Vadilerin kent ekolojisini iyileştirme olanaklarının Ankara kent vadileri üzerinden değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 60 Sayı: 3 - Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi Cilt: 60 Sayı: 3, 473 - 488, 13.10.2023

Sevgi Görmüş Serhat Cengiz Elif Oktay

https://doi.org/10.20289/zfdergi.1201871

Öz

Amaç: Çalışmanın ana amacı; Ankara kent vadilerinin vadi sistemlerinin belirlenerek bu sistemlerin peyzaj değişim sürecinin açıklanması ve vadilerin kentin ekolojisini iyileştirme olanaklarının ekosistem servisleri ve yeşil altyapı yaklaşımları kapsamında araştırılmasıdır.
Materyal ve Yöntem: Çalışma, Ankara kent vadilerinin özelliklerinin belirlenmesini, peyzaj değişiminin Uzaktan Algılama CBS teknikleri aracılığıyla analizini ve elde edilen vadi özniteliklerine dayanarak, vadiler için yeşil altyapı rehberinin geliştirilmesini kapsamaktadır.
Araştırma Bulguları: Ana kentsel çekirdekte kentsel dokunun artması vadi sistemi üzerinde baskı oluşturarak arazi değeri artışına ve nüfus baskısına neden olmuştur. Kent planları koruma amacı taşımasına karşın bu amaç uygulamaya yansıtılamamış bunun sonucunda vadilerin doğal niteliğini tahribata uğramıştır.
Sonuç: Ankara kent vadi sistemlerinin ekolojik işlevlerini geri kazanmak için yeşil altyapı uygulamaları ile desteklenmesi gerekmektedir. Vadilerin ekolojik ağ oluşturma olanaklarına dayanarak yeşil altyapı rehberi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ankara, ekosistem hizmetleri, kentsel planlama, yeşil altyapı, vadi ekosistemi, Türkiye

Destekleyen Kurum

İnönü Üniversitesi Bilimsel Araştırma Koordinasyonu

Proje Numarası

FYL-2020-1881

Teşekkür

Bu makale İnönü Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyon Başkanlığı Birimi tarafından FYL-2020-1881 numaralı proje olarak desteklenmiştir. Destekleri için teşekkür ederiz.

Evaluation of the possibilities of the valleys of improving the urban ecology through the Ankara city valleys

Öz

Objective: The main objective of the study is to identify the valley systems of Ankara city valleys, to explain the landscape change process of these systems and to investigate the possibilities of valleys to improve the ecology of the city within the scope of ecosystem services and green infrastructure approaches.
Material and Methods: The study covers the identification of the characteristics of Ankara urban valleys, the analysis of landscape change through Remote Sensing GIS techniques, and the development of a green infrastructure guide for valleys based on the valley attributes obtained.
Results: The increase in the urban fabric within the main urban core has put pressure on the valley system, leading to an increase in land value and population pressure. Although urban plans aim for conservation, this aim has not been reflected in practice, resulting in the destruction of the natural quality of the valleys.
Conclusion: Ankara's urban valley systems need to be supported with green infrastructure practices to restore their ecological functions. Based on the ecological networking possibilities of the valleys, a green infrastructure guide is proposed.

Anahtar Kelimeler

Ankara, ecosystem services, urban planning, green infrastructure, valley ecosytem, Türkiye

