TARİHİ ROMAN KAPAK TASARIMLARININ İKONOGRAFİ YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ: BENİM ADIM KIRMIZI ÖRNEĞİ

Year 2025, Volume: 19 Issue: 35, 105 - 130, 30.01.2025

Harika Bahar Öztok , Mithat Yilmaz

https://doi.org/10.48069/akdenizsanat.1570291

Abstract

Tüm kitap türlerinde kitap içerikleri ile kapak tasarımlarının uyumu büyük önem arz etmektedir. Bu uyumun, eseri; kültürel, sosyal ve tarihsel arka planını anlayarak çözümleyen, biçim ve içerik bağlamında incelemeye imkân tanıyan, Erwin Panofsky’nin doğal, uzlaşımsal ve içsel anlam alt başlıkları ile ele aldığı ikonografi yöntemi kullanılarak, tarihi roman kitap kapağı özelinde incelenmesi çalışmanın amacıdır. Metodun tüm başlıklarının bir arada ve detaylıca işlenmesinin onu daha anlaşılır kılacağı inancıyla, tek örnek üzerinden ilerlemenin uygun görüldüğü bu çalışmada; tarihi roman örneği olarak, ilginç konusu, zengin içeriği ve birçok imge kullanılarak farklı tekniklerle tasarlanan kapağı sebebiyle Orhan Pamuk’un “Benim Adım Kırmızı” romanı seçilmiştir. 16. yüzyıl Osmanlı minyatür sanatını ve dönemin nakkaşlarını merkezine alan romanın, 1998’de, Hakkı Mısırlıoğlu tarafından tasarlanan kapağında, kullanılan ögelerin, ögelerin kullanış biçimlerinin ve tasarımın içerikle olan bağının ikonografi yöntemi ile incelenmesi çalışmanın ana konusudur. Çalışmadaki bulgular, tasarımcının, kurgunun geçtiği tarihi döneme ve yazarın atıflarına uygun nitelikte imgeler kullanarak, minyatür sanatına özgü bir tasarım çizgisinde geçmiş zaman çizgileriyle modern zaman çalışmalarını kolaj tekniği aracılığıyla bir araya getirerek çalıştığını göstermektedir. İkonografik inceleme sonucunda, tasarımda romanın içerik ve anlatısına sadık kalındığı, karakterler ve olay örgüsü ile sağlam bir bağ kurulduğu gözlemlenmiştir. Çalışmanın, özellikle tarihi roman kapaklarında ikonografik çözümleme örneklerinin azlığı ve var olan çalışmalarda da genellikle ikonografi yönteminin tüm başlıklarının aynı anda işlenmemesi gibi sebeplerle alanda oluştuğu düşünülen boşluğa katkı sağlaması hedeflenmektedir.

Keywords

Tarihi Roman, Benim Adım Kırmızı, Kitap Kapağı, İkonografi, Minyatür

INVESTIGATION OF HISTORICAL NOVEL COVER DESIGNS USING ICONOGRAPHY METHOD: MY NAME IS RED EXAMPLE

Abstract

In all book genres, the harmony between book content and cover designs is of great importance. The aim of the study is to examine this harmony in terms of historical novel book covers, using the iconography method that Erwin Panofsky addresses with the subheadings of natural, conventional and internal meaning, which analyzes the work by understanding its cultural, social and historical background, and allows it to be examined in terms of form and content. In this study, where it was deemed appropriate to proceed with a single example, with the belief that processing all the headings of the method together and in detail would make it more understandable; Orhan Pamuk's "My Name is Red" novel was chosen as an example of historical novel due to its interesting subject, rich content and cover designed with different techniques using many images. The main subject of the study is to examine the elements used, the ways in which the elements were used and the connection between the design and the content on the cover designed by Hakkı Mısırlıoğlu in 1998, which focuses on the 16th century Ottoman miniature art and the miniaturists of the period. The findings in the study show that the designer worked by using images that are appropriate for the historical period in which the plot takes place and the author's references, by bringing together past timelines and modern time works through the collage technique in a design line specific to miniature art. As a result of the iconographic examination, it was observed that the design remained faithful to the content and narrative of the novel, and a strong connection was established with the characters and the plot. The study aims to contribute to the gap that is thought to have arisen in the field due to reasons such as the scarcity of iconographic analysis examples, especially on historical novel covers, and the fact that in existing studies, all titles of the iconography method are generally not processed at the same time.

