Muhammad Said al-Būtī's “al-Hikam al-‘Atā'iyya: Sharh and Tahlīl” in the Context of the Idea of Mārifah and Ārif-i Billāh

Yıl 2023, Sayı: 62, 140 - 153, 31.12.2023

İsa Yalçın Ömer Akdoğan

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1381067

Öz

Muhammad Sa’id Ramazān al-Būtī (1919-2013), one of the most important figures of the Islamic world and one of the scholars of the Ahl al-Sunnah, specialized in Islamic sciences with his interdisciplinary studies, and also assumed educational roles in different media platforms. Būtī, who dominated the traditional Sunnite understanding, was influential in many regions with his works and the students he trained, and created an important sphere of influence in the period after him with his pioneering personality. Būtī, who is a thinker with a scholarly-intellectual background, is a scholar who has made a name for himself in the national and international arena, as well as a person who has a Sufi culture. This article will focus on the concepts of mārifah and ārif al-billāh in al-Būtī’s commentary and analysis of Ibn ‘Atā’ullah al-Iskenderī’s (v. 709/1309) al-Hikam al-‘Atā’iyya. Based on these concepts, his theories emphasize that human beings embark on a journey towards God, attain guidance by passing through mārifatullah (divine knowledge), and that the ārifs lead their worldly lives with a God-oriented consciousness. In his system of thought, those who possess knowledge are aware that everything is in a divine order. In this context, they see God’s existence in everything and are in harmony with this reality. In this article, the relevant documents were examined and the information obtained from these documents was analyzed systematically. The data obtained were organized in a way to support the general structure and arguments of the text and were transferred to the text in order to provide an understanding of the subject.

Anahtar Kelimeler

Sufism, al-Buti, Mārifah, Ārif, Zāhid

Muhammed Saîd Ramazan el-Bûtî’nin 'el-Hikemü’l-‘Atâ’iyye: Şerh ve Tahlîl' Adlı Eseri Bağlamında Mârifet ve Ârif-i Billâh Düşüncesi

Öz

İslâm dünyasının önemli simalarından ve ehl-i sünnet âlimlerinden birisi olarak gösterilen Muhammed Saîd Ramazân el-Bûtî (1919-2013), interdisipliner çalışmalarıyla İslâmî ilimler konusunda uzmanlaşmış; bunun yanında farklı medya platformlarında da eğitici roller üstlenmiş bir şahsiyettir. Geleneksel sünnî anlayışına hâkim olan Bûtî, yazdığı eserleri ve yetiştirdiği öğrencileriyle birçok bölgede etkili olmuş, önder kişiliğiyle kendisinden sonraki dönemde de önemli bir etki alanı oluşturmuştur. İlmî-fikrî birikime sahip bir mütefekkir olan Bûtî, ulusal ve uluslararası mecrada adından söz ettirmiş bir âlim olarak karşımıza çıkmakla beraber tasavvuf kültürüne de sahip biridir. Bu makalede Bûtî’nin İbn Atâullah el-İskenderî’nin (v. 709/1309) el-Hikemü’l-‘Atâ’iyye’sini şerh ettiği ve tahlilini yaptığı eserindeki mârifet ve ârif-i billah kavramlarına yer verilecektir. Bu kavramlardan yola çıkmak suretiyle onun nazariyesinde, insanın Allah’a doğru bir yolculuğa çıkması, mârifetullahtan geçerek hidayete ermesi ve âriflerin Allah odaklı bir bilinçle dünyevî hayatlarını sürdürmeleri ön plandadır. Onun düşünce sisteminde mârifet sahibi olanlar her şeyin ilâhî bir düzen içinde olduğunun bilincindedir. Bu bağlamda onlar Allah’ın varlığını her şeyde görürler ve bu gerçeklikle uyum içinde bulunurlar. Bu makalede konuyla ilgili dokümanlar incelenmiş ve bu dokümanlardan elde edilen bilgiler sistematik bir şekilde analiz edilmiştir. Elde edilen veriler, metnin genel yapısını ve argümanlarını destekleyecek biçimde düzenlenerek yazıya aktarılmış ve konunun anlaşılması sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, el-Bûtî, Mârifet, Ârif, Zâhid.

