II. Abdulhamit Döneminde Diyarbekir Vilayeti’nde Açılan Yetimhaneler ve Vali Mehmed Halid Bey’in Vilayette Misyonerliği Önleme Çabaları

Yıl 2010, Sayı: 14, 103 - 118, 01.06.2010

Hatip Yıldız

Öz

Bu makalede; Ermeni azınlıklarının yanı sıra Amerika, İngiltere ve Almanya gibi yabancı devletlerin maddi ve manevi desteğiyle Diyarbekir vilayetinde açılan yetimhaneler; bu yetimhanelerin özellikle Ermeni çocuklarına yönelik misyonerlik faaliyetleri ve Diyarbakır Valisi Mehmed Halid Bey’in bu çalışmaları engelleme çabaları arşiv belgeleri ışığında açıklandı

Anahtar Kelimeler

yetimhane, darüleytam, misyonerlik, Ermeni, Diyarbakır

Orphanage Opened in Diyarbekir Province During The Period of Abdülhamid The 2nd and Governor Sir Mehmed Halid’s Efforts to Prevent Missionary inside The Province

Öz

In this essay orphanage opened in Diyarbekir province by material and sipiritual supports of Armenian minority besides foreign countries like America, England and Germany; especially activities of missionary by orphanages devoted to Armenian children and Governor of Diyarbakır Sir Mehmet Halid’s efforts to prevent these harmful works have been explained under the shed light of archive documents

Anahtar Kelimeler

orphanage, missionary, Armenian, Diyarbakır, Governor Sir Halid

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dâhiliye Nezareti Tesri’-i Muamelat ve Islahat Komisyonu (DH. TMİK. S), No: 38/27 Maarif Nezareti Mekatib-i Gayrimüslime Müdürlüğü (MF, MGM), No: 5/107 Maarif Nezareti Mekatib-i Gayrimüslime Müdürlüğü (MF, MGM), No: 6/6 Meclis-i Vükela (MV), No: 95/78 Meclis-i Vükela (MV), No: 97/73 Mektubi Mühime ( A. MKT. MHM), No: 702/24 Mektubi Mühime ( A. MKT. MHM), No: 702/29 Mektubi Mühime ( A. MKT. MHM), No: 702/30 Şura-yi Devlet (ŞD), No: 1485/15
• Yıldız Perakende (Y. PRK. TKM), No: 41/91 Yıldız Perakende Baş kitabet (Y. PRK. BŞK), No: 62/64 Yıldız
• Perakende Umumi (Y. PRK. UM), No: 45/100 Yıldız Perakende Umumi (Y. PRK. UM), No: 46/29 Yıldız
• Perakende Umumi (Y. PRK. UM), No: 46/64 Yıldız Perakende Umumi (Y. PRK. UM), No: 51/38 Gazeteler
• Diyarbekir Gazetesi, No: 1196, 3 Eylül 1900(8 Cemaziyülevvel 1318)
• Diyarbekir Gazetesi, No: 1195, 2 Eylül 1900(7 Cemaziyülevvel 1318) Salnameler
• Osmanlı Devlet Salnameleri, H.1315, H.1320 Telif Eserler
• Açıkses, Erdal, Amerikalıların Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri, Ankara, 2003
• Beysanoğlu, Şevket, Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi, Cilt.2, Ankara, 2003
• Danacıoğlu, Esra, “Diyarbekir’de Amerikan Misyonerleri”, Müze Şehir Diyarbekir, İstanbul, Dilipak, Abdurrahman, “Yetimler Yurdu: Darüleytam”, İnsani Yardım, Sayı: 34, Temmuz- Ağustos-Eylül 2008
• Kieser, Hans-Lukas, Iskalanmış Barış (Doğu Vilayetleri’nde Misyonerlik, Etnik Kimlik ve Devlet 1839-1938), (Çev: Atilla Dirim), İstanbul, 2005
• Vahapoğlu, Hidayet, Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, İstanbul, 2005
• Yıldız, Hatip, “Diyarbakır Valisi Mehmed Halid Bey’in Beş Yıllık İcraatı ve Sultan II.Abdülhamid’in Emriyle Vilayetin Kalkınması İçin Hazırladığı Rapor”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e 2. Uluslar arası Diyarbakır Sempozyumu, (15-17.11.2006, Diyarbakır), Cilt 1, Ankara, 2008, s. 387-401) http://www.haberaktuel.com