Türk Romanında Transhümanizm: Yalnızlar İçin Çok Özel Bir Hizmet Romanında Transhümanist İzlekler ve Ögeler

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 605 - 637, 20.03.2025

Yaşar Şimşek

https://doi.org/10.34083/akaded.1629540

Abstract

Transhümanizm, bilim ve teknoloji aracılığıyla insanın doğal sınırlarını aşma, gelişmiş yeteneklere sahip olma düşüncesine odaklanan felsefi ve kültürel bir harekettir. Bu hareketin temelinde teknolojik müdahalelerle insanın fiziksel ve zihinsel kapasitesini arttırmak, ölümsüzlüğe ulaşmak yatmaktadır. Transhümanistler, insan yaşamını iyileştirmek amacıyla biyoteknoloji, genetik, yapay zekâ, nöroloji, nanoteknoloji gibi uygulamaların kullanımını savunurlar. Ömrü uzatmak, yaşlanmayı geciktirmek, sağlık sorunlarını ortadan kaldırmak, bedensel ve zihinsel kapasiteyi arttırmak bu düşüncenin genel hedeflerini oluşturmaktadır. Transhümanist felsefe zamanla sanatı etkilemiş; bu düşüncenin savları, verimleri çeşitli sanat dallarında (edebiyat, sinema, resim, heykel) ele alınmıştır. Türk edebiyatında özellikle roman türünde transhümanist ögelerin ve izleklerin bazı yönleriyle işlendiği görülmektedir.

Bu makalede Murat Gülsoy’un Yalnızlar İçin Çok Özel Bir Hizmet romanı, transhümanizm kavramı etrafında incelenmiştir. Makalede öncelikle transhümanizmin tanımı, kapsamı ve sınırlılıkları üzerinde durulmuş; ardından bu düşüncenin sanat, edebiyat ve romandaki yansımalarına değinilmiştir. Daha sonra Murat Gülsoy’un kurgusal eserlerinin bilim, teknoloji bağlamında transhümanizmle ilişkisi açıklanmıştır. Son olarak Yalnızlar İçin Çok Özel Bir Hizmet romanı transhümanizmin ilkeleri ve özellikleri etrafında değerlendirilmiş, eserdeki transhümanist izlekler ve ögeler belirginleştirilerek yorumlanmıştır.

Keywords

Yeni Türk edebiyatı, Murat Gülsoy, Yalnızlar İçin Çok Özel Bir Hizmet, transhümanizm, roman

Transhumanism in Turkish Novel: Transhumanist Themes and Elements in the novel A Very Special Service for the Lonely

Abstract

Transhumanism is a philosophical and cultural movement that focuses on the idea of transcending the natural limits of human beings through science and technology and having advanced abilities. The basis of this movement is to increase the physical and mental capacity of human beings through technological interventions and to achieve immortality. Transhumanists advocate using applications such as biotechnology, genetics, artificial intelligence, neurology, nanotechnology to improve human life. The general goals of this idea are to prolong life, delay aging, eliminate health problems, increase physical and mental capacity. Transhumanist philosophy has influenced the arts over time; the arguments and the products of this thought have been dealt with in various branches of art (literature, cinema, painting, sculpture). In Turkish literature, especially in the novel genre, transhumanist elements and themes have been dealt with in some aspects.

In this article, Murat Gülsoy's novel A Very Special Service for the Lonely (Yalnızlar İçin Çok Özel Bir Hizmet) is analyzed around the concept of transhumanism. In the article, firstly the definition, scope and limitations of transhumanism are emphasized; then the reflections on this idea in art, literature and novel are mentioned. Then, the relationship between Murat Gülsoy's fictional works and transhumanism in the context of science and technology is explained. Finally, the novel A Very Special Service for the Lonely is evaluated around the principles and characteristics of transhumanism; transhumanist themes and elements in the work were clarified and interpreted.

Keywords

Modern Turkish Literature, Murat Gülsoy, A Very Special Service for the Lonely, transhumanism, novel

