Folk Economy:Saving in Turkish Culture

Year 2024, Volume: 8 Issue: 3, 1626 - 1644, 30.12.2024

Nursel Demirden

https://doi.org/10.34083/akaded.1573245

Abstract

Turkish culture contains rich folkloric elements. Everything from folk narratives to customs and traditions, from objects of daily use to objects of ritual value carry pieces of this culture. This article aims to reveal how the issue of saving and waste is approached in Turkish culture and how these attitudes and behaviors have been shaped over time, based on folk narratives and attitudes and behaviors encountered in daily life. The Turkish way of life, a culturally diverse and rich treasure with roots going back hundreds of years and the ways of life acquired while passing through different geographies, has continued to change after coming to Anatolia. Especially the developments in the 20th and 21st centuries paved the way for changes and innovations in the lives and thought systems of the Turkish people. In this study, the effects of the economic systems that started to be implemented in the Republican era on the life and outlook of the people and the transformation of the ideas brought from traditional life over time are evaluated based on the issue of savings. First of all, the economic and social changes over the centuries are briefly discussed. A literature review was conducted in the study in which qualitative method was used. In accordance with the volume of the article, in Turkish folk economics, daily life and Turkish folk literature products such as proverbs, tales and anecdotes, the uses of saving and waste are included. By comparing the past and the present, the changes and transformations in the behaviors and perspectives of the Turkish people have been tried to be analyzed by taking into account the social and economic conditions. The study reveals that folk economy is reflected in various concepts and attitudes in Turkish folk culture, and that these are reflected in folk literature products and traditional life. It has been seen that proverbs, idioms, tales and anecdotes, which are products of folk literature, are tools for the people to convey their thoughts about the economy to the next generations. It has been determined that the courses in the curriculum of the Ministry of National Education with the idea of saving and economy have decreased over time, changes have been seen in the practices, and this situation has a negative impact on the economy and the consumption behaviors of the people in terms of education. It has been seen that it is essential for the Turkish people to remember their cultural codes about saving and avoiding waste.

Keywords

Proverb, tale, anecdote, saving, fplk economy, waste, consumption

Halk Ekonomisi: Türk Kültüründe Tasarruf

Abstract

Türk kültürü, zengin folklorik ögeleri içinde bulundurmaktadır. Halk anlatılarından örf ve âdetlere, günlük kullanılan eşyalardan ritüel değeri bulunan objelere kadar her şey bu kültürden parçalar taşımaktadır. Makale, halk anlatılarından ve günlük yaşamda karşılaşılan tutum ve davranışlardan hareketle Türk kültüründe tasarruf ve israf konusuna nasıl yaklaşıldığını, zaman içinde bu tutum ve davranışların nasıl şekillendiğini, Türk halk gelenekleri ve edebiyatından örneklerle ortaya koymayı amaçlamaktadır. Kökleri yüzlerce yıl öncesine ve farklı coğrafyalardan geçerken edinilen yaşam şekillerine dayanan, kültürel açıdan çok çeşitli ve zengin bir hazine olan Türk yaşam tarzı, Anadolu’ya gelindikten sonra da değişmeye devam etmiştir. Özellikle 20. ve 21. yüzyılda yaşanan gelişmeler Türk halkının yaşamında ve düşünce sisteminde değişimlere, yeniliklere ortam hazırlamıştır. Çalışmada, Cumhuriyet dönemiyle uygulanmaya başlanan ekonomik sistemlerin, halkın yaşamına ve hayata bakışına olan etkileri, geleneksel yaşamdan getirilen düşüncelerin zaman içindeki dönüşümü tasarruf konusundan hareketle değerlendirilmiştir. Öncelikle, yüzyıllar içinde yaşanan ekonomik ve sosyal değişimlere kısaca yer verilmiştir. Nitel yöntemin kullanıldığı çalışmada literatür taraması yapılmıştır. Makale hacmine uygun olarak, Türk halk ekonomisinde, günlük yaşamda ve Türk halk edebiyatı ürünlerinden olan atasözü, masal ve fıkra türlerinde, tasarruf ve israfa yönelik kullanımlara yer verilmiştir. Geçmişin ve günümüzün kıyaslaması yapılarak, Türk halkının davranışlarında ve bakış açısında yaşanan değişim ve dönüşümler, içinde bulunulan sosyal ve ekonomik koşullar göz önünde bulundurularak analiz edilmeye çalışılmıştır. Çalışmayla, halk ekonomisinin Türk halk kültüründe çeşitli kavramlar ve tutumlarla karşılık bulduğu, bunların da halk edebiyatı ürünlerine ve geleneksel hayata yansıdığı tespit edilmiştir. Halk edebiyatı ürünleri olan atasözleri, deyimler, masal ve fıkraların, halkın ekonomiyle ilgili düşüncelerini sonraki nesillere aktarmasında birer araç olduğu görülmüştür. Tasarruf ve ekonomi düşüncesiyle Millî Eğitim Bakanlığı müfredatında bulunan derslerin zaman içinde azaldığı, yapılan uygulamalarda değişimler görüldüğü, bu durumun eğitsel açıdan da ekonomiye ve halkın tüketim davranışlarına olumsuz yansıdığı tespit edilmiştir. Türk halkının tasarruf yapma ve israftan kaçınmayla ilgili kültürel kodlarını hatırlamasının elzem olduğu görülmüştür.

