TEZER ÖZLÜ’DE İKTİDAR MEKÂNLARI: FOUCAULT’CU BİR BAKIŞ

Yıl 2019, Sayı: 44, 87 - 108, 30.06.2019

Hacire Aktaş

Öz

20.yüzyılda
Post-yapısalcılık akımı içerisinde yer alan Michel Foucault (1926-1984), Modernizmle
beraber değişen hayat standartlarının, yeni bir işleyiş ve iktidar
anlayışını doğurduğunu fark eder. Yaptığı çalışmalarda bilgi
analizi yapmaya çalışırken asıl sorunun iktidar olduğunu saptayan düşünür,
modern iktidarın panoptikon adlı mimari
ürünün üzerinden şekillenerek resmi kurumlar yoluyla işlevsellik kazandığını
vurgular. Kurumlarda gözetlenip, disipline edilen öznenin oluşum süreçlerini
belirlemek için iktidarın alt katmanlarındaki güçler ilişkisini ortaya
çıkarmaya çalışır. Modern iktidarın özneyi tutsak ettiğini saptar.

1950’lilerden
sonra Türk edebiyatı aydınlarını etkileyen varoluşçuluk akımı, 60 kuşağı içerisinde
yer alan Tezer Özlü’ye de yansır. Yazar eserlerinde birey ve bireyin karşılaştığı
sorunları irdeleyerek iktidarlara karşı bireyin kendi benliğini oluşturmasını
savunur. Bireyin özgürlüğünü ön planda tutarak mekânlar
üzerinden değerlendirmeye çalışır. Bu doğrultuda Özlü ‘nün eserleri, Foucault’nun
iktidar anlayışı ile okunabilir.

Özlü’nün
eserlerinde bireyin tutsak edildiği mekânların işlevsel olduğu görülür. Bu
çalışmada Özlü’ nün eserlerindeki mekânlar, Foucault’nun iktidar mekânları
yaklaşımı ile incelenecektir. Çalışmada temel mekânları oluşturan; ev, okul,
hastane ve hapishane üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Foucault, iktidar, panoptikon, mekân, Tezer Özlü, okul, hastane, hapishane, Çocukluğun Soğuk Geceleri

Kaynakça

• Akay, A. (2016). Michel Foucault’da İktidar ve Direnme Odakları, İstanbul: Doğubatı Yayınları. Althusser, L. (2000). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, Alp Y. ve Özışık M. (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. Bachelard, G. (1996). Mekânın Poetikası, Derman A.(Çev.). İstanbul: Kesit Yayıncılık. Bülent B. (2002). Mekân, Kimlik ve Sosyal Çatışma: Cumhuriyet’in Kamusal Mekânı Olarak Kızılay Meydanı. Sargın, G.A. (Der.). Ankara’nın Kamusal Yüzleri. (48-49). İstanbul: İletişim Yayınları. Çerkesli, E. (2013). Tezer Özlü’nün Romanlarını Kadın, Beden ve Kimlik Bağlamında Okumak. II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı III. (731-743). Descartes. (1997). Felsefenin İlkeleri. Akın, M. (Çev.). İstanbul: Say Yayınları. Duru, S. (1997). Tezer Özlü’ye Armağan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ______. (2017). Tezer Özlü’yü Anlamak. Arka Kapak, (24), 28. Elçi, H. İ. (20003). Roman ve Mekân. İstanbul: Arma Yayınları. Erbil, L. (2018). Tezer Özlü’den Leyla Erbil’e Mektuplar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Foucault, M. (2006). Deliliğin Tarihi. Kılıçbay, M.A. (Çev.). Ankara: İmge Kitabevi. ______. (2015). Büyük Kapatılma. Erdülen, I.ve Keskin, F.(Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. ______. (2015). İktidarın Gözü. Ergüden, I. (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. ______. ( 1992). Hapishanenin Doğuşu. Kılıçbay M.A.(Çev.). Ankara: İmge Kitabevi. Gürbilek, N. Ev Ödevi. İstanbul: Metis Yayınları. İş, A.Ö. (2007). Ferit Edgü ve Demir Özlü’nün Hikâyelerinde Varoluşçu Öznellik. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Boğaziçi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. Ergüden, I. (Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık. Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. Akınhay, O. ve Kömürcü, D. (Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. Moran, B. (1998). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 3. İstanbul: İletişim Yayınları. Nalbantoğlu, H. Ü. (2010). Yan Yollar. İstanbul: İletişim Yayınları. Ozankaya, Ö. (1973). Toplumbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Özlü, T. (2016). Çocukluğun Soğuk Geceleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ______. (2017). Eski Bahçe- Eski Sevgili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ______. (2017). Kalanlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ______. (2017). Yaşamın Ucuna Yolculuk. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ______. (2017). Zaman Dışı Yaşam. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ______. (2018). Yeryüzüne Dayanabilmek İçin. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Özlü, T. ve Edgü, F. (2016). Her Şeyin Sonundayım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Öztürk, S. (2012). Mekân ve İktidar. Ankara: Phoenix Yayınları. Revel, J. (2012). Foucault Sözlüğü. Urhan, V. (Çev.). İstanbul: Say Yayınları. Russell, B. (1990). İktidar. Ergin M. (Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi. Sarup, M. (1997). Post-Yapısalcılık ve Postmodernizm. Güçlü, A.G. (Çev.). Ankara: Ark Yayınları. Saygılı A. (2004). Mikro-İktidarın Bir Fiziği: Hapishane. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2), 178-196. Saygılıgil, F.ve Aytemiz, B. U. (Der). (2016). Gülebilir miyiz Dersin? İstanbul: İletişim Yayınları. Yavuz H. (1997). Tezer Özlü’ye Armağan. Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.