Celiac disease: Clinic, diagnosis, treatment and gluten-free diet

Year 2025, Volume: 20 Issue: 71, 51 - 64, 31.07.2025

Aysun Sağlam , Ceyda Cansu Işık

Abstract

Celiac disease is an autoimmune disorder that develops in the small intestine of genetically predisposed individuals following the consumption of gluten. This condition not only affects the digestive system but, over time, may also impact multiple organ systems, thereby negatively influencing the individual's overall health status. Gluten, a protein found in grains such as wheat, barley, and rye, poses a significant threat to individuals with celiac disease. As a chronic, lifelong condition, celiac disease can only be managed through strict adherence to a gluten-free diet; therefore, timely diagnosis and appropriate management are of critical importance.
Celiac disease can occur at any age and may present with systemic symptoms such as anemia and fatigue, rather than classical gastrointestinal complaints. Hence, early diagnosis and the implementation of effective treatment strategies play a crucial role in positively altering the disease course and improving the patient’s quality of life.
In recent years, increased public awareness of celiac disease has led to a significant rise in the number of diagnosed cases. However, a considerable proportion of individuals remain undiagnosed and are consequently at risk for serious complications. Serological tests, endoscopic evaluations, and intestinal biopsies are utilized as diagnostic tools, while the central role of a gluten-free diet is consistently emphasized in treatment. Importantly, a gluten-free diet should not be regarded merely as a dietary choice but rather adopted as a lifelong lifestyle.
When dietary adherence is achieved, patients often experience marked improvement in quality of life and a reduced risk of complications.
This study compiles information on celiac disease, including its diagnosis, clinical manifestations, treatment, and the role of dietary modifications in improving patients' quality of life.

Keywords

Celiac disease, gluten, gluten-free diet, autoimmune disease, gut health

Çölyak Hastalığı ve Beslenme İlişkisi

Abstract

Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde gluten tüketimi sonrası ince bağırsakta ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Bu durum yalnızca sindirim sistemini değil, zamanla vücudun birçok organını etkileyerek bireyin genel sağlık durumunu olumsuz yönde etkileyebilir. Buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten, çölyak hastaları için ciddi bir tehdit oluşturur. Hastalık, ömür boyu süren kronik bir rahatsızlık olduğu için yalnızca glutensiz bir diyetle kontrol altına alınabilir; bu nedenle tanı ve tedavi süreci büyük önem taşır.
Çölyak hastalığı her yaşta görülebilir ve klasik sindirim sistemi şikayetleri yerine anemi ve yorgunluk gibi daha sistemik belirtilerle kendini gösterebilir. Bu nedenle erken tanı ve uygun tedavi yöntemleri, hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyerek bireyin yaşam kalitesini artırır.
Son yıllarda çölyak hastalığına yönelik toplumsal farkındalığın artmasıyla birlikte tanı alan birey sayısında önemli bir artış gözlemlenmiştir. Ancak hâlâ birçok birey tanı almamış durumdadır ve ciddi komplikasyonlar açısından risk altındadır. Serolojik testler, endoskopik incelemeler ve biyopsi gibi tanı yöntemleri kullanılmakta; tedavi sürecinde ise glutensiz beslenmenin önemi vurgulanmaktadır. Ancak glutensiz diyet yalnızca bir beslenme biçimi değil, ömür boyu sürdürülmesi gereken bir yaşam tarzı olarak benimsenmelidir. Beslenme düzenine uyum sağlandığında, hastaların yaşam kalitesi belirgin şekilde artmakta ve komplikasyon riski azalmaktadır..
Bu çalışmada çölyak hastalığının tanısı, klinik belirtileri, tedavisi ve hastaların yaşam kalitesini iyileştirmede diyet değişikliklerinin rolü hakkında bilgiler derlenmiştir.

Keywords

Çölyak hastalığı, gluten, glutensiz diyet, otoimmün hastalık, bağırsak sağlığı.

References

• Aydoğdu, S., ve Tümgör, G. (2005). Çölyak hastalığı. Güncel Pediatri, 3(1), 47-53.
• Artan, R. (2005). Çölyak hastalığı. Turkiye Klinikleri Pediatric Sciences-Special Topics, 1(8), 60-63.
• Dalgıç, B., Sarı, S., Özcan, B., Baştürk, B., Eğritaş, Ö., Ensari, A., ... Çölyak Çalışma Grubu (2011). Türk çocuklarında çölyak hastalığı ile ilişkili olası etmen ve belirtilerin değerlendirilmesi. Türk Pediatri Arşivi, 46(4), 323-330.
• Demirçeken, F. G. (2011). Gluten enteropatisi (çölyak hastalığı): Klasik bir öykü ve güncel gelişmeler. Güncel Gastroenteroloji, 15(1), 58-72.
• Ertem, D. (2014). Çölyak Hastalığı. Klinik Tıp Pediatri Dergisi, 9(1), 1-10.
• Hayıt, F., ve Gül, H. (2017). Çölyak ve çölyak hastaları için üretilen ekmeklerin kalite özellikleri. Journal of the Institute of Science and Technology, 7(1), 163-169.
• Karaahmet, F. (2018). Çölyak hastalığı'nda teşhis süresi. Ege Tıp Dergisi, 57(4), 228-231.
• Kuloğlu, Z. (2014). Çölyak Hastalığı. Journal of Pediatric Disease/Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 8(2).
• Küçükazman, M., Ata, N., Dal, K., Nazlıgül, Y. (2008). Çölyak hastalığı. Dirim Tıp Gazetesi, 83, 85-92.
• Özkaya, V., & Özkaya, Ş. Ö. (2018). Çölyak Hastalığına Diyetetik Yaklaşım. Selcuk University Medical Journal, 34(4).
• Serin, Y., & Akbulut, G. (2017). Çölyak hastalığı ve glutensiz diyet tedavisine güncel yaklaşım. Turkiye Klinikleri Journal of Health Sciences, 2(3), 192-200.
• Soya, S. (2014). Çölyak hastalığındaki moleküler ve genetik gelişmeler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 57(4), 274-282.
• Türksoy, S., & Özkaya, B. (2006). Gluten ve çölyak hastalığı. Türkiye, 9, 24-26.
• Tunç, N., Şahin, A., Orhan, S., Yalnız, M., Demirel, U., Poyrazoğlu, O. K., & Bahçecioğlu, İ. H. (2016). Çölyak hastalığı; 5 yıllık takip, antikor-patoloji korelasyonu. Endoskopi Gastrointestinal, 24(2), 43-46.
• Ün, C., Aydoğdu, S. (2003). Çölyak hastalığının moleküler genetik temelleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 46(1), 75-79.
• Yanar, Ö., Durmaz, Ö., & Gökçay, G. (2013). Atipik Başlangıçlı Çölyak Hastalığı. Journal of the Child/Cocuk Dergisi, 13(3).
• Yıldırım, E. (2020). Çölyak hastalığı ve glutensiz besleme. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 175-187. Yönal, O., Özdil, S. (2014). Çölyak hastalığı. Güncel Gastroentoloji, 18(1), 93-100.