Lise dönemindeki ergenlerin riskli yaşam deneyimleri

Yıl 2020, Sayı: 37, 100 - 113, 19.06.2020

Nilgün Öztürk

Öz

Önceki araştırmalar, ergenlik döneminde riskli davranışlar ve deneyimlerin sıklığının arttığını göstermektedir. Ancak buna rağmen lise dönemindeki ergenlerin hangi davranışları riskli olarak algıladıklarını araştıran sınırlı sayıda araştırma mevcuttur. Bu nitel araştırmanın amacı, lise dönemi ergenlerinin deneyimlerine göre riskli davranışlarını anlamak, bu davranışları kapsayıcı temalar altında birleştirmek ve çözüm önerileri sunmaktır. Çalışma grubu Doğu Anadolu bölgesinde Büyükşehir olan Malatya da eğitimine devam eden ve yaşları 15-18 arasında bulunan 40 (20=kız, 20=erkek) lise öğrencisidir. Yapılan görüşmelerin tematik analizi sonucunda ortaya çıkan yedi ana tema şunlardır: ‘Kavga’, ‘Madde kullanımı’, ‘Okuldan kaçma’, ‘Evden kaçma’, ‘Kopya çekme’, ‘Öğretmene karşı gelme’, ‘İntihar’. Yapılan bu araştırmanın ergenlerin riskli yaşam deneyimleri ve bu deneyimlerin nedenlerinin anlaşılmasına katkı sağlayan bilgiler sunduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Riskli davranışlar, ergenlik, tematik analiz

