Evolution of Fire Services in Selected Metropolitan Municipalities of Turkey (2015–2024): An Evaluation from the Multi-Hazard Management Perspective

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 925 - 944

Habib Akyazı , Murat Göroğlu

https://doi.org/10.35341/afet.1812056

Öz

This study analyzes the 2015–2024 intervention data of six metropolitan municipalities in Turkey (İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Mersin, and Ordu) to identify temporal trends in urban fire and emergency services. Data were categorized into fire, flood/water inundation, rescue, and other incidents, and analyzed using Compound Annual Growth Rate (CAGR), Coefficient of Variation (CV), and slope indicators. The findings indicate that all cities exhibit an upward trend; however, the growth rates and the composition of incidents vary depending on the geographical and socio-economic characteristics of each city.

İzmir exhibited the highest growth rate (CAGR = 12.78%), driven by industrial density and seasonal wildfire increases. Ankara (CAGR = 5.97%) demonstrated a balanced multi-hazard profile with a high proportion of rescue incidents (39.1%). Kocaeli (CAGR = 6.54%) showed a steady rise associated with industrial and port-related hazards, while Mersin (CAGR = 6.33%) reflected a fire-dominated yet climatically diverse risk pattern. Ordu (CAGR = 1.41%) displayed low total volume but high heterogeneity, influenced by topography and rural settlements. İstanbul (CAGR = 6.99%) recorded the largest total intervention volume (82,666 cases), demonstrated the largest operational volume and a balanced distribution across multiple incident types.

Overall, fires remain the dominant incident type (39%), but the shares of rescue (33%) and flood/water events (8%) have increased, confirming a nationwide shift from fire-centered service structures toward integrated multi-hazard management. These results underscore the need for risk-based capacity planning in response to climate change, urban expansion, and infrastructure pressures.

Anahtar Kelimeler

Climate Change , Disaster Management , Fire Services , Global Warming , Multi-Risk Approach , Trend Analysis

Türkiye’de Bazı Büyükşehir İtfaiye Hizmetlerinin 2015–2024 Dönemindeki Gelişimi: Çoklu Afet Yönetimi Perspektifinden Bir Değerlendirme

Öz

Bu çalışma, Türkiye’deki altı büyükşehir belediyesinin (İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Mersin ve Ordu) 2015–2024 dönemine ait itfaiye müdahale verilerini analiz ederek kentsel afet ve acil durum hizmetlerindeki zamansal eğilimleri ortaya koymaktadır. Veriler, yangın, sel ve su baskını, kurtarma ve diğer olay türlerine göre sınıflandırılmış; bileşik yıllık büyüme oranı (CAGR), varyasyon katsayısı (CV) ve eğim katsayısı (slope) gibi göstergelerle değerlendirilmiştir. Bulgular, tüm şehirlerde artış eğilimi bulunduğunu, ancak büyüme hızlarının ve olay bileşimlerinin şehirlerin coğrafi ve sosyo-ekonomik özelliklerine göre farklılaştığını göstermektedir.

İzmir, %12,78 CAGR değeriyle en hızlı büyüme oranına sahip şehir olarak öne çıkmakta, bu artış sanayi yoğunluğu ve yaz aylarında artan yangın olaylarıyla ilişkilendirilmektedir. Ankara, %5,97 CAGR ve %39,1 kurtarma oranıyla çok bileşenli metropol risk yapısını temsil etmektedir. Kocaeli (%6,54 CAGR), sanayi ve liman kaynaklı olay yoğunluğuyla istikrarlı bir artış göstermiştir. Mersin’de (%6,33 CAGR) yangınlar (%57,2) baskın olup, kıyı ikliminin etkisiyle olay çeşitliliği artmıştır. Ordu (%1,41 CAGR), düşük hacimli ancak yüksek çeşitlilik gösteren bir profil sergilemiştir. İstanbul ise %6,99 CAGR değeriyle en yüksek toplam müdahale hacmine (82.666 olay) sahip olup, çoklu olay tiplerine dağılmış dengeli bir yapı göstermektedir.

Genel olarak, yangın olayları hâlâ en yüksek paya sahip olmakla birlikte (%39), kurtarma (%33) ve sel/su baskını (%8) olaylarının payı artmaktadır. Bu sonuçlar, Türkiye’de büyükşehir itfaiye hizmetlerinin yangın merkezli yapıdan çoklu afet yönetimi tabanlı bir sisteme evrildiğini ve iklim değişikliği, kentleşme ile altyapı baskılarına karşı risk temelli planlama gereksinimini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Afet Yönetimi , Çoklu Risk Yaklaşımı , Eğilim Analizi , İklim Değişikliği , İtfaiye Hizmetleri , Küresel Isınma