Keywords

Atasözü, masal, fıkra, tasarruf, halk ekonomisi, israf, tüketim

Ethical Statement

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde etik ilkelere uyulmuştur.

References

• 2023 Yılı İsraf Raporu (2023). Türkiye İsrafı Önleme Vakfı. https://www.tgmp.net/eyayin/israf_raporu_2023.html .
• Açıkalın, S. ve Gül, E. (2006). Sosyal sınıflarda tüketimin sınıf belirleyicilik rolü. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(12), 15-28.
• Akdağ, M. (1979). Türkiye’nin iktisadî ve içtimaî tarihi/ Cilt 2 (2. Baskı). İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Aksoy, Ö. A. (1993). Atasözleri ve Deyimler sözlüğü/2. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Albayrak, N. (2009). Türkiye Türkçesinde atasözleri. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Alpay, Y. ve Alkin, E. (2020). Olaylarla Türkiye ekonomisi (4. Baskı). İstanbul: Hümanist Kitap Yayıncılık.
• Artun, E. (2011). Türk halkbilimi. Adana: Karahan Kitabevi.
• Boratav, P. N. (2007). Nasreddin Hoca (5. Baskı). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Can, M. (2020). Osmanlı Devleti’nde eski bir Türk geleneği: çanak yağması. Millî Folklor, 16(125), 150-162.
• Çalışkan, N. (2022, 24 Mart). İşte 22 markanın yer aldığı türkiye akıllı telefon pazarında son durum. Habertürk. https://www.haberturk.com/turkiye-akilli-telefon-pazarinda-hangi-markanin-payi-ne-kadar-3385518-teknoloji
• Çobanoğlu, Ö. (2000). Geleneksel dünya görüşü veya halk felsefesinin halkbilimi çalışmalarındaki yeri ve önemi üzerine tespitler. Millî Folklor, 6(45), 12-14.
• Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk Dünyası ortak atasözleri sözlüğü. Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Çobanoğlu, Ö. (2013). Türk halk felsefesinde göç olgusu. Akademik Kaynak, 1(2), 61-63.
• Dağ, M. (2020). Tüketim kültürü bağlamında bir yaşam tarzı olarak minimalizm[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Deniz, Ö. (2007). Cumhuriyet dönemi çalışma hayatı. Journal of Modern TurkishHistoryStudies, VI(15), 131-150.
• Diken, H. A. (2022). Bir folklor unsuru olarak “halk ekonomisi”nin halk hayatındaki yeri, değeri ve önemi hakkında bazı düşünceler. Anasay, (21), 85-99. https://doi.org/10.33404/anasay.1146183
• Eğilmez, M. (2020). Türkiye ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eloğlu, M. ve Tansel, O. (1977). Bektaşi dedikleri. İstanbul: Sander Yayınları.
• Ergin, M. (2018). Dede Korkut Kitabı 1-2 (Birleştirilmiş 2. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Falay, N. (2017). Asya’da Eski Türklerin Ortaçağdakisosyo-ekonomik yapıları ve yaşamları. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları 62. Seri, 1-42.
• Faroqhi, S. (2016). Devletle başa çıkmak/Osmanlı İmparatorluğu’nda siyasal çatışmalar ve suç. İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Gölpınarlı, A. (1961). Nasreddin Hoca. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Göngör, E. (2017). Türklerin psikolojisi. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Gümüştekin, N. (2011). Anadolu ve diğer kültürlerde işaret ve simgelerde anlam. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(26), 103-118.
• İnalcık, H. (2018a). Osmanlı idare ve ekonomi tarihi (3. Baskı). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İnalcık, H. (2018b). Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik ve sosyal tarihi-I/1300-1600 (H. Berktay, Çev.) (11. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• İzmir, B. (2023). “Yerli malı yurdun malı her Türk onu kullanmalı”: Erken Cumhuriyet döneminde Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti’nin faaliyetleri. Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(12), 13-23.
• Kafesoğlu, İ. (2015). Türk millî kültürü (16. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kılıç Karatay, S. (2019). Kırkyama geleneği ve kullanım alanları. Journal of Arts, 2(3), 141-150. https://doi.org/10.31566/arts.2.010
