Geleneksel Yardımlaşma Geleneğinden Dijital Dayanışmaya: İmecenin Dijital Yüzü

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 146 - 165, 20.03.2025

Büşra Baysal , Fatma Akın Çelebi

https://doi.org/10.34083/akaded.1624765

Abstract

Aynı topluma mensup olan bireyler arasında komşuluk, akrabalık, arkadaşlık ilişkileriyle birlikte dayanışma duygusunun verdiği motivasyonun örgütlü bir yardımlaşma halini aldığı imece, geniş anlamda emek birliği olarak tanımlanabilir. İmecenin Türk kültüründe önemli bir yer tutmasının, şartlar değişse de varlığını korumasının sebebi bu yardımlaşma biçiminin toplumun bütünlüğünün ve üretimin devamlılığının sağlanmasına sunduğu katkıda aranabilir. İmece doğum, sünnet, düğün, ölüm gibi geçiş dönemlerinde; mevsim geçişlerinde yapılan hazırlıklarda, hasat zamanında, deprem, sel, yangın gibi doğal afetlerin yaşandığı zamanlarda, hastalık zamanlarında, toplumun yararlanacağı bir yapının inşasında, tamirinde gerçekleşir. Kadim bir gelenek olan imece, canlı bir yapıya sahip olan kültür içinde teknolojik gelişmelerle birlikte değişen ve gelişen şartlara uyum sağlayarak fiziki ortamda faaliyet gösterme sınırlılığından sıyrılmıştır. Sözlü kültür ortamından doğup temellenen folklor ürünleri elektronik kültür ortamında da yaşamaya ve üretilmeye devam etmiştir. Elektronik kültür ortamı kültürel unsurların, yaratımların ve uygulamaların dönüşüp zamana ve şartlara uyum sağlayarak varlığını sürdürdüğü bir sahadır. Kültürün yaratıcısı, öznesi ve nesnesi olan insan, teknolojinin gelişmesiyle ritüellerini, kültürel yaratma ve uygulamalarını icra edecek bir alan olarak dijital ortamı ve sosyal medya platformlarını kullanmaya başlamıştır. Bu çalışmanın amacı, hastalık, sel, deprem, yangın gibi toplumsal dayanışma gerektiren durumlarda dijital ortamda gerçekleştirilen imece örneklerini incelemektir. Çalışmada yazılı ve dijital ortam kaynakları doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmanın örnekleri dijital sahanın sosyal medya platformları ile sınırlandırılmıştır. Ele alınan örnekler neticesinde insanın faaliyet gösterdiği varlık sahası farklılaşıp somut ortamdan dijital alana taşınsa da insani değerlerin, bu değerlerin bir sonucu olarak ortaya çıkan imecenin dijital sahada da bu alanın hız ve geniş insan kitlesine ulaşmak gibi imkanlarını kullanarak devam ettiği sonucuna varılmıştır. Böylece kültürel süreklilik dijital ortam vasıtasıyla sağlanmış, bu ortamın imkânları sayesinde geleneksel imecenin varlık sahası genişlemiştir.

Keywords

HALK BİLİMİ, İMECE, ELEKTRONİK KÜLTÜR, SOSYAL MEDYA, DİJİTAL İMECE

The Evolution of Collaboration CultureCalled İmece: Digital Collaboration

Abstract

"İmece," which can be broadly defined as labor solidarity, refers to the organized form of mutual assistance motivated by a sense of solidarity among individuals belonging to the same community, through relationships such as neighborhood, kinship, and friendship. The reason why imece holds an important place in Turkish culture and continues to exist despite changing conditions lies in its contribution to maintaining social unity and ensuring the continuity of production. Imece takes place during life transitions such as birth, circumcision, weddings, and funerals; during seasonal preparations, harvest time, natural disasters like earthquakes, floods, and fires; during times of illness; and in the construction or repair of buildings that benefit the community. As an ancient tradition, imece has adapted to changing conditions and technological advancements within the dynamic structure of culture, breaking free from the limitations of physical environments. Folklore products, which originate from oral culture, have continued to live and be produced in the digital cultural environment. The digital cultural environment is a platform where cultural elements, creations, and practices transform and adapt to time and circumstances. Humans — as the creators, subjects, and objects of culture — have started using digital spaces and social media platforms to perform their rituals and cultural practices with the advancement of technology. The aim of this study is to examine examples of imece carried out in the digital space during times requiring social solidarity, such as illness, floods, earthquakes, and fires. The study uses document analysis to review written and digital sources, focusing on social media platforms as the digital field. Based on the examples analyzed, it has been concluded that although the space where human activities take place has shifted from the physical world to the digital realm, human values — and consequently imece — continue by using the speed and broad reach of digital platforms. In this way, cultural continuity is ensured through the digital space, expanding the sphere of traditional imece with the opportunities provided by this environment.bstract

Keywords

folklore, folk cooperation, electronic culture, social media, digital collaboration

