Türkiye’de Yemeklik Baklagiller Üretiminde Gecikmeli Fiyatın Etkisi: Almon Modeli Uygulaması

Yıl 2009, Sayı: 353, 4 - 11, 01.07.2009

Orhan Gündüz Vedat Ceyhan Zeki Bayramoğlu

Öz

Bu araştırmada, Türkiye’de yemeklik baklagiller nohut ve mercimek üretiminde fiyatın gecikmeli değerlerinin etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. 1987-2008 yılları arası zaman serisi verileri gecikmeli modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin durağanlığını sağlamak için logaritmik değerlere çevrilerek kullanılmışlardır. Araştırmada, Almon modelini en iyi açıklaması beklenen denklem tipi olarak ikinci dereceden polinomial denklem kullanılmıştır. En uygun gecikme değerinin nohut için 3, mercimek için 5 yıl olduğu bulunmuştur. Tahmin edilen modele göre, nohut üretiminde meydana gelen değişmelerin gecikmeli fiyatlardaki değişme ile açıklanma oranı % 60 iken bu oran mercimekte % 37 olarak belirlenmiştir. Sonuç olarak, yemeklik baklagillerin üretimi üzerinde gecikmeli fiyatın önemli bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir. Üretim kararı üzerinde işletmelerin sermaye yapıları, sermaye miktarları, ekolojik faktörler, pazarlama olanakları ve işgücü imkanlarının etkili olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Yemeklik baklagiller, fiyat, gecikmesi dağıtılmış model

Kaynakça

• Almon, S. (1965), “The Distributed Lag between Capital Appropriations and Expenditures”, Econometrica, Vol.30, s.96-178.
• Alt, F., 1942, Distributed Lags, Econometrica, c. 10, pp: 113-128.
• Altundağ (Özsoy), S. ve Güneş, T., (1991) Türkiye’de Pa- tates ve Soğanın Üretim Miktarları İle Fiyat İlişkileri, TÜBİ- TAK Türk Tarım ve Orman Dergisi, 15, sf:14,23
• Bayramoğlu, Z., Gündoğmuş, E., Gündüz, O., “Tarım Ürünlerinde Üretim ve Fiyat İlişkisi” VIII. Türkiye Tarım Ekonomisi Kongresi Bildiriler Kitabı. Bursa.
• Davidson, R., Mackinnon, J.G., 1993, Estimation and In- ference in Econometrics, New York, Oxford University Pres, ISBN 0-19-506011-3, pp: 675-676.
• Dikmen, N. (2005) Koyck – Almon Yaklaşımı İle Tütün Üretimi ve Fiyat İlişkisi, VII. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, İstanbul
• Edirisinghe, J., ve Perera, D., 2007. “Role of Price on Replanting Decisions of Rubber: An Application of Almon Lag Model” sjae07102.pdf
• Erdal, G., Erdal, H., 2008. Kuru Soğanda Üretim - Fi- yat Etkileşimi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2008, 25 (1), 33-39
• Erdal, G., (2006) Tarımsal Ürünlerde Üretim Fiyat İlişki- sinin Koyck Yaklaşımı ile Analizi, Gaziosmanpaşa Üniversi- tesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2), sf:17-14, Tokat
• Faostat, 2009. Food and Agriculture Organization of The United Nations, http://faostat.fao.org/site/567/de- fault.aspx#ancor (erişim tarihi 29.12.2009)
• Greene, W. H., (2003) Econometric Analysis, New York Universty, Prentice Hall, pp:565.
• Gujarati, D.N., 2001, Temel Ekonometri, (Çevirenler: Ümit Şenesen, Gülay Günlük Şenesen) Literatür Yayınları No:33, İstanbul.
• İşyar, Y., (1975) Kuzeydoğu Anadolu Bölgesinde Önemli Tarla Ürünlerinin Ekim Alanı Arz Duyarlılıkları - Ekonomet- rik Bir Yaklaşım, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araş- tırma Serisi, No:131, Erzurum
• Kirani, A.K., 2008. TFP and MIRR Using Almon Distribu- ted Lag Model: A Case Study of Balochistan (1970-2004), European Journal of Scientific Research, 23:1, 49-60.
• Koyck, L.M., 1954, Distributed Lags and Investment Analysis, North Holland Publishing Company, Amsterdam, pp: 21-50.
• Özçelik, A. ve Özer, O.O., (2006) Koyck Modeli İle Türkiye’de Buğday Üretimi ve Fiyat İlişkisinin Analizi, An- kara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 12(4), sf: 333-339, Ankara
• Tanrıvermiş, H. ve Gündoğmuş, E., (1998) Türkiye’de Başlıca Tarla Ürünlerinde Arz Duyarlılığı, Kooperatifçilik Dergisi, Sayı:121, Ankara
• TCMB, 2009. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Elek- tronik Veri Dağıtım sistemi http://evds.tcmb.gov.tr/ (Eri- şim tarihi:30.12.2009)
• Tinbergen, J., 1949, Long-Term Foreign Trade Elasticiti- es, Macroeconomica, c 1, p:174-185.
• Yurdakul, F., (1998) Pamuk Üretimi ile Pamuk Fiyatla- rı Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi: Koyck – Almon Yaklaşımı, Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), Adana