Kaynakça

• Aldemir, H. (2010). Min Ravai’l-Kur’an Çerçevesinde Buti’nin Kur’an Tarihi ve Ulumu’l-Kur’an’a Yaklaşımları ile Kur’an’ı Anlama Konusunda Örnekli Çalışmaları. Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyumu (14-16 Mayıs 2010), Ankara, 663-674.
• Aslan, M. (2014). Muhammed Said Ramazan el-Bûtî’nin İlmî Kişiliği ve Fıkıhçılığı (Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Aslan, M. (2015). Muhammed Said Ramazan el-Bûtî’nin Hayatı, Eserleri, İlmî Kişiliği ve Fıkıhçılığı. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(1), 345-385.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil (1993). Sahîhu’l-Buhârî. Mustafa Dîb el-Buğâ (thk.). Dımaşk: Dâru İbn Kesîr-Dâru’l-Yemâme.
• Bûtî, M. S. R. (1981). Alâ tarîki’l-avdeti ile'l-İslâmî resmun li minhâcin ve hallun li müşkilât. Beyrut: Mektebetü’l-Fârâbî&Müessesetü’r-Risale.
• Bûtî, M. S. R. (1998). es-Selefîyyetü Marhaletün Zemeniyyetün Mübareketün Lâ Mezhebün İslâmiyyi. Dımaşk: Dâru’l-Fikr.
• Bûtî, M. S. R. (2004). el-Hikemü’l-ʿAtâʾiyye: Şerh ve Tahlîl. 5 Cilt. Dımaşk: Daru’l-Fikr.
• Bûtî, M. S. R. (2007). Hâzâ Vâlidî min Vilâdetihi ilâ Vefâtihi: Babam Mollâ Ramazan el- Bûtî: Hayatı Düşünceleri Mücadelesi. Timurtaş, A. (Çev.). Kent Yayınları.
• Bûtî, M. S. R. (2010). ez-Zalimiyyun ve’n-Nuraniyyun: muhâveletun li ma’rifetihim min hilâli süllemi’l-ilm fe’d-dîn fe’l-ahlâk. Dımaşk: Dârü’l-Fikr.
• Ca‘berî, Semîr Rûbîn Abdulhalîm (2015). eş-Şeyh Muhammed Saîd Ramazân el-Bûtî ve ârâuhu’l-i’tikâdiyye, ‘ard ve nakd fî dav’i akîdeti’s-selefi (Yüksek Lisans Tezi). Câmiâtü’l-Halîl, Külliyetü’d-Dirâsêtü’l-Ulye.
• Cebecioğlu, E. (2004). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları
• Christmann, A. (2004). Müslüman Alim ve Dini Lider: Şeyh Muhammed Said Ramazan el-Butî. İskenderoğlu, M. (Çev.). Usûl: İslâm Araştırmaları, (2), 129-154.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid Şerif (1985). Kitâbu’t-ta‘rîfât. Mektebetü Lübnan.
• Hücvirî, Ali b. Osman Cüllâbî (2014). Keşfu’l-Mahcûb: Hakikat Bilgisi (Dördüncü Baskı). Süleyman Uludağ (Haz.). Dergâh Yayınları.
• İmam Gazzâlî (1995). Tevhid ve Ledün Risâlesi. Özburun, S. ve Özburun, Y. Ö. (Terc.). Furkan Basın Yayın.
• İbn Atâullah el-İskenderî, Ebü’l-Fazl Tâcüddîn Ahmed (1963). el-Hikemü’l-Atâiyye (İkinci Baskı). Yetkin, S. K. (Terc). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Kara, M. (1998). el-Hikemü’l-Atâiyye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 17, ss. 502-503). TDV Yayınları.
• Kara, M. (1999). İbn Atâullah el-İskenderî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 29, ss. 337-338). TDV Yayınları.
• Khalifa, M. (2013). The impossible partition of Syria, Arab Reform Initiative, 1-18.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım (1989). er-Risâletu’l-Kuşeyriyye. ‘Abdulhalîm Mahmûd ve Mahmûd b. eş-Şerîf (thk.). Kahire: Dâru’ş-Şa‘b.
• Lisânüddîn, İbnü'l-Hatîb (1968). Ravzatü't-ta'rif bi'l-hubbi'ş-şerif. Abdülkadir Ahmed Atâ (thk.). Kahire: Dârü’l-Fikri’l-‘Arabi.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc (1334). Sahîhu Müslim. Ahmet b. Rıfat b. Osman Hilmi Karahisarî (thk.). Türkiye: Dâru’t-Tıbâati’l- mire.
• Pehlivan, B. (2020). Bûtî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. EK-1, ss. 221-224). TDV Yayınları.
• Sayhar, M. (2003). Kübra’l-Yakîniyyâti’l-Kevniyye Adlı Eseri Bağlamında Muhammed Saîd Ramazân el-Bûtî’nin İsbât-ı Vâcib Metodu (Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Şahin, C. (2009). Suriye/Fizikî ve Beşerî Coğrafya. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 37, ss. 544-545). TDV Yayınları.
• Tehânevî, M. A. (1996). Keşşâfu Istılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. Ali Dehruc (thk.). Beyrut: Mektebetü Lübnan.
• Timurtaş, A. (2010). Muhammed Said Ramazan el-Bûtî ve Edebi Kişiliği. Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyumu (14-16 Mayıs 2010), Ankara, 675-688.
• Tomar, C. (2009). Suriye/Osmanlılar’dan Günümüze. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 37, ss. 557-559). TDV Yayınları.
• Uleyvân, H. & el-Ğavş, F. (2012). el-Bûtî: ed-da’ve ve’l-cihâd ve’l-islâmi’s-siyasî. Beyrut: Merkezu’l-hadâra li tenmiyeti’l-fikri’l-İslâmî.
• Uludağ, S. (2003). Mârifet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 28, ss. 54-56). TDV Yayınları.
• Uludağ, S. (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Kabalcı Yayıncılık.