Sosyal Bilgiler ve Sınıf Eğitimi Öğretmen Adaylarının Gözünden Vatandaşlık Eğitimi: Nitel Bir Çalışma

Yıl 2017, Sayı: 32, 913 - 925, 01.12.2017

Mehmet Şentürk Ufuk Şimşek Fatih Tıkman Esat Yıldırım

https://doi.org/10.14582/DUZGEF.1871

Öz

Bu çalışmanın amacı sınıf ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlık ve vatandaşlık eğitimi hakkındaki görüşlerini ortaya koymaktır. Bu araştırmanının çalışma grubunu 40 sınıf öğretmeni ve 35 sosyal bilgiler öğretmeni adayı olmak üzere toplam 75 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış mülakat formu kullanılmıştır. Mülakat formu oluşturulurken 10 soru hazırlanmış, uzman görüşü ve yapılan pilot uygulama sonucunda mülakat formunda yer alan soru sayısı 6’ya düşürülmüştür. Çalışma, betimsel tarama modelinde nitel bir araştırmadır. Araştırmada elde edilen verilerin analizinde içerik analizinden yararlanılmıştır. Araştırmanın sonucunda şu verilere ulaşılmıştır. Öğretmen adaylarının vatandaşlıkla ilgili konularda çoğunlukla kendilerini yetersiz olarak gördükleri göze çarpmaktadır. Yetersiz gören öğretmen adaylarının çoğunluğu bu yetersizliklerinin vatandaşlık haklarını ve hukuk kurallarını bilmemelerinden, bilgi eksikliğinden, gördükleri eğitimden verim alamadıklarından ve gördükleri vatandaşlık eğitiminin günlük yaşamla ilişkilendiremediğinden kaynakladığını söylemişlerdir. Öğretmen adayları vatandaşlık eğitimiyle ilgili derslerinde daha çok dramadan, günlük hayatla ilişkilendirmeye yönelik etkinliklerden, somutlaştırmaya yönelik etkinliklerden, film ve videolardan yararlanacaklarını ifade etmişlerdir. Öğretmen adaylarının çoğunluğu eğitim hayatları boyunca aldıkları vatandaşlık eğitiminin etkililiğinin yetersiz olduğuna dikkat çekmişlerdir. Araştırma sonuçlarının, Türkiye’de vatandaşlık eğitiminin etkililiğinin arttırılması noktasında uygulayıcılar ve araştırmacılar için yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vatandaşlık, vatandaşlık eğitimi, sosyal bilgiler eğitimi, sınıf eğitimi

The Views of Pre-Service Social Studies Teachers and Pre-Service Classroom Teachers about Citizenship Education: A Qualitative Study

Öz

The aim of this study is to reveal the opinions of pre-service classroom teacher and pre-service social studies teacher about citizenship and citizenship education. The sample of this study consists of 40 pre-service classroom teacher and 35 pre-service social studies teacher (totally 75 pre-service teachers). In the research, semi-structured interview form was used as a data collection. Ten questions were prepared while preparing the interview form then the number of questions has been reduced to 6 with expert opinion and pilot scheme. The study is a qualitative research in the descriptive survey model. As a result of the study, the following has been reached. Most pre-service teachers emphasized the concepts of belonging, right, responsibility, duty, freedom and loyalty when defining citizenship. Pre-service teachers often regard themselves as inadequate in matters related to citizenship. The majority of pre-service teachers who see it as inadequate have said that their inadequacy is due to their lack of knowledge of civil rights and legal rules, lack of information, inefficient education, and citizenship education does not relate to daily life. Pre-service teachers mentioned that they would benefit more from drama, activities for linking to daily life, activities for concrete activities, films and videos in their courses related to citizenship education. Most of the pre-service teachers pointed out that the citizenship education they have taken during their education life is ineffective. It is thought that the results of the research will guide practitioners and researchers to increase the effectiveness of citizenship education in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Citizenship, citizenship education, social studies teacher, classroom teacher.

