ç. Ü. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 161, Ders Kitapları Yayın No: A-50 Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi, Adana Sy: 235.
• Erol, O. 1971. Konya, Tuz Gölü, Burdur havzalarındaki pluvial göllerin çekilme safhalarının jeomorfolojik delilleri. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 3-4, 13–52.
• Erol, O. 1978. The Quaternary history of the Lake Basins of central and southern Anatolia. In: Brice, W.C. (Ed.), The Environmental History of the Near and Middle East since the Last Ice Age. Academic Press, London, pp. 111–139.
• Erol, O. 1979. Dördüncü çağ (kuvaterner) jeoloji ve jeomorfolojisinin ana çizgileri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayımlari No:289, Ankara.
• Erol, O. 1980. Anadolu’da Kuaterner pluvial interpluvial koşullar ve özellikle İç Anadolu’da son buzul çağından bugüne kadar olan çevresel değişimler. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 9: 5–16.
• Gözükara, G. ve Altunbaş, S., 2016. Lakustrin materyal üzerinde gelişen toprak özellikleri. 3. Ulusal Tarım Kongresi, Afyon. 05 - 08 Ekim. s.81.
• Gözükara, G., Altunbaş, S. and Sarı M., 2017. Determination of land change near the burdur lake by using remote sensing and geographic ınformation systems. 5th International Participation Soil and Water Resources Congress, Kırklareli. S.24.
• Gözükara G., Altunbaş S. and Sarı M., 2018. Evaluation of the effect of some climatic parameters on time-dependent spatial variation of lake burdur; 1975-2017. 2017. International Ecology 2018 Symposium. Kastamonu. S.68.
• Gözükara, 2019. Eski göl tabanlarındaki zamansal ve mekansal değişimlerin toprak oluşumuna etkileri. Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Fox, R.L., Olson, R.A. and H.F. Rhoades 1964. Evaluating the sülfür status of soil by plants and soil test. Soil Sci, Soc. Am. Proc. 28:243-246.
• Furquim, S.A.C., Graham, R.C., Barbiero, L., Queiroz Neto, J.P., Vidal-Torrado, P., 2010a. Soil mineral genesis and distribution in a saline lake landscape of the Pantanal Wetland, Brazil. Geoderma 518–528.
• Furquim, S.A.C., Barbiéro, L., Graham, R.C., Queiroz Neto, J.P., Dias Ferreira, R.P., Furian, S., 2010b. Neoformation of micas in soils surrounding an alkaline-saline lake of Pantanal wetland, Brazil. Geoderma 158, 331–342.
• Furquim, S.A.C., Santos, M.A., Vidoca, T.T., Babino, M.A. and Cardoso, E.L. 2017. Salt-affected soils evolution and fluvial dynamics in the Pantanal wetland, Brazil. Geoderma, 286. 139–152.
• Hızalan, E. 1969. Toprak etüt ve haritalama I. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları 379, 218 S.
• Jackson, M. C. 1967. Soil chemical analysis. Prentice Hall of India Private’Limited, New Delhi.
• Jenkins, D.A. and Jones, R.G.W. 1980. Trace Elements in Rock, Soil, Plant and Animal: Introduction. In: Davies, B.E. (Ed), Applied Soil Trace Elements. John Wiley and Son Ltd., pp. 1-20.
• Karaman, M. E. 1990. Isparta güneyinin temel jeolojik özellikleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 33, 57 - 67.
• Kacar, B. 1995. Bitki ve toprağın kimyasal analizler: III. Toprak Analizleri. A. Ü. Ziraat Fakültesi Geliştirme Vakfı Yayınları No: 3.
• Kış, M., Erol, O., Şenel, S. and Ergin, M., 1998. Prelimnary results of radiocarbon dating of coastal deposits of the pluvial lake of Burdur, Turkey. Journal of Islamic Academy of Sciences, 2:37–40.
• Merkt, J., Luttig, G., and Schneekloth, H. 1971. Vorschlag zur Troels-Smith J. 1955. Karakterisering af løse jordarter Danmarks Gliederung and Definition der Limnischen Ledimente. Geologis- Geologiske Undersøgelse Series IV. 3(10), 73 pp. chishes Jahrbuch 89: 607–623.
• Osher, J.L. and Buol, W.S., 1998. Relationship of soil properties to parent material and landscape position in eastern madre de dios. Peru. Geoderma, 83: 143-166.
• Roberts, N., Karabıyıklıoğlu, M., Jones, M., Mather, A., Jones, G., Rodenberg, I., Eastwood, W.J., Kapan-Yeşilyurt, S., Yiğitbaşıoğlu, H. and Watkinson, M., 2003.
• Climatic and tectonic controls over late quaternary sedimantation in the Burdur Lake Basin, Southwest Turkey, 3 rd International Limnogeology Congress, USA.
• Sarı, M., Altunbaş, S., Sönmez, N.K. ve Emrahoğlu, E.I., 2003. Farklı fizyografik üniteler üzerinde yer alan eski Manay göl alanı topraklarının özellikleri ve potansiyel üretkenlikleri. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(1), 7-17.
• Sarı, M. 2015. Taşınmış anamateryal ile yer şekilleri arasındaki ilişkiler. (Ed. Şenol S., Küsek G., Sarı M., Kurucu Y.) Toprak Etüd Haritalama El Kitabı. Ankara. S.52-109.
• Schnurrenberger, D., Russell, J. and Kelts, K. 2003. Classification of lacustrine sediments based on sedimentary components. Journal of Paleolimnology, 29: 141–154.
• Sungur, K. 1972. Burdur Acıgöl depresyonları ve Tefenni Ovasının Fiziki Coğrafyası. İstanbul Üniv. Coğrafya Enst. Yay. Nu. 95, İstanbul.
• Soil Survey Division Staff. 1993. Soil Survey Manual. USDA Handbook 18, US Gov. Print. Washington DC.
• Soil Survey Staff. 1998. Keys to soil Taxanomy. 8th Edition, United States Departman of Agriculture, Natural Resources Conservation Service ISBN 0-16-048848-6. Washington DC.
• Soil Survey Manuel. 2017. United states department of agriculture. Agriculture handbook. No:18.
• Soil Survey Laboratory, 2004. Soil Survey Laboratory Methods Manual. USDA Natural Resources Conservation Service. Soil Survey Investigations Report No 42. Washington D.C., USA.
• Şenol, S. 2015. Toprak Etüd Haritalama El Kitabı. (Ed. Şenol S., Küsek G., Sarı M., Kurucu Y.). Ankara. S.1-25.
• Tudryn, A., Tucholka P., Özgür N., Gibert E., Elitok O., Kamaci Z., Massault M., Poisson A. and Platevoet B., 2013. A 2300-year record of environmental change from SW Anatolia, Lake Burdur, Turkey. J Paleolimnol, 49:647-662.
• Troels-Smith, J. 1955. Karakterisering af løse jordarter Danmarks Geologiske Undersøgelse Series IV. 3(10), 73 pp.