Celâl Muhibbî’nin Tuhfetü’l-hakîr Adlı Mevlidinin Nüshaları Üzerine Tespitler

Year 2024, Volume: 8 Issue: 3, 1253 - 1270, 30.12.2024

Bestami Bilge

https://doi.org/10.34083/akaded.1576523

Abstract

Türk edebiyatında 15. yüzyılın başlarında Ahmedî’nin İskendernâme’sindeki mevlid ile Süleyman Çelebi’nin Vesiletü’n-necat adlı eserleriyle birlikte günümüze kadar süren bir mevlid yazma geleneği oluşmuştur. Türkçe mevlidlerle ilgili yapılan son çalışmalarda 15. yüzyıldan günümüze kadar iki yüze yakın mevlidin te’lif edildiği dile getirilmiştir. Mevlidler içinde en çok sevileni ve ilgi göreni şüphesiz Süleyman Çelebi’nin mevlidi olmuştur. Türk edebiyatında yazılan hiçbir mevlid Süleyman Çelebi’nin Vesiletü’n-necât adlı eseri kadar etkili olmamıştır. Bu çalışmada, yine 15. yüzyılda 1437/38’de yazıldığı bilinen Celâl Muhibbî’nin Tuhfetü’l-hakîr adlı mevlidinin nüshaları hakkında bazı tespitler ortaya konulmuştur. Yazılış tarihine dikkat edilirse Muhibbî’nin eseri en eski mevlidler arasında sayılabilir. Celâl Muhibbî Mevlidi’nin Türk edebiyatında yazılan en eski mevlidlerden biri olması ve Muhibbî’nin Emir Sultan’ın müridlerinden biri olması mevlidinin şöhretini ve okunma alanını artırdığını düşündürmektedir. Mevlidin birçok yazma nüshasının olması ve mevlidden birçok metin parçasının farklı yazmalarda, şiir mecmualarında görülmesi bu düşünceyi desteklemektedir. Bu durumun bir sonucu olarak Muhibbî’nin mevlidi ve bu mevlidin nüshaları zaman zaman başka mevlidlerle karıştırılmıştır. İşte bu sebeple bu çalışmada, Muhibbî Mevlidi’nin nüshaları hakkında bazı tespitler ortaya konularak bu konulara açıklık kazandırılmaya ve bu konudaki eksiklikler giderilmeye çalışıldı. Bu tarz çalışmaların Türkçe mevlidlerle ilgili yapılacak çalışmalarda zamandan, emekten tasarruf sağlayacağı düşünülmektedir.

Keywords

Türk edebiyatı, Mevlid, Türkçe Mevlidler, Celâl Muhibbî, Tuhfetü’l-hakîr.

Determinations on the Copies of Celâl Muhibbî's Mawlid called Tuhfetü'l-hakîr

Abstract

In Turkish literature, a tradition of writing mawlids was formed at the beginning of the 15th century, with the mawlid in Ahmedi's Iskendarname and Süleyman Çelebi's works called Vesiletü'n-necat, which continues until today. In recent studies on Turkish mawlids, it has been stated that nearly two hundred mawlids have been written from the 15th century to the present day. Among the mawlids, the most popular and popular one is undoubtedly Süleyman Çelebi's mawlid. No mawlid written in Turkish literature has been as influential as Süleyman Çelebi's work titled Vesiletü'n-necât. In this study, some findings have been made about the copies of Celâl Muhibbî's mawlid called Tuhfetü'l-hakîr, which is known to have been written in 1437/38 in the 15th century. If the date of writing is taken into consideration, Muhibbî's work can be considered among the oldest mawlids. The fact that Celâl Muhibbî Mevlidi is one of the oldest mawlids written in Turkish literature and that Muhibbî was one of Emir Sultan's disciples suggests that the fame and reading area of the mawlid increased. The fact that there are many manuscript copies of the Mawlid and that many text fragments from the Mawlid are seen in different manuscripts and poetry magazines supports this idea. As a result of this situation, Muhibbî's mawlid and copies of this mawlid were sometimes confused with other mawlids. For this reason, in this study, we tried to clarify these issues and eliminate the deficiencies in this regard by making some determinations about the copies of Muhibbî Mevlidi. It is thought that such studies will save time and effort in studies on Turkish mawlids.

Keywords

Turkish literature, Mevlid, Turkish Mevlids, Celâl Muhibbî, Tuhfetü

References

• Acarlı S. (1971). Muhibbî Mevlid’i (Metin ve Sözlük). [Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi]. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Ens.
• Ahmed, V. S. (2023). Bulgaristan’daki Mevlid Kültürü Bağlamında Osmanpazarlı İsmail Niyazî Efendi Mevlidi. H. Yekbaş (Ed.), Türk Kültüründe Mevlit Geleneği Uluslararası Sempozyumu. Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Ahmed, V. S. (2024). Osmanpazarlı İsmail Niyazi Efendi ve Mevlidi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Aksoy, H. (2007). Eski Türk Edebiyatı’nda Mevlidler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. (5)9. s. 323-332. Ateş, A. (1954). Süleyman Çelebi Vesîletü’n-Necât-Mevlid. TTK Yay.
• Aymutlu, A. (1945). Süleyman Çelebi’nin Hayatı ve Eserinin Edisyon Kritiği. (Mezuniyet Tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Aymutlu, A. (1995). Süleyman Çelebi ve Mevlid-i Şerif. MEB Yay.
• Baykal, K. (1999). Süleyman Çelebi ve Mevlid (yay. haz. : Kadir Atlansoy). Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu.
• Bilge, B. (2014). Celâl Muhibbî Mevlidi: Tuhfetü'l-Hakîr (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin). [Basılmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ahi Evran Üniversitesi.
• Fındık, G. (1981). Muhibbî’nin Mevlidi – Transkribe. [Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Kılıç, A. (1981). Çeşitli Dillerde Yazılmış Mevlidler ve Muhibbî’nin Mevlidi. [Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Köksal, M. F. (2011). Mevlid-nâme. Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Kütük, R. (2018). Türk Edebiyatında Mevlid ve Muslihi’nin Gül-Efşan İsimli Mevlidi(İnceleme-Metin Ansiklopedik Fonksiyonel Sözlük-Tıpkısbasım). Ertual Akademik Yay.
• Mazıoğlu, H. (1974). Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler. AÜDTCF Türkoloji Dergisi, (6) 1. s. 31-62.
• Mustafa Ö. (2017). Hazret-i Peygamber’e Aşkın Bir İfadesi: Mevlidler. Karabatak, Sayı 31, s. 108-113.
• Mustafa Ö. (2023). Birden Fazla Mevlid Kaleme Almış Şairlerimiz ve Eserleri. H. Yekbaş (Ed.), Türk Kültüründe Mevlit Geleneği Uluslararası Sempozyumu. Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Niyazî-i Mısrî Divanı (1976). Sağlam Kitabevi.
• Okiç M. T. (1976). Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercümeleri. Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi. S. 1. s. 19.
• Özder, A. (2017). Ölümünün 100. Yılında Yusufelili Âşık Muhibbî ve Mevlid-i Şerif (haz. : Sedat Bahadır), Yusufeli Belediyesi Yay. s.5-7.
• Pekolcay, N. (1950). Türkçe Mevlid Metinleri. 2 C. [Basılmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Ens. Pekolcay, N. (1980). Süleyman Çelebi. Mevlid. Dergâh Yay.
• Şaliş, N. (2013) Muhibbî-Hayatı, Eserleri ve Mevlid’i. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.