Kaynakça

• Akgül, S., & Kutluk, T. (2015). Çocuk ve ergenlerde tütün kontrolü. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi,24, 1-5.
• Alexander, C. S., Kim, Y. J., Ensminger, M., Johnson, K. E., Smith, B. J., & Dolan, L. (1990). A measure of risk taking for young adolescents: reliabilitiy and validity assesments. Journal of Youth and Adolescence, 19(6),559-569.
• Amichai Hamburger, Y., Kingsbury, M., & Schneider, B. H. (2013). Friendship: An old concept with a new meaning?. Computers in Human Behavior, 29(1), 33-39.
• Anderman, E., Griesinger, T., & Westerfield, G. (1998). Motivation and cheating during early adolescence. Journal of Educational Psychology, 60, 84–93.
• Arıkan, Z., & Coşar, B. (1996). Alkol bağımlılığına demografik ve epidemiyolojik bir bakış. Kriz Dergisi, 4(2), 81-91.
• Arslan, H. N., Terzi, Ö., Dabak, Ş., & Pekşen, Y. (2012). Samsun il merkezindeki lise öğrencilerinde sigara, alkol ve madde kullanımı. Erciyes Tıp Dergisi, 34(2), 79-84.
• Ayan, S. (2011). Okulda disiplin cezası alma, ailede şiddete uğrama. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 12(2),137-142.
• Aydın, B. (2001). İlköğretim okullarında sınıf disiplinin sağlanması. Doktara tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Bahalı, K., & Tahiroğlu, A. Y. (2010). Okul reddi: Klinik özellikler, tanı ve tedavi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2(3),362-383.
• Balkaya, A. & Ceyhan, E. (2007). Lise öğrencilerinin suç davranışı düzeylerinin bazı kişisel ve ailesel nitelikler bakımından incelenmesi. Aile ve Toplum Dergisi, 9(3), 13-27.
• Bilgiç, N., & Günay, T. (2014). Ergenlerin sigara bırakma konusunda desteklenmesinde bir yöntem: Akran eğitimi. Türk Toraks Dergisi, 15, 102-105.
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3,77-101. DOI: 10.1191/1478088706qp063oa.
• Bridge, J. A., Goldstein, T. R., & Brent, D. A. (2006). Adolescent suicide and suicidal behavior. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(3‐4), 372-394.
• Boyd, D. R., Bee, H. L., & Johnson, P. A. (2006). Lifespan development. Boston, MA: Pearson.
• Boyer, T. W. (2006). The development of risk-taking: A multi-perspective review. Developmental Review, 26(3), 291-345.
• Celep, C. (2002). Sınıf yönetimi ve disiplin. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Crone, E. A., & Dahl, R. E. (2012). Understanding adolescence as a period of social–affective engagement and goal flexibility. Nature Reviews Neuroscience, 13(9), 636-650.
• Çavuş, F. Ö., Çavuş, U. Y., & Görpelioğlu, S. (2017). Ankara ilindeki ergenlerde riskli davranışların sıklığı, dağılımı. Turkish Journal of Family Practice, 21(1), 2-16.
• Çelik, P., Esen, A., Yorgancıoğlu, A., Şen, F. S., & Topçu, F. (2000). Manisa ilinde lise öğrencilerinin sigaraya karşı tutumları. Toraks Dergisi, 1(1), 61-66.
• Çetin, Ş. (2007). Üniversite öğrencilerinin kopya çekme davranışlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 75, 129-142.
• D’Amico, E. J., Ellickson, P. L., Collins, R. L., Martino, S., & Klein, D. J. (2005). Processlinking adolescent problems to substance-use problems in late young adulthood. Journal of Studies Alcohol, 66(6),766–775.
• Donovan, J. E., & Jessor, R. (1985). Structure of problem behavior in adolescence and young adulthood. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 53(6), 890-904.
• Dönmez, E. (2007). Evden kaçma davranışı. In K. Ögel (Ed.), Riskli davranışlar gösteren çocuk ve ergenler: alanda çalışanlar için bilgiler (pp. 421-439). İstanbul:Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği Yayınları.
• Duru, E., & Arslan, G. (2014). Evlenmek amacıyla evden kaçan kız ergenler: Bir olgu bilim çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,5(41),36-48.
• Erdoğan, İ. (2002). Sınıf yönetimi. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Eskin, M. (2000). Ergen ruh sağlığı sorunları ve intihar davranışıyla ilişkileri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3(4), 228-234.
• Evans, E. D., & Craig, D. (1990). Adolescent cognitions for academic cheating as a function of grade level and achievement status. Journal of Adolescent Research, 5, 325–345.
• Gordon Larsen, P., Nelson, M. C., & Popkin, B. M. (2004). Longitudinal physicalactivity and sedentary behavior trends: adolescence to adulthood. American Journal Preventive Medicine, 27(4),277–283.
• Gonzalez, J., Field, T., Yando, R., & Gonzalez, K. (1994). Adolescents' perceptions of their risk-taking behavior. Adolescence, 29(115), 701-709.
• Güler, N., Güler, G., Ulusoy, H., & Bekar, M. (2009). Lise öğrencileri arasında sigara, alkol kullanımı ve intihar düşüncesi sıklığı. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 31(4), 340-345.
• Hair, E. C., Park, M. J., Ling, T. J., & Moore, K. A. (2009). Risky behaviors in late adolescence: co-occurrence, predictors, and consequences. Journal of Adolescent Health, 45(3), 253-261.
• Henry, S. (2000). What is school violence? An integrated definition. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 567(1), 16-29.
• Hurrelmann, K., & Richter, M. (2006). Risk behaviour in adolescence. The relationship between developmental and health problems. Journal of Public Health, 14(1), 20-28.