Proje Numarası

FYL-2020-1881

Kaynakça

• Ankara Büyükşehir Belediyesi, 2019. Ankara Makroform. (Web sayfası: https://www.ankara.bel.tr/files/3113/4726/6297/3-makroform.pdf) (Erişim Tarihi: 03.04.2022).
• Anonymous, 2012. Ankara metrosu iki dereye komşu çıktı. (Web sayfası: http://www.yapi.com.tr/haberler/ankara-metrosu-iki-dereye-komsu-cikti_102204.html) (Erişim tarihi: 02.01.2021).
• Anonymous, 2019. Ankara’nın kayıp dereleri. (Web sayfası: https://www.birgun.net/haber/ankara-nin-kayip-dereleri-278332) (Erişim tarihi: 02.01.2021).
• Arcidiacono, A. & Ronchi, S., 2021.Challenges For Contemporary Spatial Planning İn Italy. Towards A New Paradigm. In Ecosystem Services and Green Infrastructure, Springer, Cham,1-16 pp.
• Benedict, M. A. & McMahon, E.T., 2012. Green İnfrastructure: Linking Landscapes And Communities. Island press, 320 pp.
• Cengiz, S., 2019. Kentsel Büyüme Dinamiklerinin Modellenmesi: Ankara Kenti Simülasyonu. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 284 s.
• Cengiz, S., Görmüş, S. & Oğuz, D., 2022. Analysis Of The Urban Growth Pattern Through Spatial Metrics; Ankara City. Land Use Policy, 112, 105812. Doi: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2021.105812.
• Crutzen, P.J.,1998. Changing Atmospheric Chemistry: Causes And Consequences For Environment And Climate. European Review, 6 (1): 7-23.
• ÇDP, 2017. 2038 Ankara Çevre Düzeni Planı Açıklama Raporu. Ankara Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Duraiappah, A. K., Naeem, S., Agardy, T., Ash, N. J., Cooper, H. D., Diaz, S., Faith, D. P., Mace, G., McNeely, J. A., Mooney, H. A., Oteng-Yeboah, A. A., Pereira, H. M., Polasky, S., Prip, C., Reid, W. V., Samper, C., Schei, P. J., Scholes, R., Schutyser, F. & Van Jaarsveld, A., 2005. Ecosystems and human well-being: biodiversity synthesis; a report of the millennium ecosystem assessment. World Resources Institute. (Web sayfası: https://experts.umn.edu/en/publications/ecosystems-and-human-well-being-biodiversity-synthesis-a-report-o) (Erişim Tarihi: 03.09.2020).
• EC, 2022. Environment. (Web sayfası: https://environment.ec.europa.eu/index_en) (Erişim Tarihi: 03.09.2022). Forman, R.T.T., 2008. Urban Regions:Ecology and Planning Beyond The City. Cambridge University Press, 408 pp.
• GİB, 2020. Performans Programı. (Web sayfası: http://www. gib. gov. tr/sites/default/files/fileadmin/beyannamerehberi/2009PerformansProgrami.pdf) (Erişim Tarihi: 03.09.2020).
• Grimm, N. B., Faeth, S. H., Golubiewski, N. E., Redman, C. L., Wu, J., Bai, X. & Briggs, J. M., 2008. Global change and the ecology of cities. Science, 319 (5864): 756-760.
• Grunewald, K., Li, J., Xie, G. & Kümper-Schlake, L., 2018. Towards Green Cities. Urban Biodiversity and Ecosystem Services in China and Germany. Springer International Publishing. DOI:10.1007/978-3-319-58223-8.
• Liquete, C., Kleeschulte, S., Dige, G., Maes, J., Grizzetti, B., Olah, B. & Zulian, G., 2015. Mapping Green İnfrastructure Based On Ecosystem Services And Ecological Networks: A Pan-European Case Study. Environmental Science & Policy, 54, 268-280 pp.
• Mimarlar Odası, 2020. İmrahor Vadisi Projesi. (Web sayfası: http://www.mimarlarodasiankara.org/?id=9) (Erişim Tarihi: 22.03.2022).
• Niemelä, J., Breuste, J. H., Guntenspergen, G., McIntyre, N. E., Elmqvist, T. & James, P.,2011. Urban Ecology: Patterns, Processes, and Applications. Oxford University Press,392 pp.
