MALATYA İLİ YAZLIK YEREL ARMUT GENOTİPLERİNİN SELEKSİYONU

Yıl 2019, Sayı: 367, 54 - 65, 26.09.2019

Yusuf Bayındır Erdoğan Çöçen Tahir Macit Nedim Gültekin Ebru Toprak Özcan Ahmet Aslan Rafet Aslantaş

https://doi.org/10.33724/zm.519030

Cited By: 2

Öz

Anadolu pek çok meyve türünde olduğu gibi armudun da gen merkezleri arasındadır. Yukarı Fırat havzasında bulunan ve ülkemizin önemli meyvecilik merkezlerinden olan Malatya ilinde standart armut çeşitlerinin yanı sıra çok sayıda mahalli çeşitler de yetiştirilmektedir. Bu mahalli çeşitler ıslah çalışmaları için önemli genetik kaynak oluşturmaktadır. Malatya ilinde yetiştirilen yerel yazlık armutların seleksiyonu amacıyla 2014-2017 yılları arasında yürütülen bu çalışmada ilk olarak ön seleksiyonla sağlıklı gelişme gösteren verimli ve kaliteli meyvelere sahip ağaçlar işaretlenmiştir. Daha sonra, belirlenen bu ağaçlardan hasat döneminde alınan meyve örneklerinde pomolojik analizler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen verilerin tartılı derecelendirme metoduyla değerlendirilmesi sonunda üç genotip (44.13.07, 44.08.01, 44.06.14) ümitvar olarak belirlenmiştir. Ümitvar genotiplerde meyve ağırlığı 121.80 (44.08.01) -163.98 g (44.06.14), meyve eti sertliği 4.18 (44.13.07) - 8.35 kg/cm2 (44.08.01), SÇKM oranı %13.60 (44.13.07) - %15.40 (44.08.01), TEA değeri % 0.18 (44.06.14) - % 0.21 (44.13.07) ve meyve suyu pH’sı ise 3.95 ( 44.13.07) - 4.82 ( 44.08.01) arasında değişmiştir. Çalışmada ümitvar bulunan genotiplerin kumsuz, tat durumu ve yeme kalitesi bakımından üstün özelikte oldukları belirlenmiştir. Çalışma sonunda belirlenen ümitvar bireyler muhafaza altına alınmak amacıyla Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü armut koleksiyon parseline taşınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Meyve ıslahı, Seleksiyon, Pyrus communis, Pomoloji, SÇKM

The selection of local summer pear genotypes in Malatya province

Öz

Anatolia is among the gene centers of pears as in many fruit species. In Malatya province, which is one of the most important fruit-growing centers in the upper Euphrates basin in Turkey, many local varieties are grown as well as the standard pear cultivars. These local varieties constitute an important genetic resource for breeding studies. In this study, which was conducted to select local summer pears grown in Malatya province between 2014 and 2017, firstly; the fertile trees with high quality fruits, showing a good growth, were marked with pre-selection. Then, pomological analyses were performed on the fruit samples taken during the harvesting period from these selected trees. At the end of the evaluation of the data obtained through the weighed rating method, three genotypes ((44.13.07, 44.08.01, 44.06.14) were identified as promising. The fruit weight of the promising varieties was between 121.80 (44.08.01) and 163.98 g (44.06.14), the fruit flesh firmness was 4.18 (44.13.07) - 8.35 kg/cm2 (44.08.01), TSS ratio was between 13.60 % (44.13.07) and 15.40 % (44.08.01), the TA was 0.18 (44.06.14) - 0.21 % (44.13.07), and the pH value of fruit juice was between 3.95 (44.13.07) and 4.82 (44.08.01). The genotypes found to be promising in the study were found to be non-gritty and superior in terms of taste and eating quality. The promising genotypes identified at the end of the study were transferred to pear collection parcel of the Apricot Research Institute Directorate in order to be kept under protection.

