GRUP FOLKLORU BAĞLAMINDA İCAT EDİLMİŞ YEMEK: SATUK BUĞRA HAN AŞI

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 17, 229 - 238, 11.05.2019

Emine Çakır

Öz

İnsanoğlunun fizyolojik varlığını sürdürebilmesi için ihtiyaç duyduğu en temel gereksinimlerden biri

yeme eylemidir. Her ne kadar bireysel bir olgu olsa da bu eylem, çoğu zaman toplumun genelinin kimi zaman ise

sadece belli etnik ve dinî grupların inançlarıyla örüntülü ritüeller bütünü olarak karşımıza çıkar. Bu çalışmada,

“Türk-İslam ülküsü” ideolojisi etrafında bir araya gelen bir grubun, gelenekte olmayıp kendilerinin Satuk Buğra

Han aşı/yemeği adını verdikleri/icat ettikleri bir yemek, “kimlik ve aidiyet” kavramlarıyla ilişkili olarak grup

folkloru bağlamında ele alınmıştır. Bu grup, 1975-1979 yılları arasında Genç Arkadaş dergisi etrafında bir araya

gelen ve ortak siyasi görüşe sahip, kendilerini “ülkücü” olarak niteleyen gençlerden oluşmaktadır. Türk kültür

tarihinde sözlü ve yazılı kaynaklarda buğra aşı adında bir yemeğe tesadüf edilirken, Satuk Buğra Han aşı olarak

herhangi bir yemeğe rastlanılmamaktadır. İlk defa grup üyelerinden birinin yapıp adlandırdığı bu yemeğin, grubun

diğer üyelerince de aynı adlandırmayla grup belleğinde kültürel koda dönüştüğü görülmektedir. Bununla birlikte

Satuk Buğra Han aşının 1980 darbesini anlatan ve Genç Arkadaşlar dergisi etrafında toplanan grubun hayatını

konu alan Kafes filminde de aynı çağrışımla ele alındığı belirlenmiştir. Ayrıca grup üyelerinden Lütfü

Şehsuvaroğlu ile yapılan görüşme kaydı ve ikinci sözlü kültür ortamındaki veriler de bu savı desteklemektedir.

Tarihî ve menkıbevi bir şahsiyet olan Satuk Buğra Han’ın toplumsal bellekteki “Türk-İslam ülküsü” ideolojine

karşılık gelen kültürel kodun, grup üyelerinin ideolojisiyle doğrudan örtüştüğü ve bu nedenle yemeğin adının

kimlik ve aidiyet duygusuyla bilinçli bir yaklaşımla verildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Grup folkloru, ideoloji ve kültür kodu, Türk-İslam ülküsü, Satuk Buğra Han aşı/yemeği

Kaynakça

• Allen, S. J. (2016). Obur Zihin Yiyeceklerle İlişkimizin Evrimi, (Çev.) Erdem Gökyaran, YKY, İstanbul. Argunşah M. & M. Çakır (2005). Muhammed bin Mahmûd Şirvânî: 15. Yüzyıl Osmanlı Mutfağı, Gökkubbe Yayınları, İstanbul. Başpınar, F. (2011). “Basîrî‟nin Bengînâme Adlı Eseri”, Turkish Studies, Vol. 6, No. 3, p. 567-576. Beradsworth, A.& T. Keil (2011). Yemek Sosyolojisi, (Çev.) Abdulbaki Dede, Phoenix Yayınları, Ankara. Beşirli, H. (2012). Yemek Sosyolojisi, Phoenix Yayınları, Ankara. Connerton, P. (2014). Toplumlar Nasıl Anımsar?, (Çev.) Alâeddin Şenel, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Çakır, E. (2017). Satuk Buğra Han Tezkiresi Üzerine Halk Bilimsel Bir İnceleme. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi. Ankara.