• Hyde, J. (2005). From home to street: Understanding young people's transitions into homelessness. Journal of Adolescence, 28(2), 171-183.
• Jones, V. F., & Jones, L. S. (1998). Comprehensive classroom management: Creating communities of support and solving problems. Boston: Allyn and Bacon
• Jessor, R. (1998). New perspectives on adolescence risk behaviour. New York: Cambridge Press.
• Kann, L., Kinchen, S. A., Williams, B. I., Ross, J. G., Lowry, R.., Grunbaum, J. A., & Kolbe, L. J. (2000). Youth risk behavior surveillance-United States, 1999. Journal of School Health, 70(7),271-285.
• Kardaş, Ö., Kardaş, B., & Bildik, T. (2018). Gençlerde okul reddi davranışı: buzdağının görünen ucu. Türkiye Klinikleri Child Psychiatry-Special Topics, 4(2), 159-167.
• Kıran Esen, B. (2003). Investigating students’ risk-taking behavior and school achievement according to their peer pressure levels and gender. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 2(20), 17-26.
• Kipping, R. R., Campbell, R. M., MacArthur, G. J., Gunnell, D. J., & Hickman, M. (2012). Multiple risk behaviour in adolescence. Journal of Public Health, 34(1), i1-i2.
• Körük, S. & Aypay, A. (2017). Ergenlerde riskli davranışların güvensiz bağlanma ve algılanan sosyal destek tarafından yordanmasında psikolojik belirtilerin aracı rolü, Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi,8, 23-51. Milli Eğitim Bakanlığı (2007). Ministry of National Education secondary education institutions award and discipline regulations. 19.1.2007/26408. https://www.sorubak.com/meb-orta-ogretim-kurumlari-odul-ve-disiplin-yonetmeligi_27514.htm.
• Murdock, T. B., Hale, N. M., & Weber, M. J. (2001). Predictors of cheating among early adolescents: Academic and social motivations. Contemporary Educational Psychology, 26(1), 96-115.
• Ozer, E. M., Adams, S. H., Gardner, L. R., Mailloux, D. E., Wibbelsman, C. J., & Irwin, Jr, C. E. (2004). Provider self-efficacy and the screening of adolescents for risky health behaviors. Journal of Adolescent Health, 35(2), 101-107.
• Ögel, K., Tarı, I., & Eke, C. Y. (2006). Okullarda suç ve şiddeti önleme. İstanbul: Yeniden Yayınları, 17, 9-23.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluatin mthods (2th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Pub.
• Peltzer, K. (2010). Leisure time physical activity and sedentary behavior and substance use among in-school adolescents in eight African countries. International journal of behavioral medicine, 17(4), 271-278.
• Richter, M. (2010). Risk behaviour in adolescence. Patterns, determinants and consequences. Germany: VS Research.
• Savi Çakar, F. S., Tagay, Ö., Karataş, Z., & Yavuzer, Y. (2015). Lise öğrencileri ile öğretmenlerin riskli davranışlara ilişkin görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(12), 1-13.
• Schaffner, L. (1998). Searching for connection: A new look at teenaged runaways. Adolescence, 33(131),619–627.
• Seven, M. A., & Engin, A. O. (2008). Eğitim fakültesi öğrencilerinin kopya çekmeye duydukları ihtiyaç ve kopya çekme sebepleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 121-136.
• Somerville, L. H., Jones, R. M., & Casey, B. J. (2010). A time of change: Behavioral and neural correlates of adolescent sensitivity to appetitive and aversive environmental cues. Brain and Cognition, 72(1), 124-133.
• Telef, B. B. (2014). Ergenlerde olumlu ve olumsuz duygular ile riskli davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi,22(2), 591-604.
• Tanrıdağ, R. (2000). Sigara içme davranışı üzerinde denetim odağının etkisinin incelenmesi. Kriz Dergisi, 9(1), 21-26.
• Taşçı, E., Unsal Atan, S., Durmaz, N., Erkus, H., & Sevil, U. (2005). Kiz meslek lisesi ögrencilerinin madde kullanma durumları. Bağımlılık Dergisi, 6(3), 122-128.
• Thompson, S. J., Bender, K., Windsor, L., Cook, M. S., & Williams, T. (2010). Homeless youth: Characteristics, contributing factors, and service options. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 20(2), 193-217.
• TÜİK, (2013). İntihar Girişim İstatistikleri, TR31 İzmir.
• Tymula, A., Belmaker, L. A. R., Roy, A. K., Ruderman, L., Manson, K., Glimcher, P. W., & Levy, I. (2012). Adolescents’ risk-taking behavior is driven by tolerance to ambiguity. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(42), 17135-17140.
• Ulusoy, M. D., Demir, N. Ö., & Baran, A. G. (2005). Ebeveynin çocuk yetiştirme biçimi ve ergen problemleri: Ankara ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 367-386.
• Ünlü, G., Aksoy, Z., & Ersan, E. E. (2014). İntihar girişiminde bulunan çocuk ve ergenlerin değerlendirilmesi. Pamukkale Tıp Dergisi, 7(3), 176-183.
• World Health Organization (1999). Health 21: the health for all policy framework for the WHO European Region https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/272657/9289013494-eng.pdf
• World Health Organization. (2002). Suicide rates and absolute numbers of suicide by country http://www.who.int/mental_health/prevention/suicide/
• World Healt Organization. (2017). Global accelerated action for the health of adolescents (AA-HA!): Guidance to support country implementation.
• YBRSS (2018). Youth Risk Behavior Surveillance-United States, MMWR Surveill Summ. 67(8), 1-114. doi: 10.15585/mmwr.ss6708a1
• Yörükoğlu, A. (2011). Çocuk ruh sağlığı, Özgür Yayınları, İstanbul