• Kocakaplan, S. Ç. (2016). Homoekonomikus’un gerçekliğini sorgulamak: türk atasözlerinde insan manzaraları. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 19-38.
• Kutlu, M. (1986). Şavaklı Türklerde “Hab” geleneği. Türk Kültürü, 273, 27-31.
• Mandaloğlu, M. (2013). Eski Türklerde sanayi, ticaret ve maliyenin ekonomik açıdan değerlendirilmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 129-150.
• Marangoz, M. ve Uluyol, O. (2010). Küresel ekonomik krizin tüketicilerin harcama ve tasarruf eğilimleri üzerine etkilerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (45), 82-96.
• Örnek, S. V. (1977). Türkhalkbilimi. Ankara: İşBankasıYayınları.
• Özarslan, M. ve Karataş, H. (2016). Halk ekonomisinde mübadele: “örüden tutma kardaşlık” örneği. Millî Folklor, 110, 17-29.
• Özdemir, N. (2012). Kültür tüketim ilişkisi ve kültür ekonomisi. Kültür Ekonomisi ve Yönetimi/Seçki içinde (s. 27-42). Ankara: Hacettepe Yayıncılık.
• Özkılıç, R. (2023). Somut olmayan kültürel miras kapsamında halk mutfağı: Konya örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Öztürk, M. (2022). Ana hatlarıyla Osmanlı Devleti’nin ekonomisi II. Bellek Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-20. https://doi.org/10.52735/bellek.1131969
• Pala, İ. (1992). Ata sözleri sözlüğü. İstanbul: Servet Basım Yayın.
• Parlatır, İ. (2010). Atasözleri ve deyimler I. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Quataert, D. (2020). Tüketim araştırmaları ve Osmanlı İmparatorluğu tarihi 1550-1922 (T. Günseren, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayım.
• Sancaklı, S. (2013). Hadisler çerçevesinde israf olgusunun analizi. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(1), 45-86.
• Senemoğlu, O. (2017). Tüketim, tüketim toplumu ve tüketim kültürü: karşılaştırmalı bir analiz. İnsan&İnsan, (12), 66- 86. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.313030
• Seyidoğlu, H. (2019). Türk atasözlerinin ekonomik yorumlaması üzerine bir inceleme. Yıldız Social Science Review, 5(1), 1-22. https://doi.org/10.51803/yssr.517971
• Silahdaroğlu, F. (1997). DivanüLügati’t Türk’ten derlemeler ve uyarlamalar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sumaytaoğlu, E. C. (2012). Osmanlı’da ve Türkiye’de tarımsal politikaların tarihsel gelişimi ve uygulaması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çankaya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şahin, M. (2023, 6 Ocak). Türkiye’nin en çok satan suv modelleri. NTV. https://www.ntv.com.tr/galeri/otomobil/turkiyenin-en-cok-satan-suvmodelleri,J3SsLZZeY02eFpW1iDUzkw .
• Taş, S. (2020). Tüketim karşıtı yaşam tarzları: freeganizm, gönüllü sadelik ve minimalizm. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (6), 38-64. https://doi.org/10.48131/jscs.820039
• Tokmakçıoğlu, E. (1991). Bütün yönleriyle Nasreddin Hoca (3. Baskı). İstanbul: Yılmaz Yayınları.
• URL-1: “Deli Oğlanınan Ahıllı Oğlan”, TÜMAK-I Masal Türkiye. https://masal.gov.tr/
• URL-2: “Öksüz Kız”, TÜMAK-I Masal Türkiye. https://masal.gov.tr/
• URL-3: “Padişah ve Ağa”, TÜMAK-I Masal Türkiye. https://masal.gov.tr/
• Uyanık, M. (2018). Felsefeyi Anadolu’da yeniden yurtlandırmak-Türk felsefesine giriş-. Muhafazakar Düşünce, 15(54), 180-199.
• Uygur, N. (1988). 100 soruda Türk felsefesinin boyutları (2. Baskı). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Ülken, H. Z. (2007). Türk tefekkürü tarihi (3. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yedekçioğlu, K. (1989). Kayseri ağzı/ I deyimler. Kayseri: Özel İdare Matbaası.
• Yıldırım, D. (2016). Türk edebiyatında Bektaşi fıkraları (3. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yılmazçelik, İ. (2018). Çöküş. T. Gündüz (Ed.). Osmanlı Tarihi El Kitabı (7. Baskı) içinde (s.543-632). Ankara: Grafiker Yayınları.