Farklı bor içeren sulama sularının arpa ve buğday bitkisine etkileri

Yıl 2020, Cilt: 57 Sayı: 1, 137 - 144, 31.03.2020

Saime Seferoğlu Mustafa Ali Kaptan

https://doi.org/10.20289/zfdergi.526102

Öz

Bor’a (B) karşı yarı dayanıklı bitki olan arpa ve buğday bitkilerinin farklı
konsantrasyonlarda bor içeren sularla sulanması ile gelişme durumları ve bor
toksitesine karşı dayanıklılıklarının araştırıldığı bu çalışmada farklı bor konsantrasyonlarına sahip
sulama suları ile Kaşifbey ekmeklik
buğday çeşidi ve Barbaros (6 sıralı) arpa çeşidi kullanılmıştır. Bor
konsantrasyonları, disodyum oktaborat
(Na₂ B₈ O₁₃.4H₂O) ile 0 -0.5 -1.0 -2.0
-3.0 -4.0 -5.0 mg l^-1 şeklinde oluşturulmuş ve bitkilere eşit
miktarlarda sulama suyu olarak verilmiştir. Deneme sonunda saksı toprağında bor
değerleri, bitkilerde ise boy, başak sayısı, % kuru madde ve tüm bitkide bor
değerleri belirlenmiştir. Buğday yetiştirilen toprakların bor içeriğinin arpa
yetiştirilen toprakların bor içeriğinden daha yüksek olduğu belirlenmiştir.
Bitkilerin boy, başak adedi, yaş ağırlık, kuru ağırlık ve % kuru madde
değerleri bor konsantrasyonu arttıkça kontrole göre azalmış ve 5 mg l^-1 dozunda en düşük seviyede belirlenmiştir. Bitkilerin bor içerikleri artan
bor konsantrasyonuna paralel olarak artmış ve en yüksek bor değeri arpa ve
buğday bitkilerinin her ikisinde de 5 mg l^-1 dozunda
belirlenmiştir. Ayrıca buğday bitkisinin (48.60 mg l^-1) arpaya (38.88 mg l^-1) göre daha çok B kullandığı belirlenmiştir. Sulama suyunda artan bor
konsantrasyonundan, buğdayın arpaya göre daha çok etkilendiği gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

