Türk Edebiyatı Kimin?

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 499 - 517, 20.03.2025

Metin Kayahan Özgül

https://doi.org/10.34083/akaded.1627757

Abstract

Avrupa'da ulus devlet olma bilinci Machiavelli'ye kadar götürülebilir; ancak kavme dayalı bir anlayışın dünyada etkisini göstermesi Fransız İhtilali sonrasında gerçekleşir. 18. yüzyıldan sonra etkisini gösteren bu anlayış Osmanlı topraklarının dağılmasına sebep olsa da Türk toplumunda kavme dayalı bir anlayış tarihin en erken dönemlerinde dahi asla benimsenmemiştir. Türkler "öteki" ile bir arada yaşama bilincini erken edinmiş bir millettir. Öyle ki Sibirya tundralarından güneye indikleri andan itibaren başka kavimlerle kaynaşmakta bir mahzur görmemişlerdir. Hatta farklı din ve kavimlerle çabucak kaynaşmış, onların alfabelerini kullanmış, farklı dillerden pek çok kelime almış, başka kavimlerin zihniyetlerine karşı kucaklayıcı bir tavır sergilemiştir. Bu geniş, kuşatıcı, kucaklayıcı tavır/ bakış açısı Türk diline bakıldığında da hemen fark edilmektedir. Türkler iletişimde, etkileşimde bulunduğu diğer kültürlerden kültürel ögeler alıp onu kendi üst kültür potasında eritmekte, başka dillerden aldığı kelimeleri kendi dili içerisinde kendine mal etmekte herhangi bir mahzur görmemiştir. Bu sebeple bir eserin Türk edebiyatına dâhil edilmesi için esas kıstas, Türk dili ile yazılmış olmak olmalıdır.

Bu çalışma, bir eserin Türk edebiyatı içerisine kabul edilmesi için gereken kıstasın ne olması ve bu bağlamda hangi eser ve yazarların Türk edebiyatı içerisinde değerlendirilmesi gerektiği problematiğine cevap aramaktadır. Burada önce, Türklerin tarih sahnesinde çıktıkları ilk andan itibaren başlayarak kronolojik bir genel çerçeve çizilmiş, çerçeve içerisinde Türk edebiyatını dâhil edilmesi gereken eser ve yazarlardan söz edilirken Batıda bu konuda nasıl bir tavır sergilendiğine de karşılaştırmalı olarak yer verilmiştir.

Keywords

Türk dili ve edebiyatı, Türkçe, Türkçe edebiyat, Türk dili, kavmiyet

Whose Turkish Literature?

Abstract

The consciousness of nation-statehood in Europe can be traced back to Machiavelli; however, it was only after the French Revolution that a tribe-based understanding became effective in the world. Although after the 18th century, this understanding led to the disintegration of the Ottoman territories, Turkish society has never adopted a tribe-based understanding since the earliest periods of history. Turks are a nation that acquired the consciousness of coexistence with the “other” early on. So much so that from the moment they descended from the Siberian tundra to the south, they saw no harm in mingling with other tribes. In fact, it quickly mingled with different religions and tribes, used their alphabets, borrowed many words from different languages and displayed an embracing attitude towards the mentality of other tribes. This broad, encompassing, embracing attitude/perspective is immediately noticeable when we look at the Turkish language. Turks did not see any harm in taking cultural elements from other cultures with which they interacted and melting them in their own multicultural pot and appropriating words from other languages in their own language. For this reason, the main criterion for a work or an author to be included in Turkish literature should be to be written in the Turkish language.

This study seeks an answer to the problematic of what the criteria should be for a work to be accepted under the name of Turkish literature and which works and authors should be considered within Turkish literature in this context. First, a general framework is drawn that takes into account the stages that the Turks have gone through, starting from the first moment they appeared on the stage of history, and while mentioning the works and authors that should be included in Turkish literature within the framework, the attitude of the West in this regard is also included comparatively.

Keywords

Turkish language and literature, Turkish, literatüre of Turkish, Turkish language, tribe.

