The Alash Movement among the Kazakhs and Its Reflections in the Style of Otebai Turmanzhanov

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 293 - 307, 20.03.2025

Gül Banu Duman

https://doi.org/10.34083/akaded.1629357

Abstract

In the 19th century, with the occupation of Kazakh lands by the Russians, many social, cultural, and political developments took place in this region. The colonialist and expansionist policies of the Russians led to rebellion against injustice and fueled enlightenment. Towards the end of the 19th century, an intellectual class emerged in the region under the influence of both Russian rule and the Usul-i Jedit education and cultural movement. These intellectuals came to be known as the Alash Orda intellectuals. The Alash Orda movement was both a political and literary movement. These intellectuals sought to disseminate their views to the public through literature. The Alash Orda movement was influential not only in the Kazakh lands but also in various parts of Turkestan.This powerful enlightenment movement was subjected to suppression and eradication during Stalin's period of repression, and the intellectuals who embraced this movement were purged. Intellectuals who advocated the innovative ideas of Alash Orda were silenced and eliminated through arrests, exile, and death sentences. In 1938, one of the intellectuals exiled on charges of “Abaism, Magzhanism” was Otabai Turmanzhanov. As is well known, Magzhan was one of the leading figures of the Alash Orda movement. During the Stalin era, intellectual diversity and artistic pluralism were not tolerated, and literature was shaped according to directives from the central authority. Otabai Turmanzhanov's distinctive style also drew attention during this period, and he was deemed undesirable and targeted. His 20-year exile sentence was lifted only after Stalin's death in 1958 when his name was cleared. This study aims to analyze the unique style that distinguishes Otabai Turmanzhanov from his contemporaries, providing examples from his works.

Keywords

Contemporary Turkic Dialects and Literatures, Kazakh Literature, Stylistics, Alash Orda Movement, Otebai Turmanzhanov

Kazaklarda Alaş Hareketi ve Ötebay Turmanjanov’un Üslubuna Yansımaları

Abstract

19. yüzyılda Kazak topraklarının Ruslar tarafından işgaliyle birlikte bu coğrafyada sosyal, kültürel, siyasi birçok gelişmeler kendini gösterir. Rusların sömürgeci, yayılmacı siyasetleri, halkın haksızlıklara başkaldırmasıyla ve bölgenin aydınlanmasıyla sonuçlanır. 19. yüzyılın sonlarına doğru gerek Rus etkisi ve gerek Usul-i Cedit eğitim ve kültür hareketinin etkisiyle bölgede aydın bir sınıf oluşur. Bu aydınlar Alaş Orda aydınları olarak anılırlar. Alaş Orda hareketi hem siyasi hem edebî bir harekettir. Bu aydınlar görüşlerini edebiyat üzerinden halka duyurmaya çalışırlar. Alaş Orda hareketi sadece Kazak coğrafyasında değil Türkistan’ın farklı coğrafyalarında da etkili olmuştur. Bu güçlü aydınlanma hareketi, Stalin’in baskı döneminde ortadan kaldırılmaya, silinmeye çalışılmış, bu hareketi benimsemiş entelektüeller tasfiye edilmiştir. Alaş Orda’nın yenilikçi fikirlerini benimseyen aydınlar, tutuklamalar, sürgünler ve ölüm cezaları ile susturulmuş, ortadan kaldırılmışlardır. 1938 yılında “Abaycılık, Mağcancılık” suçlamasıyla sürgüne gönderilen aydınlardan biri de Ötebay Turmanjanov’dur. Mağcan bilindiği üzere Alaş Orda hareketinin öncü isimlerinden biridir. Stalin döneminde çok sesliliğe ve çok renkliliğe izin verilmemekte, edebiyat merkezden gelen emirler doğrultusunda şekillenmektedir. Ötebay Turmanjanov’un da kendine has üslubu bu dönemde dikkat çekmiş, hoş karşılanmayarak hedef gösterilmiştir. 20 yıl süren sürgün cezası ancak Stalin’in ölümünden sonra 1958 yılında adının temize çıkmasıyla beraber kalkmıştır. Bu çalışmada Ötebay Turmanjanov’u çağdaşlarından ayıran kendine özgü üslubu, eserlerinden örneklerle ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Çağdaş Türk lehçeleri ve edebiyatları, Kazak edebiyatı, üslup bilimi, Alaş Orda hareketi, Ötebay Turmanjanov

Ethical Statement

Etik Beyan gerektiren bir çalışma değil.

Supporting Institution

Herhangi bir kurumdan destek alınmamıştır.

References

• Duman, G. B. (2023a). Ötebay Turmanjanov’un şiirlerinde “emek” teması. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (32), 381-394.
• Duman, G. B. (2023b). Kazak şairi Ötebay Turmanjanov’un eserleri üzerine dil ve üslup incelemesi. Paradigma Akademi Yayınları.
• Erdem, M. (2005). Kırgız Türkleri dini ve sosyal hayatı. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ergöbekov, Q. (1992). Ötebay Turmanjanov. Rawan Yayınları.
• Kalkan, İ. (2002). Kazak siyasî düşüncesinin gelişimi ve Kazak Gazetesi (1913-1918). Türkler, 19.cilt, s. 369-387. 22.05.2024 tarihinde https://www.altayli.net/wp-content/uploads/2015/07 adresinden edinilmiştir.
• Kapağan, E. (2015). Alaş Orda Partisinin Kazak aydınlanmasına etkisi. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks (ZfWT), 7 (1), 253-265.
• Kenjebayev, B. (2005). Zamandas tuwralı sır. Ötebay Turmanjanov Tuwralı Yestelikter (Haz. Turmanjanova vd.). Bilim Baspası.
• Kınacı, C. (2018). Alaş'ın edebî mirası: Alaş edebiyatı. Türk Yurdu, yıl 107, (372), Ağustos, 61-67.
• Özdemir, E. (2009). Kazak kültürel hayatında Tatarların etkisi ve Kazak Ceditçiliğinin gelişimi. Bilig, (48), 157-176
• Öztürk, G. (2016). Türkistan’da Ceditçilik ve basın faaliyetleri. İletişim Çalışmaları Dergisi, (2), yıl 2, 95-115.
• Subhanberdina, U ve Damirov, S. (1993). Aykap. Kazak Ansiklopediyası.
• Şahmatov, V. F. (1964). Kazahskaya pastbişçno-koçevaya obşçina, Alma-Ata.
• Turmanjanov, Ö. (1958). Tañdamalı öleñder men poemalar, Kazaktıñ Memlekettik Baspası.
• Uludağ, İ. ve Serin, V. (1990). S.S.C.B.'deki Türk Cumhuriyetlerinin sosyo - ekonomik analizleri ve Türkiye ile ilişkileri. İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Yorulmaz, O. (2016). Alaş Orda hareketi. Belleten, 80(289), 939-976.