OSMANLI MODERNLEŞME DÖNEMİNDE DİYARBEKİR VİLAYETİ’NDE AÇILAN SÜRYANİ-KELDANİ MEKTEPLERİ VE EĞİTİM FAALİYETLERİ

Yıl 2014, Sayı: 22, 313 - 327, 01.06.2014

Hatip Yıldız

Öz

Diyarbekir bölgesinde, İslamiyet’in yayılmasından itibaren bir taraftan İslam medreseleri açılırken, diğer taraftan başta Süryani okulları olmak üzere sair cemaatlere ait eğitim kurumları varlığını sürdürmüş ve zaman içerisinde mevcut mekteplere yenileri eklenmiştir. Özellikle, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Süryani ve diğer cemaatlere ait okulların sayısında büyük bir artış görülmüştür. Ayrıca, Amerikan himayesinde olup, Süryani çocuklarının da devam ettiği çok sayıda Protestan mektebi açılmıştır. Bu çalışmada; Diyarbekir Vilayeti’ni oluşturan merkez, Maden ve Mardin sancaklarında, 19.yüzyılın ikinci yarısından itibaren açılan farklı kategorilerdeki söz konusu Süryani ve Protestan okulları tanıtılarak, öğretmen ve öğrenci sayıları ile kuruluş amaçları hakkında detaylı bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Diyarbekir, Mardin, Süryani, eğitim

Assyrian-Chaldean Schools and Educational Activities in the Province of Diyarbakir during the Period of Ottoman Modernization

Öz

From the spread of Islam in Diyarbakir, on the one hand the Islamic madrassas opening, on the other hand, especially the Syriac schools, educational institutions belonging to other communities continued education. Over time, this school was added to the new ones. In particular, since the second half of 19 th century, increased the number of the Syrian schools and schools in other community. In addition, under the auspices of the American, a large number of Protestant schools that Syrian children will continue have been opened. In this study, in the Province of Diyarbakir (Diyarbakir, Maden and Mardin banners), from the second half of the 19th century opened, the Syrian and Protestant schools in different categories were introduced. In addition, In addition, detailed information was given about the number of teachers and students, and was explained the aim of the schools.

Anahtar Kelimeler

Diyarbekir, Mardin, Syrian, education

Kaynakça

• Atalay, T. (2005). “İlk Dönem Süryani Din Eğitimine Giriş”, Süryaniler ve Süryanilik II (Haz: Ahmed Taşğın, Eyüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli), Ankara.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Ayniyat Defteri (BOA, Ayn. D.), No: 887.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Bab-ı Ali Evrak Odası (BOA, BEO), Yıl: 1896.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye İdare (BOA, DH. İD), Yıl: 1911. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Mektubi (BOA, DH. MKT).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Tesri’-i Muamelat Komisyonu (BOA, DH. TMİK. S).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Umum Vilayat Müdüriyeti (BOA, DH. UMVM), Yıl: 1914.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Maarif Mektubi (BOA, MF. MKT), Yıl: 1908.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Meclis-i Vükela (BOA, MV), Yıl: 1907.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mekatib-i Gayrimüslime (BOA, MF. MGM), Yıl: 1892, 1893, 1898.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mektubi Mühimme (BOA, A. MKT. MHM).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Şura-yi Devlet (BOA, ŞD. Def.).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Mütenevvi (BOA, Y. MTV).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Perakende Maarif (BOA, Y. PRK. MF), Yıl: 1907.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Perakende Umum (BOA, Y. PRK. UM), Yıl: 1905.
• Beysanoğlu, Ş. (1996). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları, Cilt.1, Ankara.
• Beysanoğlu, Ş. (2003). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi, Cilt. 1, Ankara.
• Cuinet, V. (1890-1894). La Turquie d’Asie, I-IV, Paris.
• Çıkkı, M.F. (2004). Naum Faik ve Süryani Rönesansı (Haz: Mehmed Şimşek), İstanbul.
• Danacıoğlu, E. (1999). “Diyarbekir’de Amerikan Misyonerleri”, Müze Şehir Diyarbakır, İstanbul.
• Diyarbekir Gazetesi (DG), Yıl: 1870, 1901, 1894-1900.
• Diyarbekir Vilayet Salnameleri (DVS), Yıl: H. 1287, 1312, 1321, 1323.
• Doru, N. (2005). “Süryanilerde Felsefe Akademileri”, Süryaniler ve Süryanilik II (Haz: Ahmed Taşğın, Eyüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli), Ankara.
• Karaman, O. (1995). Hatunoğlu Kurt İsmail Hakkı Paşa'nın Diyarbekir Valiliği (1869-1875), (Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.
• Maarif Salnameleri, Yıl: H. 1316, 1317, 1319, 1321.
• Özcoşar, İ. (2005). “Süryani Kiliselerinde Eğitim”, Süryaniler ve Süryanilik II (Haz: Ahmed Taşğın, Eyyüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli), Ankara.
• Palalı, İ. (1999). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Diyarbekir (Vilayet Salnameleri ve Mahalli Kaynaklara Göre)(1869-1905), (Basılmamış Doktora Tezi), Malatya.
• Şimşek, M. (2006). Amid’den Diyarbekir’e Eğitim Tarihi I, İstanbul.