Kaynakça

• Acun, İ., Demir, M., & Göz, N. L. (2010). Öğretmen adaylarının vatandaşlık yeterlilikleri ile eleştirel düşünme becerileri arasındaki ilişki. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 107-123.
• Arıkan, F. (2002). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersi eğitim programının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Aydeniz, D. (2010). İlköğretim 4. 5. sınıf sosyal bilgiler dersinin insan hakları ve demokrasi eğitimindeki işlevselliği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (17 b.). Ankara: Pegem.
• Candan, R. (2006). İlköğretim 2. kademe 7. ve 8. sınıfta okutulan vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinin öğretimi ve öğretiminde karşılaşılan güçlükler (Ardahan Örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Ceylan, Ş. (2014) Okul öncesi öğretmenlerinin dünya vatandaşlığı eğitimi ile ilgili görüşleri, Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 7(1), 78-93.
• Creswell, J. W. (2016). Araştırma deseni, nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. S. B. Demir (Çeviri edt:). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çermik, F., Çalışoğlu, M., & Tahiroğlu, M. (2016). Sınıf öğretmenlerinin küresel vatandaşlık eğitimi ile ilgili görüşlerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 11(3), 775-790.
• Çıplak, A. (2002). İlköğretim 7 ve 8. sınıf vatandaşlık ve insan hakları eğitimi ders programlarının değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Dolanbay, H. (2011). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programında öğrenim gören öğretmen adaylarının insan hakları ve demokrasi dersinin işlenişine ilişkin görüşleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Er, H., Ünal, F., & Özmen, C. (2013). 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersinin 4. sınıfa alınmasına ilişkin görüşler üzerine bir araştırma. International Journal of Social Science, 6(8), 179–196.
• Ersoy, A. F. (2016). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenleri ve öğrencilerinin algısı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 17(3), 67-83. doı: 10.17679/iuefd.17345163
• Gibson, K.L, Rimmington G.M. & Landwehr-Brown M. (2008). Developing Global Awareness and Responsible World Citizenship With Global Learning, Roeper Review 30(2), 11-23.
• Güdücü, H. S. (2008). İlköğretim programlarında yer alan vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersine ilişkin öğretmen algısına yönelik Manisa örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Güven, S. (2010). İlköğretim birinci kademede vatandaşlık eğitimi üzerine bir durum çalışması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Hoge, J. D. (2002). Character education, citizenship education, and the social studies. The Social Studies, 93(3), 103-108. doı: 10.1080/00377990209599891
• İbret B. Ü. & Avcı. E. K. (2017). Sosyal bilgiler öğretiminde kimlik algısı. R. Turan ve H. Akdağ (Ed.). Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar III (38-53). Ankara: Pegem Akademi.
• İnan, K. (2005). İlköğretim 7. sınıf vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersi öğretim programında ifadesini bulan temel hak ve özgürlüklerin kazanılma düzeyi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kan, Ç. (2009) Sosyal bilgiler eğitiminde küresel vatandaşlık, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 25-30.
• Kara, C., Topkaya, Y. ve Şimşek, U. (2012). Aktif vatandaşlık eğitiminin sosyal bilgiler programındaki yeri. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 4(3), 147-159.
• Karaman-Kepenekçi, Y. (2008). Eğitimciler için insan hakları ve vatandaşlık. Ankara: Ekinoks Yayınları.
• Kaya, M. (2002). Polisin insan hakları eğitiminde yaratıcı drama yönteminin kullanılması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kıvanç, Ö. (2003). İlköğretim insan hakları eğitimi sürecinin Avrupa Konseyi insan hakları eğitimi çerçevesinde öğretmenler tarafından değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Kondu, Z., & Sakar, T. (2013). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi niçin verilir?. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(3), 49-60.
• Köksal, H. (2007) İlkçağda Vatandaşlık Eğitimi Olarak Tarih Öğretimi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 271- 278.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Çeviri Ed.), Ankara: Nobel.
• Özbek, R. (2004). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi ders amaçlarının gerçekleşme düzeyi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Patrick, J. J. (2003). Essential elements of education for democracy: What are they and why should they be at the core of the curriculum in schools? http://www.civiced.org/pdfs/EEOEforDemocracy.pdf adresinden 25.09.2017 tarihinde alınmıştır.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma değerlendirme yöntemleri. M. Demir ve S. B. Demir (Çeviri Ed.), Ankara: Pegem Akademi.
• Sadık, F. & Sarı, M. (2012). Çocuk ve demokrasi: ilköğretim öğrencilerinin demokrasi algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi. Uluslararası Cumhuriyet Eğitim Dergisi, 1(1), 48–62.
• Şimşek, U., Küçük, B., & Topkaya, Y. (2012). Ideologic basıcs of educational policies in republican period. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 2809-2823.
• Toraman, Ç. (2012). İlköğretim 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders programının değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Toper, T. (2007). İlköğretim ikinci kademede demokrasi eğitimi: ikinci kademe öğretmenlerinin demokratik tutum ve davranışları sergileme düzeyleri (Kars ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi, Kars.
• Topkaya, Y. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değer aktarım yaklaşımları hakkındaki görüşlerine ait nitel bir çalışma. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 637-652.
• Topkaya, Y. & Coşkun, K. (2016). Küresel vatandaşlık bilinci üzerinde sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlerin etki boyutu. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 238-252.
• Topkaya, Y., & Şimşek, U. (2015). Impact of instructional comics on the attitudes towards citizenship and democracy education. Journal of Computer and Education Research, 3(6), 152-167.
• Uğurlu, C. T. (2011). Avrupa birliği ülkelerinde ve Türkiye’de vatandaşlık eğitimi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 153-169.
• Ulubey, Ö. & Gözütok, F. (2015). Yaratıcı drama ve diğer etkileşimli öğretim yöntemleri ile geleceğin vatandaşlık, demokrasi ve insan hakları eğitimi. Eğitim ve Bilim, 40 (182), 87-109.
• Uyangör, N. (2007). İlköğretim 7. sınıf Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Programının değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Üstündağ, T. (1997). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinin öğretiminde yaratıcı dramanın erişiye ve derse yönelik öğrenci tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yiğit, E.Ö. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının gözünden vatandaşlık ve türk vatandaşlığı, İlköğretim Online, 16(2), 406-427.
• Yiğittir, S. (2007). “İlköğretim 7. Sınıf vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinin gerçekleşme düzeyi ile ilgili öğrenci görüşleri”. Milli Eğitim Dergisi. Sayı:173.
• Şimşek, U., Tıkman, F., Yıldırım, E. & Şentürk, M. (2017). Sosyal Bilgiler ve Sınıf Eğitimi Öğretmen
• Adaylarının Gözünden Vatandaşlık Eğitimi: Nitel Bir Çalışma. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 913-925.