References

• Adorno, T.W. (2020). Kültür endüstrisi-kültür yönetimi, Nihat Ülner-Mustafa Tüzel-Elçin Gen (Çev.), İletişim Yayınları.
• Akyıldız, F. (2010). “Sosyal devlet tarihe gömülürken “kamu yararı” ve “sosyal hizmet” kavramlarını yeniden düşünmek”, Küreselleşme Karşısında Kamu Yönetimi ve Hizmeti , Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayını, 49-61.
• Akyıldız, Y. (2018). Sosyal yardım uygulamalarında paradigma değişimi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (65), 150-163.
• Ateş, S. (1975). Kur’ân-ı Kerîm ve yüce meâli. Kevser Yayınevi.
• Bağcan, S. (2013). Sosyal devlet bağlamında yazılı basında sosyal sorumluluk kampanyaları: hürriyet ve milliyet gazeteleri. [Yayımlanmamış doktora tezi], Sosyal Bilimler Enstitüsü, Marmara Üniversitesi.
• Bedir, A. (2020). Türklerin iktisadi hayatında sosyal yardımlaşma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (3), 1141-1169.
• Blank, T. J. (2012). Introduction: pattern in thevirtual folk culture of computer mediated communication. T.J. Blank (Ed.). Folk culture in the digital age: the emergent dynamics of human interaction (1-25). Utah: Utah State University Press.
• Ceren, A., & Erdem, T. (2018). Türkiye’de yoksulluk ve sosyal yardım uygulamaları. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 6-24.
• Çakır, E. (2018), Kültürel bellekte “ayıp/lama” kavramı ve halk hukuku açısından analizi. 1. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Kongresi. 237-255.
• Demircan, B. (2020). Sosyal sorumluluk örneği olarak Türk kültüründe hayrat geleneği ve vakıflar. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (51), 119-130.
• Durkheim, E. (2006). Toplumsal işbölümü. Özer Ozankaya (Çev.). Cem Yayınevi.
• Durkheim, E. (2016). Ahlak ve toplum. Duygu Çenesiz (Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Duymaz, A. (2005). Oğuz Kağan Destanı’ndan Dede Korkut’a toy geleneğinin simgesel anlamı ve Türk paylaşım modeli. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, (5), 37-60.
• Erol, M. (2004). “Köy hayırlarının yapısal ve işlevsel özellikleri üzerine bir inceleme - Gökçalı Köyü örneği”. TÜRKLÜK BİLİM ARAŞTIRMALARI (TÜBAR), (XVI), 111-126.
• Gökdağ, R. (2019). Sosyal Psikoloji I. Sezen Ünlü (Ed.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gülüm, E. (2017). Gelenek kültürü kökenli dijital anlatım ve gösterimler. [Yayımlanmamış doktora tezi], Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gülüm, E. (2018). Dijital iletişim teknolojileri aracılı folklorik deneyim alanı olarak sanal ortam. Millî Folklor, (119), 127-139.
• Kaderli, Z. (2008). Deliorman’ın Aydoğdu köyünde meci/imece. Türkbilig, (16), 90-112.
• Kafesoğlu, İ. (2008). Türk islam sentezi. Ötüken Neşriyat.
• Kağıtçıbaşı, Ç., Cemalcılar, Z. (2014). Dünden bugüne insan ve insanlar Sosyal Psikolojiye giriş. Evrim Yayınevi.
• Kropotkin, P. (2001). Karşılıklı yardımlaşma. Işık Ergüden, Deniz Güneri (Çev.). Kaos Yayınları.
• Lefebvre, H. (2016). Modern dünyada gündelik hayat. Işın Gürbüz (Çev.). Metis Yayınları.
• Macit, M. (2010). Geleneksel hayır anlayışının modern görünümleri: kermesler. Journal of Turkish Research Institute, 17(42), 175-190.
• McLuhan, M. ve Fiore, Q. (2012). Medya mesajı, medya masajıdır. İ. Haydaroğlu (Çev.). Mediacat.
• Orçan, M. (2007). Yoksullukla mücadelede kurumsal sosyal sorumluluk (kss) kampanyaları, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 9 (2), 27-37.
• Ong, W. J., (2013). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. S. Postacıoğlu Banon (Çev.) İstanbul: Metis Kitap.
• Öğüt Eker, G. (2018). Farklı görme biçimiyle modern dünya ritüeli olarak yemek kültürü: sınanma/erginlenmeve intikam alma gizli işlevleri, Millî Folklor. 120, 170-183.
• Şişman, Y. (2017). Türkiye’de sosyal politikanın dünü, bugünü: hayırseverliğin kurumsallaşması mı? gelişim mi?. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 1-22. https://doi.org/10.17541/optimum.281038
• Tekin, T. (1998). Orhon yazıtları. Simurg Yayınevi.
• Yücel, H. A. (2010). Kutadgu Bilig. Ayşegül Çakan (Çev.), Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• URL-1: https://sozluk.gov.tr/ (28.03.2024)
• URL-2:https://wearesocial.com/uk/blog/2024/01/digital-2024-5-billion-social-media-users/(22.01.2025)
• URL-3:https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/haluk-levent-ve-ahbap-deprem-bolgesine-yaptiklari-20-okulu-teslim-etti-2281957 (25.12.2024)
• URL-4: https://www.instagram.com/unicefturkiye/p/CoaZDzMKI2I/ (22.01.2025)
• URL-5 https://www.unicefturk.org/sayfa/turkiye (22.01.2025)
• URL-6: https://www.trthaber.com/haber/gundem/turkiye-tek-yurek-kampanyasinda-rekor-bagis-toplandi-746649.html%20eri%C5%9Fim%20tarihi%2025.12.2024 (25.12.2024)
• URL-7:https://psikiyatri.org.tr/3703/6-subat-2023-depremleri-tpd-faaliyetleri (25.12.2024)