Keywords

Historical Novel, My Name Is Red, Book Cover, Iconography, Miniature

References

• Argunşah, H. (2002). Tarihi romanda post-modern arayışlar. İlmi Araştırmalar, 14, s. 17-27.
• Arslan Karabulut, M. ve Karagözoğlu, T. (2024). Orhan Pamuk’un “Veba Geceleri” isimli romanının post-postmodern tarihi roman olarak analizi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Ö15, s. 318-336.
• Atay, F. (2024). Hikâye’den Roman’a: Anlatma esasına bağlı metinler üzerine incemeler adlı eser üzerine. Karabük Türkoloji Dergisi, 5 (9), s. 107- 109.
• Besceli, N. (2021). Edebiyat- resim ilişkisi John Banville ve Orhan Pamuk örneği, Mavi Gitar /Benim Adım Kırmızı. (Doktora Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Bozdoğan, A. (2020). Dönem romanı kavramı. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, s. 31-40.
• Bülbül, S., ve Öztürk, G. (2024). El Cezeri’nin minyatürlerinden 20. yüzyıla kadar sibernetik sanatın incelenmesi. Art-E Sanat Dergisi, 17(33), s. 373-402.
• Cömert, B. (1999). Mitoloji ve İkonografi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Çelikli, Z. (2021). İkonolojik ve ikonografik metot. (Yüksek Lisans Vize Ödevi). Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Çok, B. (2021). Osmanlı minyatür sanatının üslup özellikleri. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 7(13), s. 120-142.
• Dağlıoğlu, A. ve İnce, M. (2018). İkonografi ve İkonolojik eleştiri yöntemine göre Salvador Dali’nin “Çarmıhtaki Aziz Juan İsa’sı” adlı eserinin analizi. Ulakbilge, 6 (26), s. 945-965.
• Daşdağ, E. ve Pestil, G. (2021). Geleneksel ve çağdaş minyatür sanatında doku kullanımına Nakkaş Osman ve Taner Alakuş’un eserlerinden örnekler, Medeniyet Sanat- İMÜ Sanat Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 7(1), s. 21-40.
• Dubois, F.P. (2010). “Bu Bir Pipo Değildir”: Yourcenar ve Orhan Pamuk’ta gerçeklik ve tasvir. E. Irmak (Ed.). Benim Adım Kırmızı üzerine yazılar içinde (s. 160-170). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Eder, R. (2001, 2 Eylül). Heresies of the paintbrush. https://www.nytimes.com/2001/09/02/books/heresies-of-the-paintbrush.html
• Ekinci, Z. ve Uğurlu, S. B. (2023). Orhan Pamuk’un eserlerinde hayat ve iktisat ilişkisi. Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi- ViSBiD, 6, s. 94-110.
• Geçtan, E. (2019). Bulut motifinin menşei ve Osmanlı’da ilk örnekleri. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Gür, A. (1999, 19 Şubat). Benim Adım Kırmızı; Reklam panoları şehrin hem kiri hem süsü. https://www.hurriyet.com.tr/benim-adim-kirmizi-39063900.
• Havlioğlu, D. (2019). Aşkın tarihselliği ve Şeküre’nin sesi. E.Irmak (Ed.). Benim Adım Kırmızı üzerine yazılar içinde (s. 361-372). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Irmak, E. (Ed.) (2019). Benim Adım Kırmızı üzerine yazılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İkonoloji. (2021, 5 Mart). Vikipedi içinde. Erişim adresi (20 Aralık 2023): https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%B0konoloji&oldid=25042884
• İslamoğlu, F. (2014). Umberto Eco ve Orhan Pamuk’un romanları arasında metinlerarasılık. (Yüksek Lisans Tezi). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Kazma, P. (2015). Grafik tasarımcılar, yazarlar ve yayınevleri ekseninde Türkiye’de kitap kapağı tasarımları. (Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Koç, Ö. (2021). Üç aşk konulu mesneviden minyatürler ve Feraye türküsü minyatürü. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 27(46), s. 168-183.