Anahtar Kelimeler

Fruit breeding, Selection, Pyrus communis, Pomology, TSS

Kaynakça

• Akçay, M.E., Yücer, M.M., 2008. Armut, Hasad Yayıncılık, Bilnet Matbaacılık ve Reklamcılık A.Ş. s:96, İstanbul.
• Altan, A., 1989. Laboratuvar Tekniği. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Ders Kitabı No: 36, Adana, s. 172.
• Aşkın, M.A., Oğuz, H.D., 1995. Erciş’te yetiştirilen ümitvar mellaki armut tiplerinde bazı meyve ve ağaç özelliklerinin tespiti üzerine araştırmalar, Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi (13-16 Ekim 1995, Adana), Cilt:1, 84-88.
• Bayındır, Y., Çöçen, E., Macit, T., Gültekin, N., Toprak Özcan, E., Aslan, A., Aslantaş, R., 2018. Malatya yöresi mahalli güzlük armut genotiplerinin seleksiyonu. Akademik Ziraat Dergisi, 7 (1): 9-16.
• Bostan, S.Z. ve Acar, Ş. 2012. Ünye’de (Ordu) yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Akademik Ziraat Dergisi, 1 (2): 97-106.
• Bostan, S.Z., Şen, S.M.,1991. Van ve çevresinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özellikleri üzerinde araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1 (3): 153-169.
• Bostan, S.Z., 2009. Pomological traits of local apple and pear cultivars and types grown in Trabzon province (Eastern Black Sea Region of Turkey). Acta Horticulturae, 825: 293-298.
• Büyükyılmaz, M., Bulagay, A.N., Burak, M., 1992. Doğu Marmara Bölgesinde yetişen akça armutlarında klon seleksiyonu. Bahçe, 21 (1-2), 61-68.
• Büyükyılmaz, M., Bulagay, A.N., Burak, M., 1994. Marmara Bölgesi için ümitvar armut çeşitleri-III. Bahçe, 23 (1-2), 79-92.
• Büyük, F.Y., Pırlak, L., 2016. Konya İl merkezinde Yetiştirtilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Tespiti. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 3(2): 184-190.
• Cemeroğlu, B., 1992. Meyve ve Sebze İşleme Endüstrisinde Temel Analiz Metodları. BİLTAV Üniversite Kitapları Serisi, Ankara, No: 02-2, s.381.
• Cevahir, G., Bostan, S.Z., 2017. Of (Trabzon) ilçesi yerel armutları: Erkenci ve orta mevsim çeşitleri. Meyve Bilimi 4 (2): 19-25.
• Çöçen, E., Macit T., Ernim C., Kokargül R., Uğur Y., Kan T., Pırlak L., 2018. Malatya Yöresinde Yetiştirilen "Arapkızı"’ Elma Çeşidinde Klon Seleksiyonu, Meyve Bilimi; 5 (2):43-48.
• Çubukçu, Ç.G., Bostan, S.Z., 2018. Çaykara İlçesinde Yetiştirilen Yerel Armut (Pyrus spp.) Genotiplerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı: I-Meyve Özellikleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (JAFAG), 35 (Ek Sayı): 75-88.
• Çiftçi, D.T., Sağır, N., Bağcı D.T., Aygün, A., 2011. Doğu Karadeniz Sahil Bölgesinde Yetiştirilen Yerel Armut (Pyrus spp.) Çeşitlerinin Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye VI. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt 1(Meyvecilik): 791-799, 04-08 Ekim 2011, Şanlıurfa.
• Demirsoy, L., Öztürk, A., Serdar, Ü., Duman, E., 2007. Saklı cennet Camili'de yetiştirilen yerel armut çeşitleri, V. Ulusal Bahçe Bitkileri Sempozyumu (4-7 Eylül, Erzurum) 1: 396 - 400.
• Dumanoğlu, H., Tuna Güneş, N., Erdoğan, V., Aygün, A., Şan, B., 2006. Clonal Selection of a Winter-Type European Pear Cultivar ‘Ankara’ (Pyrus communis L.). Turkish J. Agric. Forestry 30: 355-363.
• Ertaş, A., 2016. Siirt ve Çevresinde Yetişen Mahalli Armut Çeşitlerinin (Pyrus Communis L.) Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri. Siirt Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Siirt 98 s.
• Ekinci, N, Akçay, M., 2016. Yeni Armut Çeşidi: Akçay 77. ÇOMU Ziraat. Fakültesi Dergisi 4 (2) : 51 - 57.
• FAO, 2019. Dünya gıda ve tarım örgütü, (Web sayfası: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC), (Erişim Tarihi: 25.01.2019).
• Güleryüz, M., 1977. Erzincan’da yetiştirilen bazı önemli elma ve armut çeşitlerinin pomolojileri ile döllenme biyolojileri üzerine araştırmalar. Atatürk Üniversitesi Yayınları, No: 483 Erzurum.
• Karlıdağ, H., Eşitken, A., 2006. Yukarı Çoruh vadisinde yetiştirilen elma ve armut çeşitlerinin bazı pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniv., Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 6 (2) : 93-96.
• Kalkisim, O., Okcu, Z., Karabulut, B., Ozdes, D., Duran, C., 2018. Evaluatian of Pomological and Morfological Characteristics and Chemical Compositions of Local Pear Varieties (Pyrus communis L.) Grown in Gumushane, Turkey. Erwebs-Obstbau, 60 : 173-181