• NİP, 2007. 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı Plan Açıklama Raporu (Etüdler&Müdahale Biçimleri). Ankara Büyükşehir Belediyesi, İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Oki, T. & S. Kanae, 2006. Global Hydrological Cycles And World Water Resources. Science, 313 (5790): 1068–1072.
• Oppla, 2022. EnRoute: Enhancing Resilience of Urban Ecosystems through Green Infrastructure. (Web sayfası: https://drive.google.com/file/d/1T8jsTcWoaF4SlVs-5hnf7TvIRgL-eDJJ/view) (Erişim tarihi: 06.05. 2022).
• Palmer, M. A., Lettenmaier, D. P., Poff, N. L., Postel, S. L., Richter, B. & Warner, R., 2009. Climate change and river ecosystems: protection and adaptation options. Environmental management, 44 (6): 1053-1068.
• Peyzaj Mimarları Odası, 2006. Zir Vadisi Türkiye Gündeminde. (Web Sitesi: http://www.peyzajmimoda.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=118&tipi=6&sube=0) (Erişim Tarihi: 21.03.2022).
• Postel, S. & Carpenter, S.,1997. “Freshwater Ecosystem Services, 195-214”. In: Nature’s Services ((Ed. G. C. Daily), Island Press, Washington, 195 pp.
• Stevenson, R. J. & Sabater, S., 2010. Understanding Effects Of Global Change On River Ecosystems: Science To Support Policy İn A Changing World. Hydrobiologia, 657 (1): 3-18.
• Şehir Plancıları Odası, 2021. Mahkeme, Dikmen Vadisi Son Etapta Hukuksuz Planlara Yine Dur Dedi!. (Web sayfası: https://www.spo.org.tr/detay.php?sube=1&tip=3&kod=10635) (Erişim Tarihi: 21.03.2022).
• Tağıl, Ş. & Jenness, J., 2008. GIS-Based Automated Landform Classification And Topographic, Landcover And Geologic Attributes Of Landforms Around The Yazoren Polje, Turkey. Journal of Applied Sciences, 8 (6):12.
• Thorp, J. H., Thoms, M. C. & Delong, M. D., 2010. The Riverine Ecosystem Synthesis: Toward Conceptual Cohesiveness İn River Science. Elsevier 232 pp.
• TÜİK, 2018. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. (Web sayfası: http://www.tuik.gov.tr) (Erişim Tarihi:12.03.2021).
• UN, 2015. Sustainable development goals: FACT SHEET. (Web sayfası: https://www.un.org/sustainabledevelopment/wpcontent/uploads/2015/08/Factsheet_Summit.pdf) (Erişim tarihi: 02.02.2021).
• UN, 2018. World Urbanization Prospects: The 2018 Revision, Online Edition. (Web sayfası: https://www.un.org/development/desa/publications/2018-revision-of-world-urbanization-prospects.html) (Erişim tarihi: 02.02.2021).
• UN, 2019a. Global Sustainable Development Report 2019: The Future İs Now – Science For Achieving Sustainable Development. United Nations, New York.
• UN, 2019b. Probabilistic Population Projections Rev. 1 based on the World Population Prospects 2019 Rev. (Web sayfası:http://population.un.org/wpp/) (Erişim tarihi: 02.02.2021).
• UNDP, 2012. Africa Human Development Report 2012 Towards a Food Secure Future (No. 267636). United Nations Development Programme (UNDP).
• United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division. (2022). Probabilistic population projections, Rev. 1 based on the World Population Prospects 2019, Rev. 1.
• Vannote, R. L., Minshall, G. W., Cummins, K. W., Sedell, J. R. & Cushing, C. E., 1980. The river continuum concept. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 37 (1): 130-137.
• Weiss, A, 2001. Topographic Position And Landforms Analysis. In Poster presentation, ESRI user conference, San Diego, CA (Vol. 200).
• Wickham, J. D., Riitters, K. H., Wade, T. G., Vogt, P., 2010. A National Assessment Of Green İnfrastructure And Change For The Conterminous United States Using Morphological İmage Processing. Landscape and Urban Planning, 94 (3): 186-195.