References

• Agar, N. (2007). Where to transhumanism? The literature reaches a critical mass. The Hastings Center Report, 37 (3), 12-17.
• Ağın, B. (2022a). Posthümanizm: kuram, kavram, bilimkurgu. Siyasal Kitabevi.
• Ağın, B. (2022b). Kara ayna, She-hulk ve karanlık ikiz meselesi: Posthümanizm/ transhümanizm. Pasajlar, 11, 33-48.
• Arvas, S. (2023). Dijital işgal ve transhümanizm. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Ayan, M. (2019). In Octavia Butler’s Dawn transhumanism: Scientific utopia or humanistic dystopia? RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Ö6, 419-426.
• Bilgici, Y. (2016). Bir başkasının zihninde yaşamak mümkün mü? Hürriyet Cumartesi, 11 Mart. 28 Ekim 2023’te https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/keyif/murat-gulsoy-bir-baskasinin-zihninde-yasamak-mumkun-mu-40067108 adresinden edinilmiştir.
• Bolat, T. (2021). Romanın kendini keşfi: Türk romanında üstkurmaca. İz Yayıncılık.
• Bostrom, N. (2005a). Transhumaist values. Journal of Philosophical Research, 30, 3-14.
• Bostrom, N. (2005b). A History of transhumanist thought. Journal of Evolution and Technology, 14 (1), 1-25 Çelik, N. (2023). Murat Gülsoy ile söyleşi. Mahal Edebiyat, 25 Ekim 2023’te https://mahaledebiyat.com/murat-gulsoy-ile-soylesi/ adresinden edinilmiştir.
• Dağ, A. (2017). Hümanizmin radikalleşmesi olarak transhümanizm. Felsefi Düşün-Akademik Felsefe Dergisi, 9, 46-68.
• Dağ, A. (2018a). Transhümanizm, insanın ve dünyanın dönüşümü. Elis Yayınları.
• Dağ, A. (2018b). Sinema ve romanda transhümanizm: ‘Blade Runner’ filmi ve ‘Neuromancer’ roman örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 89-98.
• Dağ, A. (2022). İnsansız dünya: transhümanizm. Ketebe Yayınevi.
• Damak, F. (2019). Yalnızlar İçin Çok Özel Bir Hizmet: yası yazıya tutturmak. Monograf, 11, 99-130.
• Doede, B. (2009). Transhumanism, technology, and the future. Appraisal, 7(3), 39-54.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Fukuyama, F. (2005). Transhümanizm. Foreign Policy, 144, 42-43.
• Harrison, P. & Wolyniak, J. (2015). The History of transhumanism. Notes and Queries, 62 (3), 465-467.
• Huxley, J. (1957). New bottles for new wine. Chatto and Windus [Publications].
• Karauğuz, A. M. (2020). Cennetten kovulan insanın cenneti yeniden inşa uğraşı: Transhümanizm. Türk Dili, 821, 52-59.
• Kâşâni, A. (2015). Tasavvuf sözlüğü. İz Yayıncılık.
• Köse, A. (2022). Transhümanzim: Yarın elbet bizim! Pasajlar, 11, 189-208.
• Kulak, A. (2019). Murat Gülsoy edebiyatında 30. yıl Murat Gülsoy röportajı. Nouvart, 20 Ekim 2023’te https://www.nouvart.net/murat-gulsoy-edebiyatinda-30-yil-murat-gulsoy-roportaji/ adresinden edinilmiştir.
• Livingstone, D. (2015). Transhumanism: The history of a dangerous idea. Sabilillah Publications.
• Mahootian, F. (2005). Ideals of human perfection: a comparison of sufism and transhumanism. H. Tirosh-Samuelson & K. L. Mossman (ed.). Building better humans? refocusing the debate on transhumanism içinde (s. 133-156). Peter Lang.
• More, M. (1990). Transhumanism: towards a futurist philosophy. Extropy, 6, 6-12.
• More, M.(2013). The philosophy of transhumanism. M. More & N. V. More (ed.), The Transhumanist reader: Classical and contemporary essays on the science. Technology, and philosophy of the human future içinde (s. 3-17). John Wiley & Sons.
• Quiroga, R. Q. (2013). Borges ve bellek: İnsan beyniyle karşılaşmalar, F. B. Aydar, (çev.), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Özdemir M. & Başaran N. (2021). Transhümanizm, posthümanizm ve insan bilincinin yeni kapsamı. İslami Araştırmalar, 32(1), 30-51.
• Pordzik, R. (2012). The posthuman future of man: anthropocentrism and the other of technology in anglo-american science fiction. Utopian Studies, 23(1), 142-161.
• Raulerson, J. T. (2010). Singularities: technoculture, transhumanism and science fiction in the 21st century [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. University of Lowa.
• Ross, B. D. (2019). Transhumanism: an ontology of the world’s most dangerous idea. [Yayımlanmamış doktora tezi]. University of North Texas.
• Tiros-Samuelson, H. (2012). Sekülerist bir inanç olarak transhumanizm. T. Dereci (çev.) Pasajlar, 11, 55-84.
• Saraçoğlu, A. (2018). İki yüzlü roma tanrısı: Ianus (Janus). Arkeoloji ve Sanat, 158, 29-38.
• Shelley, M. (2019). Frankenstein ya da modern prometheus. Y. Yavuz (çev.), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Uğur, S. (2021). Transhumanist çağda açık üniversitelerin yeniden yapılandırılması için bir stratejik plan oluşturulması. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Tunç. G. (2021). Mutlak buna bir çare bulacağım: transhümanizm kavramı ve Nâzım Hikmet’te makineleşme arzusu. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi. 5(4), 2704-2719.
• Turan, S. (2022). Jules Verne’in romanlarında teknoloji söyleminin dönüşümü. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. Ö11, 416-424.
• Yılmaz, D. (2021). İnsan pusulasını şaşırınca büyük yazarları düşünmeli. İleri Haber, 22 Ekim 2023’te https://www.ilerihaber.org/icerik/insan-pusulasini-sasirinca-buyuk-yazarlari-dusunmeli-131612.html adresinden edinilmiştir.