Kaynakça

• ABB. "Ankara Büyükşehir Belediyesi, İtfaiye Dairesi Başkanlığı, İç Hizmet Yönergesi" (2021).
• ABB. 2025. "Ankara Büyükşehir Belediyesi İtfai̇yesi̇’ni̇n 2024 Yılı Raporu". Ankara. Tarihinde adresinden erişildi https://www.ankara.bel.tr/haberler/ankara-itfaiyesi-nin-2024-yili-raporu-17584 (Son Erişim: 25.09.2025)
• Akduman, Ö. (2024). Türk afet mevzuatının bütünleşik afet yönetimi açısından incelenmesi. İdealkent, 16(45), 1753-1784.
• Ay, R. (2016). İstanbul itfaiyesi, itfaiyenin sorunları ve çözüm yolları. Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Bakırcı, E., Karatop, B., Bayındır, S. 2019. "Yangın Stratejilerinin Oluşturulması İçin İstatistik Veri Türlerinin Türkiye (İstanbul İli Örneğinde) ve Seçilmiş Ülkeler ile Karşılaştırılması". Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 5(2), 272–280.
• Boroujeni, S. P. H., Razi, A., Khoshdel, S., Afghah, F., Coen, J. L., O’Neill, L., … Vamvoudakis, K. G. 2024. "A comprehensive survey of research towards AI-enabled unmanned aerial systems in pre-, active-, and post-wildfire management". Information Fusion, 108(80).
• Çeken, M. B., Kiliç, H. 2022. "Osmanlı’da Afet İdaresi Örneği: 1841 İzmir Yangını". Afet ve Risk Dergisi, 5(1), 22–30.
• Deng, T. J., Hsieh, C. H., Yang, C., Sheu, H. J. 2001. "A conceptual framework for improving fire-fighting service quality of a public fire department". International Journal of Public Administration, 24(4), 405–422.
• Eslamian, S., Eslamian, F. 2021. "Handbook of disaster risk reduction for resilience: New frameworks for building resilience to disasters". Springer.
• ESO. 2023. "2023 ESO Fire Service Index: Insights and best practices for fire departments". https://www.eso.com/wp-content/uploads/2023/04/2023-FIRE-Index.pdf (Son Erişim: 15.09.2025)
• European Commission. 2025. "Consequences of climate change". https://climate.ec.europa.eu/climate-change/consequences-climate-change_en (Son Erişim: 01.10.2025)
• Ferris, E. G. 2011. "Natural Disasters and Protection Book". Içinde The Politics of Protection (C. 2011, ss. 303–325). Brookings Institution Press. https://www.jstor.org/stable/10.7864/j.ctt1261f7.11%0AJSTOR (Son Erişim: 13.09.2025)
• İBB. 2024. "İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İtfaiye Dairesi Başkanlığı İstatistikleri, 2020–2024".
• IPCC. 2022. "Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.". New York. https://doi.org/10.1017/9781009325844
• Jäger, W. S., De Ruiter, M. C., Tiggeloven, T., Ward, P. J. 2025. "What can we learn from global disaster records about multi-hazards and their risk dynamics?". Natural Hazards and Earth System Sciences, 25(8), 2751–2769. https://doi.org/10.5194/nhess-2024-134 (Son Erişim: 15.09.2025)
• Jones, M. W., Abatzoglou, J. T., Veraverbeke, S., Andela, N., Lasslop, G., Forkel, M., … Quéré, C. Le. 2022. "Global and Regional Trends and Drivers of Fire Under Climate Change". Reviews of Geophysics, 60(e2020RG000726), 1–76.
• Kadıoğlu, M., Özdamar, E. 2008. "Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri". JICA Türkiye Ofisi Yayınları No:2, 1, 251–276.
• Karatutlu, C. 2021. "Türkiye’deki İtfaiyelerin Afete Hazırlıklarının Değerlendirilmesi". Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi.
• KocaeliBB. 2025. "Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, 2024 Yılı Faliyet Raporu".
• Lehnert, M., Savić, S., Milošević, D., Dunjić, J., Geletič, J. 2021. "Mapping local climate zones and their applications in european urban environments: A systematic literature review and future development trends". ISPRS International Journal of Geo-Information, 10(4).
• Memiş, L., Babaoğlu, C. 2020. "Acil durum ve afet yönetiminde süreç yaklaşımı ve teknoloji". Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 776–791.
• Mohammadzadeh, F., Ahmadi, A., Khaksar, R. Y., Gheibi, M., Annuk, A., Moezzi, R. 2025. "Optimizing Emergency Response Efficiency in Urban Road Networks : A Data-Driven Approach for Fire Station Placement and Resource Allocation". Future Transportation, 5(123), 1–33.
• Moritz, M. A., Parisien, M.-A., Batllori, E., Krawchuk, M. A., Van Dorn, J., Ganz, D. J., Hayhoe, K. 2012. "Climate change and disruptions to global fire activity". Ecosphere, 3(6), 1–22.