• Karadeniz, T., Çorumlu, M.S., 2012. İskilip Armutları. Akademik Ziraat Dergisi, 1(2) : 61-66.
• Kılıç, D., 2015. Gürgentepe (Ordu) ilçesinde yetiştirilen yerel armut çeşitlerinin meyve ve ağaç özellikleri. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ordu, 91 s.
• Kılıç, D., Bostan, S.Z., 2016. Gürgentepe (Ordu) ilçesinde yetiştirilen yerel armut çeşitlerinin meyve ve ağaç özellikleri. Electronic Journal of Vocational Colleges - December / Aralık 2016: 21-32. (Web sayfası: http://www.ejovoc.org/december_2016_imcofe.aspx), (Erişim Tarihi: 30.12.2017).
• Michelson, L. F., Lachman, W.H., Allen, D.D., 1958. The use of the “Weighted-Rankit” method in variety trials. Proceedings of the American Society for Horticultural Science, 71: 334-338.
• Orman, E., 2005. Bahçesaray Yöresi Mahalli Armutlarının Pomolojik ve Morfolojik İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Van, 94 s.
• Orman, E., Yarılgaç T., 2016. Bahçesaray Yöresinde Armut Yetiştiriciliği ve seçilen bazı armut genotiplerinin pomolojik ve morfolojik incelenmesi. Bahçe 45(1):1-10.
• Oturmak, İ., Özrenk, K., Çavuşoğlu, Ş., 2017. Diyarbakır (Silvan, Kulp, Hazro) yöresindeki bazı mahalli armut (Pyrus communis L.) gen kaynaklarının belirlenmesi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD), 3 (2): 61 – 67.
• Okatan, V., Polat, M., Ercişli, S., Aşkın, M.A., 2017. Some Pomologijal and Chemical Properties of Local Pear Varieties in Uşak, Turkey. Scientific Papers. Series B, Horticulture, LXI: 11-13
• Özrenk, K., Gündoğdu, M., Kan, T., 2010. Van gölü havzası yerel armutları. Van Gölü Havzası Yerel Armutları. YYÜ Tar Bil Derg (Yyu J Agr Scı) 2010, 20(1):46‐51
• Öz, M., Aslantaş, R., 2015. Doğu Anadolu Bölgesi armut genotiplerinin morfolojik Karakterizasyonu. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 46 (2): 93-106.
• Özbek, S., 1947. Türkiye Armut Yetiştiriciliği ve Önemli Armut Çeşitlerimiz, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Basımevi, Ankara.
• Özbek, S., 1978. Özel Meyvecilik. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:128 s:486, Adana.
• Öztürk, A., 2010. Sinop İlindeki Armut Genotiplerinin Morfolojik, Pomolojik ve Moleküler Karakterizasyonu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Samsun, 200 s.
• Öztürk, A., Demirsoy L., 2013. Promising pear genotypes from North Anatolia, Turkey: Preliminary Observations. Journal of the American Pomological Society, 67 (4): 217-227.
• Polat, M., Az, Ö., 2017. Eğirdir (Isparta) Ekolojisinde Yetiştirilen Bazı Geçci Yerli Armut (Pyrus sommunis L.) Genotiplerinin Meyve Özelliklerinin Belirlenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 21(1):20-23.
• Polat, M., Bağbozan, R., 2017. Eğirdir (Isparta) Ekolojisinde Yetiştirilen Erkenci Yerli Armut (Pyrus sommunis L.) Tiplerinin Bazı Meyve Özelliklerinin Belirlenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 21(1):9-12
• Sağır, N., 2017. Trabzon İlinde Yetiştirilen Yerel Armut (Pyrus spp.) Çeşitlerinin Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ordu, 110 s.
• Sağır, N., Aygün, A., 2018. Trabzon İl’inde Yetiştirilen Yazlık Yerel Armut Çeşitlerinin Meyve Özelliklerinin Belirlenmesi. Bahçe (Özel Sayı:2 Uluslararası Tarım Kongresi - UTAK 2018):26-34.
• Soylu, O.,1997. Ilıman iklim meyveleri II. Uludağ Üniversitesi Ders Notları No:72, Bursa.
• Şen, S.M., Karadeniz, T., 1995. Genel Meyvecilik. Yüzüncü yıl üniversitesi, Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Van, 87 s.
• Ülkümen, L., 1938. Malatya'nın Mühim Meyve Çeşitleri Üzerinde Morfolojik, Fizyolojik ve Biyolojik Araştırmalar. Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlüğü, Ankara, sayı 65.
• Ünal, A., Saygılı, H., Hepaksoy, S., Can, HZ., Türküsay, H., 1997. Ege bölgesinde armut yetiştiriciliği ve seçilen bazı armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Yumuşak Çekirdekli meyveler sempozyumu, Yalova 29-35.
• Yarılgaç, T. ve Yıldız, K. 2001. Adilcevaz ilçesinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin bazı pomolojik özellikleri. Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 11 (2): 9-12.