Türkiye'de Zihinsel Yetersizlik Alanına İlişkin Son Yönelimler: Sistematik Derleme

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 3, 839 - 854, 30.11.2024

Deniz Akdal

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1539685

Öz

Türkiye'de zihinsel yetersizlik alanında yapılan çalışmalar, bu bireylerin eğitim, rehabilitasyon ve topluma entegrasyonu konularına odaklanmaktadır. Bu çalışmalar genellikle nitel, nicel ve karma yöntemlerle yürütülmektedir. Araştırmalarda genellikle deneysel tasarımlar, anketler, görüşmeler ve gözlem gibi veri toplama yöntemleri kullanılmaktadır. Örneğin, zihinsel yetersizliği olan bireylerin bilişsel ve sosyal becerilerini geliştirmek amacıyla uygulanan eğitim programlarının etkililiği üzerine yapılan çalışmalar yaygındır. Bunun yanı sıra, bu bireylerin topluma uyum süreçlerini destekleyen rehabilitasyon programlarının etkililiği de sıkça araştırılmaktadır. Sonuçlar, uygun eğitim ve rehabilitasyon müdahalelerinin, zihinsel yetersizliği olan bireylerin beceri düzeylerini artırmada ve topluma uyumlarını kolaylaştırmada önemli katkılar sağladığını göstermektedir. Ayrıca, ailelerin ve öğretmenlerin bu süreçteki rolünün kritik olduğu vurgulanmaktadır. Tartışma Türkiye'de zihinsel yetersizlik alanında yapılan çalışmaların, bu bireylerin yaşam kalitesini artırmak amacıyla daha kapsamlı ve sürdürülebilir programların geliştirilmesi gerektiğini ortaya koyduğu belirtilmektedir. Ayrıca, toplumsal farkındalığın artırılması ve yetersizliği olan bireylere yönelik olumsuz tutumların değiştirilmesi gerektiği de vurgulanmaktadır. Bu bağlamda, gelecekteki araştırmaların daha kapsayıcı politikaların geliştirilmesine katkıda bulunabileceği ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