References

• Adıvar, H. E. (1935). The clown and his daughter. George Allen&Unwin.
• Adıvar, H. E. (1936). Sinekli bakkal. Ahmet Halit Ktbv.
• Aytaç, G. (1999). Edebiyat yazıları, C. I. Gündoğan Y.
• Cönk, Bibliothèque nationale de France, Département des Manuscrits, Supplément turc, 1618.
• Deleuze, G. -Félix G. (2000). Kafka: Minör bir edebiyat için. Ö. Uçkan-I. Ergüden (Çev.). YKY
• Ebulhayr-ı Rûmî. Saltuk-nâme. (1990). C. I. Ş. H. Akalın (Haz.), KTB Y.
• Erksan, M. (1999, 28 Şubat). Türk ve Türkiyeli.Cumhuriyet.
• Fanon, F. (2016). Siyah deri beyaz maskeler. C. Koytak (Çev.). Encore.
• Gellner, E. (1964). Thought and change. University of Chicago Press.
• Gellner, E. (2008). Uluslar ve ulusçuluk. (2.baskı). B. Ersanlı-G. G. Özdoğan (Çev.). Hil Y.
• Habermas, J. (2002). Küreselleşme ve milli devletlerin akıbeti. M. Beyaztaş (Çev.). Bakış Y.
• Hoıjer, H. (1953). The relation of language to culture. A. Koeber (Ed.), Anthropology today içinde. University of Chicago Press.
• Jones, J. (1774). Poeseos Asiaticæ commentariorum libri sex, cum appendice. E. Typographeo Richardsoniano.
• Kasar Öztürk, S.-Gülmüş Sırkıntı H. (Haziran, 2021). Çeviri göstergebilimi bağlamında bir özde çeviri örneği: The clown and his daughter. RumeliDe, 23.
• Kramer, J. (1984, April 29). When there is no word for ‘home’. The New York Times.
• Mecmûa-i Eş’âr, İÜ NEK TY 05481.
• Mecmûa-i Eş’âr, İÜ NEK TY 11130.
• Menınskı, F. à M. (1967). Complementum thesauri linguarum orientalium, seu onomasticum Latino-Turcico-Arabico-Persici, Vienna.
• Mignon, L. (2005). Neither Shiraz nor Paris: Papers on modern Turkish literatüre. The Isis Press.
• Mignon, L. (Kasım 2007- Mayıs 2008). Bir varmış, bir yokmuş… Kanon, edebiyat tarihi ve azınlıklar üzerine notlar. Pasaj, 6.
• Mignon, L.(2021). Uncoupling language and religion: An exploration into the margins of Turkish literatüre. Academic Studies Press.
• Mustafa Âli (2014). Künhü’l-ahbâr. 4. rükn. A. Çavuşoğlu-A. Uğur (Haz.). TTK Y.
• Özgül, M. K. (2000). Arayışlar devri Türk şiiri antolojisi. TDV.
• Redhouse, W. (1878). On the significations of the term ‘the Turks’. Transactions of the Royal Society of Literature. Vol. XI, Part III, new series, p. 416-434.
• Redhouse, W. (1877). A vindication of the Ottoman Sultan’s title of “caliph”. H. R. Armstrong.
• Shafak, E. (2009). The forty rules of love. Penguin Books.
• Süleyman Nazif (1338, Şubat 15). Şevket-i Buhârî-I. Peyâm-ı Sabah Gaz.
• Tanör, B. (2007). Osmanlı-Türk anayasal gelişmeleri. YKY.
• The Guardian (2019, December 3). Milan Kundera’s Czech citizenship restored after 40 years. The Guardian.
• Togan, Z. V. (1977). Türklüğün mukadderâtı üzerine. (2. Baskı). T. Baykara (Haz.). Yağmur.
• Tuna, D. (Kasım, 2020). Yazarın zihninde bir çeviri edimi: Özde çeviri ürünü olarak kaynak metin ve aslına çevirisi. RumeliDE, 8.
• Türkyılmaz, F. (2020, Nisan 3). Yazar Mario Levi: Benim en derin vatanım Türkçedir. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/yazar-mario-levi-benim-en-derin-vatanim-turkcedir/1790807
• Tylor, E. B. (1889). Anthropology: An ıntroduction to the study of man and civilization. MacMillan and Co.
• Uzun, M. (2005). Küllerinden doğan dil ve roman. İthaki.
• Wells, C (1891). The literature of the Turks. Bernard Quaritch.
• Vernay, C. (1858). Dîvân-ı Vernay. Paris.
• Vernay, C. (1860). Poésies nationales et religieuses françaises, italiennes, turques et persanes. A. Franck.
• (Yaltkaya), M. Ş. (1934). Mevlânâ’da Türkçe kelimeler ve Türkçe şiirler. Remzi Kitaphanesi.