On the Classification of Compound Verbs in Kyrgyz

Year 2024, Volume: 8 Issue: 3, 1456 - 1474, 30.12.2024

Güler Kaçar

https://doi.org/10.34083/akaded.1572240

Abstract

One of the ways of word derivation in Turkish is compound verbs. Compound verbs are formed through auxiliary verbs have an important place in Kyrgyz. In the learning and teaching of Kyrgyz, in comparative studies, in translation and interpreting, this importance is especially noticed, and it constitutes a problem. However, there are differences of opinion among Kyrgyz grammarians on the classification of these constructions. For example, the inevitable distinctions have arisen when the affixes taken by the main and auxiliary verbs, their grammatical and lexical meanings and functions are taken into account. In addition, although the classification is based on structure, some structures have been overlooked. In order to reveal what these differences are and to find a solution to this problem, Kyrgyz Adabi Tilinin Gramatikası, Azırkı Kyrgyz Adabiy Tili, Kyrgyz Tilinin Morfologiyası and Kyrgyz Tili were taken as basis. In each grammar book, the classification of compound verbs is emphasized, and the aspects that are different from other books are stated. In addition, some structures that are not included in grammar books are identified and exemplified. At the end of the study, a proposal is made to classify the compound verbs in Kyrgyz.

Keywords

Kyrgyz, compound verb, classification, structure, function, meaning.

Project Number

yok

Kırgızcada Birleşik Fiillerin Sınıflandırılmasına Dair

Abstract

Türkçede söz türetme yollarından biri birleşik fiillerdir. Yardımcı fiiller aracılığıyla oluşturulan birleşik fiiller Kırgızcada önemli bir yere sahiptir. Kırgızcanın öğrenilmesinde ve öğretilmesinde, karşılaştırmalı çalışmalarda, mütercim-tercümanlıkta bu önemi fark edilmekle birlikte bir sorun teşkil etmektedir. Ayrıca bu yapıların sınıflandırılması konusunda Kırgız gramer yazarları arasında görüş ayrılıkları da vardır. Söz gelimi esas ve yardımcı fiillerin almış olduğu ekler, bu eklerin dil bilgisel, sözcüksel anlamları ve işlevleri de dikkate alınınca kaçınılmaz ayrımlar oluşmuştur. Sınıflandırma yapılırken her ne kadar yapı esas alınsa da bazı yapılar gözden kaçırılmıştır. Bu farklılıkların neler olduğunu ortaya koyabilmek ve bu soruna bir çözüm bulabilmek amacıyla Kırgızca gramer kitaplarından Kırgız Adabi Tilinin Gramatikası, Azırkı Kırgız Adabiy Tili, Kırgız Tilinin Morfologiyası ve Kırgız Tili adlı kitaplar esas alınmıştır. Her bir gramer kitabında birleşik fiillerin sınıflandırılışı üzerinde durulmuş, birbirlerinden farklı yönleri belirtilmiştir. Bununla birlikte gramer kitaplarında yer verilmeyen bazı yapılar tespit edilip örneklendirilmiştir. Çalışmanın sonunda ise Kırgızcadaki birleşik fiilleri sınıflandırmak için bir öneride bulunulmuştur.

Keywords

Kırgızca, birleşik fiil, sınıflandırma, yapı, işlev, anlam.

Ethical Statement

yok

Supporting Institution

yok

Project Number

yok

Thanks

yok

References

• Abduldayev, E., Davletov S., İmanov A., Tursunov A., (1986), Kırgız tili, Mektep Basması.
• Abduvaliev, İ. (2008). Azırkı kırgız tilinin morfologiyası.
• Akyalçın, N. (2011). Türkçe deyimler sözlüklerine alınmış, deyim olmayan kimi söz öbeklerine ilişkin bir değerlendirme, Folklor/Edebiyat: Halkbilim, Etnoloji, Antropoloji, Edebiyat,17 (68), 121-142.
• Delice, H. İ. (2017, Haziran). Birleşik fiil sorunu. Türk Dil Bilgisi Toplantıları Birleşik Fiil Bildiriler ve Tartışmalar (ss. 33-44). Türk Dil Kurumu.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri (şekil bilgisi), Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kudaybergenov, S. (1980). Kırgız adabiy tilinin gramatikası, İlim Basması.
• Kudaybergenov, S. (2015). Etiştin sintaksistik col menen casalışı. Toktonaliev K. T. (Ed.), Kırgız cazma gramatikası azırkı Kırgız adabiy tili içinde (ss. 313-322). Avrasiya Press.
• Subaşı Uzun, L. (1991). Deyimleşme ve Türkçede deyimleşme dereceleri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, 29-39.
• Tan, A. (2010). Kırgız Türkçesinde tasvir fiilleri, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Turgunbayer, C. (2008). Kırgız Türkçesindeki bol- fiilinin işlevleri ve türkiye türkçesindeki karşılıkları. Türkbilig / Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 9(15), 126-135.
• Zeynalov, F. (1986). Türk dillerinde birleşik eylem meselesi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 24, 455-468.
• Zeynalov, F. (1993). Türk lehçelerinin karşılaştırmalı dilbilgisi. (Y. Gedikli Çev.). Cem Yayınevi.