özel eğitim, derleme, zihinsel yeterszilik

Kaynakça

• Aksoy, V. ve Şafak, P. (2020). 573 sayılı KHK’dan günümüze özel eğitimde eğitsel tanılama ve değerlendirme: Neredeyiz, nereye gitmeliyiz?. Turkish Journal of Special Education Research and Practice, 2(1), 47-67.
• Aldosari, M. (2023). The influence of parental characteristics on parental involvement in programs for students with intellectual disabilities. International Journal of Disability, Development and Education, 70(5), 659-673.
• Algozzine, B. and Ysseldyke, J. (2006). Teaching students with mental retardation: A practical guide for every teacher. Corwin Press.
• Beck, J., Broers, J., Hogue, E., Shipstead, J. and Knowlton, E. (1994). Strategies for functional community-based instruction and inclusion for children with mental retardation. Teaching Exceptional Children, 26(2), 44-48.
• Browder, D. M., Trela, K., Courtade, G. R., Jimenez, B. A., Knight, V. and Flowers, C. (2012). Teaching mathematics and science standards to students with moderate and severe developmental disabilities. The Journal of Special Education, 46(1), 26-35.
• Burns, C. O., Lemon, J., Granpeesheh, D. and Dixon, D. R. (2019). Interventions for daily living skills in individuals with intellectual disability: A 50-year systematic review. Advances in Neurodevelopmental Disorders, 3, 235-245.
• Cannella-Malone, H. I., Dueker, S. A., Barczak, M. A. and Brock, M. E. (2021). Teaching academic skills to students with significant intellectual disabilities: A systematic review of the single-case design literature. Journal of Intellectual Disabilities, 25(3), 387-404.
• Çitil, M. (2018). Türkiye’de üstün yeteneklilerin eğitimi politikalarının değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47(1), 143-172.
• Conners, F. A. (2003). Reading skills and cognitive abilities of individuals with mental retardation. International Review of Research in Mental Retardation, 27(1), 191-229.
• Coruhlu, T. S., Calik, M., Nas, S. E., Cepni, S., Ergul, C. and Almalı, S. K. (2024). Effectiveness of the prediction–observation–explanation strategy on students with mild intellectual disabilities. Asia Pacific Education Review, 1-16.
• Didden, R., Korzilius, H., van Oorsouw, W. and Sturmey, P. (2006). Behavioral treatment of challenging behaviors in individuals with mild mental retardation: Meta-analysis of single-subject research. American Journal on Mental Retardation, 111(4), 290-298.
• Diken, İ. H. (2017). Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim. Pegem Atıf İndeksi, 1-582.
• Diken, Ö., Topbaş, S. ve Diken, İ. H. (2009). Ebeveyn davranışını değerlendirme ölçeği (EDDÖ) ile çocuk davranışını değerlendirme ölçeği (ÇDDÖ)’nin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10(02), 41-64.
• Doğan, M. (2015). Yetersizliği olan çocuklar, aile ve aile eğitimi: Kavramsal ve uygulamaya dönük gelişmeler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 111-127.
• Eripek, S. ve Vuran, S. (2008). Zihinsel yetersizliği olan çocukların eğitimi. G. Akçamete (Ed.), Özel eğitim (1. basım) içinde (pp. 245-278). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Garrels, V. (2019). Student‐directed learning of literacy skills for students with intellectual disability. Journal of Research in Special Educational Needs, 19(3), 197-206.
• Güldenoğlu, B. (2008). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerde okuduğunu anlama becerilerinin desteklenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(02), 51-63.
• Huda, S. (2021). Socialization and debriefing in educating mentally retarded children: Optimizing teacher strategies in teaching. Smart Society: Community Service and Empowerment Journal, 1(2), 43-51.
• Işikdogan, N. ve Kargin, T. (2010). Investigation of the effectiveness of the story-map method on reading comprehension skills among students with mental retardation. Educational Sciences: Theory and Practice, 10(3), 1509-1527.
• Karabulut, A., Özkubat, U. ve Uçar, A. S. (2021). Examining the effectiveness of reader strategy in intellectually disabled students’ mathematical problem solving. International Online Journal of Primary Education (IOJPE), 10(2), 397-414.
• Özak, H. (2017). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere okuduğunu anlama becerilerinin öğretiminde uyarlanmış bilişsel strateji öğretiminin etkililiği. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi.
• Özakün, Ö. M. (2024). Kaynaştırma ve bütünleştirme yöntemi ile eğitimin incelenmesi: Literatür çalışması. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 11(103), 204-213.
• Perlin, M. L., Cucolo, H. E. and Lynch, A. (2017). Mental disability law: Cases and materials. Carolina Academic Press.
• Plauche’-Johnson, C., Walker Jr, W. O., Palomo-González, S. A. and Curry, C. J. (2006). Mental retardation: Diagnosis, management, and family support. Current Problems in Pediatric and Adolescent Health Care, 36(4), 126-165.
• Price, M. (2013). Defining mental disability. In M. Davis (Ed.), The disability studies reader (4th ed., pp. 292-299). Routledge.
• Richards, S. B., Brady, M. P. and Taylor, R. L. (2024). Understanding intellectual disabilities: Historical perspectives, current practices, and future directions. Taylor & Francis.
• Rosenberg, S. and Abbeduto, L. (2013). Language and communication in mental retardation: Development, processes, and intervention. Psychology Press.
• Routh, D. K. (2017). The experimental study of the retarded child. In The experimental psychology of mental retardation (pp. 1-17). Routledge.
• Sehrawat, J. and Punia, P. (2020). Construction and standardization of achievement test of mathematics for children with mental retardation. International Journal of Management (IJM), 11(10).
• Tekin-Iftar, E., Kurt, O. ve Acar, G. (2008). Enhancing instructional efficiency through generalization and instructive feedback: A single-subject study with children with mental retardation. International Journal of Special Education, 23(1), 147-158.
• Turan Gürhopur, F. D. ve İşler Dalgıç, A. (2017). Zihinsel yetersiz çocuğu olan ebeveynlerde aile yükü. Journal of Psychiatric Nursing/Psikiyatri Hemşireleri Derneği, 8(1), 22-28.
• Warren, S. F. and Yoder, P. J. (2012). Communication, language, and mental retardation. In J. M. Ellis (Ed.), Ellis' handbook of mental deficiency, psychological theory and research (pp. 379-403). Routledge.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yazıcıoğlu, T. (2018). Kaynaştırma uygulamalarının tarihsel süreci ve Türkiye’de uygulanan kaynaştırma modelleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 8(1), 92-110.
• Yazıcıoğlu, T. ve Kızılaslan, A. 2021). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere fen eğitimi: Yöntem ve stratejiler. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(4), 2241-2261.
• Zhou, X. (2024). Mathematics curriculum adjustment for students with mental retardation: Take the unit class of the first volume in the second grade of primary school as an example. International Journal of Education and Humanities, 15(1), 207-209.
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2018). Erişim tarihi 11.03.2017, http://tkb.meb.gov.tr