• NFPA. 2022. "U.S. Fire Department Profile 2020". NFPA Research, (September 2022), https://www.nfpa.org/News-and-Research/Data-research-and-tools/Emergency-Responders/US-fire-department-profile (Son Erişim: 25.09.2025)
• NFPA. 2024. "United States Firefighter Injuries in 2023". NFPA Research, (December 2024).
• Oom, D., de Rigo, D., Pfeiffer, H., Branco, A., Ferrari, D., Grecchi, R., … San-Miguel-Ayanz, J. et al. 2022. "Pan-European wildfire risk assessment, EUR 31160 EN". Luxembourg. https://doi.org/10.2760/9429
• Phillips, B. D., Neal, D. M., Webb, G. 2012. "Introduction to Emergency Management" (3rd ed.). CRC press.
• Phillips, B. D., Neal, D. M., Webb, G. R. 2022. "Introduction to Emergency Management and Disaster Science: 3rd Edition". Introduction to Emergency Management and Disaster Science: 3rd Edition.
• Pinkowski, J. 2008. "Disaster Management Handbook". (J. Pinkowski, Ed.). CRC Press, Taylor & Francis Group.
• Rubin, C. B. 2012. "Emergency Management : The American Experience 1900-2010". (C. B. Rubin, Ed.) (Second Edi). CRC Press, Taylor & Francis Group.
• Saraç, C. 2019. "Ödön Széchenyi ve Türk itfaiye teşkilatı". Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• SFPE. 2023. "The Society of Fire Protection Engineers Series SFPE Guide to Fire Risk Assessment" (2nd editio). Gaithersburg, MD, USA: Springer.
• TARAP. 2022. "Türkiye Afet Risk Azaltma Planı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı". Ankara.
• Taştan, B., Aydınoğlu, A. Ç. 2015. "Çoklu Afet Risk Yönetiminde Tehlike ve Zarar Görebilirlik Belirlenmesi için Gereksinim Analizi". Marmara Coğrafya Dergisi, (31), 366–397.
• Tay, H. L., Banomyong, R., Varadejsatitwong, P., Julagasigorn, P. 2022. "Mitigating Risks in the Disaster Management Cycle". Advances in Civil Engineering, 2022(1), 1–14.
• Tezcan, B., Eren, T. 2025. "Forest fire management and fire suppression strategies: a systematic literature review". Natural Hazards (C. 121). Springer Netherlands.
• Thompson, M. P., Lauer, C. J., Calkin, D. E., Rieck, J. D., Stonesifer, C. S., Hand, M. S. 2018. "Wildfire response performance measurement: Current and future directions". Fire, 1(2), 1–21.
• TİBDER. 2025. "İtfaiye Teşkilatının Tarihçesi ve Kuruluş Tarihi". https://www.tibder.org.tr/tr/itfaiye-tarihi.html (Son Erişim: 15.09.2025)
• Türkiye Cumhuriyeti. 1930. "1580 Sayılı Belediye Kanunu [mülga, 18/1/1984–2972/37]". Resmi Gazete, 14 Nisan 1(1471). http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1471.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1471.pdf (Son Erişim: 17.09.2025)
• Türkiye Cumhuriyeti. 2004. "5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu". Resmi Gazete, 23/7/2004(25531).
• Türkiye Cumhuriyeti. 2005. "5393 Sayılı Belediye Kanunu". Resmi Gazete, 13/7/2005(25874), 159–196. https://brill.com/view/journals/jra/35/2/article-p159_4.xml (Son Erişim: 12.09.2025)
• Unobe, I. D., Lucherini, A., Ni, S., Gernay, T., Chaudhary, R., Van Coile, R. 2024. "State of the Art Methodologies for the Estimation of Fire Costs in Buildings to Support Cost–Benefit Analysis". Fire Technology, 60(3), 2067–2100.
• USFA. 2023. "Funding Alternatives for Emergency Medical and Fire Services", (FA-360). https://www.usfa.fema.gov/downloads/pdf/publications/fa_331.pdf (Son Erişim: 13.09.2025)
• Ütük, A., Baraçlı, H. 2024a. "Evaluation of the Knowledge and Awareness of Firefighters in Turkey in Disaster Risk Management". Sustainability, 16(3720).
• Ütük, A., Baraçlı, H. 2024b. "Türkiye İtfaiye Teşkilatının Verimliliğini Artırmada Etkili Faktörlerin Belirlenmesi". Verimlilik Dergisi, 58(1), 137–154.
• Varol, N., Gültekin, T. 2016. "Afet Antropolojisi". Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59).
• Varol, N., Kaya, Ç. M. 2018. "AfetRi̇sYöneti̇mi̇nTransdi̇si̇pli̇ner Yaklaşim". Afet ve Risk Dergisi, 1(1), 1–8.
• Waring, S., Bromley, C., Giles, S. 2022. "Economic Evaluation of Fire and Rescue Service Activities: A Scoping Review".
• Yavuz, Ö., Anbarlı Bozatay, Ş. 2015. "Türkiye’de İtfaiye Hizmetlerinin Örgütlenmesi ve Etkinliği Sorunu". Cankiri Karatekin Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi, 5(2), 785–804.
• Zhang, X., Zhao, K., Gao, S., Li, C. 2025. "Optimization of Urban Fire Emergency Resource Allocation Based on Pre-Allocated Swarm Algorithm". Fire, 8(27), 1–16.