bor, arpa, buğday, dayanıklılık, toksite

Kaynakça

• Akçam Oluk, E., H. Demiray ve D. Yardım. 2006. Bor fazlalığının ayçiçeği (Helianthus annuus L.cv.Sambro No.5) bitkisinin in vitro koşullarda kök gelişimi ve anatomisi üzerine etkileri, Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 43(2): 145-152.
• Alkan, A., B. Torun, A. Özdemir, G. Bozbay ve İ. Çakmak. 1997. Değişik buğday ve arpa çeşitlerinde bor toksisitesi üzerine çinkonun etkisi. I. Ulusal Çinko Kongresi, 779-782, (Eskişehir 12-16 Mayıs 1997).
• Anonim, 2000. Türkiye Cumhuriyeti Tarım Bakanlığı. Erişim adresi: www.tarim.gov.tr.
• Anonim, 2015. Food and Agriculture Organization of The United Nations (FAO). Erişim tarihi: Ocak 2015.
• Aydemir, O. 1997. Toprak Verimliliği II, Toprak- Bitki İlişkileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 192; Sayfa 115, Erzurum.
• Aydın G, Seferoğlu S (1999) Aydın Yöresinde Kullanılan Bazı Sulama Sularının Bor Konsantrasyonlarının Bitki Beslemesi ve Toprak Kirliliği Açısından İncelenmesi. Proje No: TOGTAG-1767, Aydın.
• Başalp, A., I. Öncel ve E. Koç. 2011. Bor (B) toksisitesine toleranslı ve duyarlı buğday fidelerinde bazı fizyolojik ve biyokimyasal değişimlerin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 15-3: 135-141.
• Baykal, Ş.A. ve Öncel, I.,2006. Buğday Fidelerinin Bor Toksisitesine Toleransında Çözünür Fenolik ve Çözünür Protein Miktarındaki Değişmeler. C.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi Cilt 27:1.
• Bergmann, W. 1992. Nutritional Disorders of Plants. pp. 289-294. Gustav Fischer Verlag Jena.
• Bouyoucos, G.J. 1951. A recalibration of hydrometer for making mechanical analysis of soils. Agron J., 43: 434-437.
• Brown, PH., N. Bellaloui, M.A. Wimmer, E.S. Bassil, J. Ruiz, H. Hu, H. Pfeffer, F. Dannel and V. Römheld. 2002. Boron in plant biology, Plant Biology, 4: 205-223.
• Cartwright, B., B.A. Zarcinas and L.R. Spoucer.1986. Boron toxicity in South Australian barley crops. Australian Journal of Agricultral Research 37: 351-359.
• Choi, E., P. Kolesik, A. McNeill, H. Collins, Q. Zhang, B. Huynhi, R. Graham and J. Stangoulis. 2007. The mechanism of boron tolerance for maintanance of root growth in barley (Hordeum vulgare L.), Plant Cell and Environment, 30: 984-993.
• Coughlin, J.R.1998. Source of human exposure:overview of water supplies as sources of boron. Biol. Trace Elem. Res.66(1–3):87–100
• DelI, B. and L. Huang. 1997. Physiologocial response of plants to law boran. Plant and Soil.Vol.,193(1-2): 103-120.
• Dhankar, O.P. and S.S. Dahiya. 1980. The effect of different levels of boron and soil salinity on the yield of dry matter and its mineral composition in Ber (Zizyphus rotundifolia). Pp.396-403. International Symposium of Salt Affected Soils. Karnal, India.
• Gezgin, 2003. Buğdayın gübrelenmesi. Konya Ticaret Borsası Dergisi, Sayfa 22-27, Yıl:6, Sayı: 4, Konya.
• Grewelling, T. and M. Peech. 1960. Chemical Soil Test. Cornell University Agricultural Expt. Sta. Bull., No 960.
• Gupta, U.C., Y.W. Jame, C.A. Campbell, A.S. Leyshon and W. Micholaichuk. 1985. Boron toxicity and defiency. A review Ca. J. Soil Sci., 65, 381-409.
• Hızalan, E. ve H. Ünal. 1966. Topraklarda Önemli Kimyasal Analizler. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları 278, Yardımcı Ders Kitabı 97, A.Ü. Basımevi, Ankara.
• Jackson, M.L. 1962. Soil Chemical Analysis. Prentice Hall. Inc., New York.
• Kacar, B. ve A. İnal. 2008. Bitki Analizleri. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Kacar, B. ve V. Katkat. 1998. Bor, Bitki Besleme, 417S 441, 595 s. Nobel Yayınevi. ISBN:9755918345.
• Kalayci, M., A. Alkan, I. Çakmak, O. Bayramoğlu, A. Yilmaz, M. Aydin, V. Ozbek, H. Ekiz and F. Ozberisoy. 1998. Studies on differential response of wheat cultivars to boron toxicity. Euphytica 100:123-129.
• Kanber, P. 2007. Aydın li Bazı Yeraltı ve Yerüstü Su Kaynaklarının Kirlilik Durumlarının Belirlenmesi. ADÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• Khan, N., K.J. Young and J.N. Gartrell. 1999. Research Officers, Boron toxicity in barley. Division of Plant Research, Agriculture Western Australia, Farmnote, 85.
• Mahboobi, H., M. Yücel and H.A. Öktem. 2000. Changes in total protein profiles of barley cultivars in response to toxic boron concentration. Journal of Biological Sciences, 23(3) 391-399.
• Marks, E.S., J. Hart and R.G. Stevens. 1999. Soil Test Interpretation Guide. EC 1478. Reprited August 1999. Oregon State University Extension Service.
• Nable, R.O., J.G. Paull and B. Cartwright. 1991. Plant and Soil. 128: 225-232.
• Nable, R.O. 1988. Resistance to boron toxicity amongst several barley and wheat cultivars:A preliminary examination of the resistance mechanism. Plant Soil 112:45-52.
• Nable, R.O., S.G. Banuelous and G.J. Paull. 1997. Boron toxicity, Plant and Soil, 198, 181-198.
• Neal, C., K.K. Fox, M.L. Harrow and M. Neal. 1998. Boron in the majör UK rivers entering the North Sea.Sci.Total.Environ.,210–211:41–52.
• Olertli, J.J.and E. Grgurevic.1975. Effect of pH on the absorption of boron by excised barley roots.Agron. J. 67:278.
• Olsen, S.R., C.V. Cole, F.S. Watanabe and L.A. Dean. 1954. Estimation of available phosphorus in soils by extraction with sodium bicarbonate. U.S. Department of Agric. Cir. 939. Washington.
• Paull, J.G., Nable, R. O. and Rathjen, A. J. 1992. Physiological and genetic control of the tolerance of wheat to high concentrations of boron and implications for plant breeding. Plant and Soil.146: 251–260
• Reid, R.J., J.E. Hayes, A. Post, J.C.R. Stangoulis and R.D.A. Graham. 2004. Critical analysis of causes of boron toxicity in plants, Plant Cell and Enviroment, 25, 1405-1414.
• Soylu, S., B. Sade, A. Topal, N. Akgün, S. Gezgin, E.E. Hakkı ve M. Babaoğlu. 2005. Responses of Irrigated Durum and Bread Wheat Cultivars to Boron Application in a Low Boron Calcareous Soil. Turk Journal of Agricultural Foresty, 29, 275-286.
• Taban, S., C. Kütük, A. İnal ve İ. Erdal. 1995. Relationship between boron and calcium in wheat (Triticum aestivum L.) Soil Fertility and Fertilizer Management 9 th International Symposium of CIEC, pp 85-90. 25-30 September, 1995, Kuşadası-Turkey.
• Taner, S., B. Sade, Y. Kaya, S. Çeri ve S. Gezgin. 2003. Bor miktarı Yüksek topraklarda Yetiştirilen Makarnalık Buğday ( Triticum durum L.) Uygulanan Borun Verim ve Bazı Verim Öğelerine Etkisi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. Cilt:12 Sayı: 1-2.
• Topal, A., S. Gezgin, N. Akgün, N. Dursun ve M. Babaoğlu, M. 2002. Yield and yield attribute of durum Wheat (Triticum durum Desf.) as effected by Boron application. boron in plant and animal nutrition, Edited by Goldbach et al.,Kluwer Academic/Plenum Publishers. New York.
• Tuncay, H., 1994. Su Kalitesi ders notları. E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No 512. Bornova –İzmir.
• Wolf, B., 1971. The Determination of Boron in Soil Extracts, Plant Materials, Composts, Manures, Water and Nutrient Solutions. Soil Sci. and Plant Analysis 2, 363-374.
• Wyness, A.J., R.H. Parkman and C. Neal. 2003. A!summary of boron surface water quality data Throughout The European Union. Sci. Total. Environ.,314-316:255–269.