• Kum, Ö. (2022). 2020-2021 Yılları arası Bülent Erkmen afiş tasarımlarının Erwin Ponofsky’nin ikonografik ve ikonolojik eleştiri yöntemi ile çözümlemesi, Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 8(2), s. 344-374.
• Kurtoğlu, S. ve Akengin G. (2023). 15-16. yüzyıl Osmanlı dönemi minyatür sanatının incelenmesi ve disiplinler arası yaklaşımlarla güncel sanat pratiklerinde yorumlamaları. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 11(33), s. 601 – 619.
• Kurtuluş, R. (2023, 12 Aralık). Heft Evreng. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/heft-evreng.
• Minyatür. (2023, 10 Aralık). Vikipedi içinde. Erişim adresi (24 Aralık 2023): https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Minyat%C3%BCr&oldid=30708425
• Orhan Pamuk. (2023, 13 Aralık). Vikipedi içinde. Erişim adresi (27 Aralık 2023): https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Orhan_Pamuk&oldid=30737611
• Özaltın, F.N. ve Ölmez, F.N. (2011) Osmanlı dönemi minyatürlerinde el sanatlarından izler. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi ART-E, 7, s. 1-30.
• Özcan, H. (2018). Nakkaşhanede oyun: Benim Adım Kırmızı. Söylem Filoloji Dergisi, 3(1), s. 7-18.
• Öztokat, N. ve Tükel, U. (2008). Doğu’dan görülen Batı/ Batı’dan görülen Doğu: Benim Adım Kırmızı üzerine düşünceler. E. Irmak (Ed.). Benim Adım Kırmızı üzerine yazılar içinde (s. 279-287). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özturan, S. (2024). Çağdaş sanatta bir temsil biçimi olarak minyatür. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, s. 1699- 1715.
• Pamuk, O. (2023). Benim Adım Kırmızı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Panofsky, E. (2012). İkonoloji araştırmaları. (O. Düz, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Savaşer, I. (2021). İslam sanatında minyatür. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(66), s. 496-502.
• Soğukkuyu, B. (2015). Kitap kapağı tasarımında kadın portresinin kullanımı. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), s. 57-72.
• Sürgit, B. (2014). Orhan Pamuk’un romanlarında klasik kitap sanatları. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 38(2), s. 71-108.
• Tanındı, Z. (2015). İstanbul sarayının resim hazinesinden: Osmanlı sanatında minyatür. Büyük İstanbul Tarihi Ansiklopedisi, 7, s. 384-401.
• Tatar Kırılmış, İ. (2007). Türk edebiyatında tarihi romanlar (Türk Tarihi ile İlgili, 1961-1965). (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Teber, D. (2010) Geleneksel Türk sanatlarımızdan, tezhip, hat ve minyatürün çağdaş Türk resmine yansıması. (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Türk edebiyatında roman. (2023, 4 Aralık). Vikipedi içinde. Erişim adresi (17 Aralık 2023): https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=T%C3%BCrk_edebiyat%C4%B1nda_roman&oldid=30676894
• Türkoğlu, S., Küzeci, D., ve Bülbül, M. (2015). Orhan Pamuk’un “Benim Adım Kırmızı” adlı romanında kırmızı. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, s. 79-94.
• Ulutürk Sakarya, Y. (2019). Tarihî roman üzerine kavramsal bir çerçeve. 4. Tarihî Roman ve Romanda Tarih Bilgi Şöleni Bildirileri, Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları, s. 33-40.
• Updike, J. (2001, 26 Ağustos). Murder in Miniature. https://www.newyorker.com/magazine/2001/09/03/murder-in-miniature